Qazaqstanda kesteden kartina jasaityn şeberler men zertteuşıler būl önerdıŋ jaŋa käsıbi deŋgeige köterılgenın aitady. Maqala avtory sirek öner ielerımen jäne olardyŋ tūtynuşylarymen tanysyp qaitty.
Oiu-örnek, keste dese, oiymyzǧa eŋ bırınşı oralatyny – tüskiız. Bıraq qazırgı zamanaui intererde tüskiızdıŋ ornyn basqa da beineleu önerınıŋ tuyndylary basyp jatyr. Alaida būl oiu-örnektıŋ könerıp, kesteleu önerınıŋ artta qalǧanyn bıldırmese kerek. Zeinelhan Mūhamedjanūlynyŋ qazaq halqynyŋ dästürlı kesteleu önerımen ainalysqanyna 30 jyldan astam uaqyt bolǧan. Ol er adam üşın bız ūstap keste üirenudıŋ oŋai bolmaǧanyn aitady.
KESTEDEN KARTİNA JASAU
– Joǧary oqu ornynda oqyp jürgenımde qany qyzu jas ūstazdarym boldy. Olar beineleu önerıne kelgen adam ūlttyq qūndylyqty zaman talabyna sai etıp öz qoltaŋbasyn qaldyru kerektıgın qūlaǧymyzǧa qūiyp oqytty. Sol kezden ünemı ızdenıste jüretınmın. Bır keş kelınşegımnıŋ keste tıgıp otyrǧanyn körıp, bır oi sanama sap ettı. Nege kestenı kartinaǧa ainaldyrmasqa! Qyl qalamdy qarmaq bız, maily boiaudy türlı tüstı jıp almastyrdy. Bıraq kestenı üirenu oŋai bolmady. Qolymnyŋ ikemı kelmei bıraz qinady, – deidı ol.
Bır qarysqa jetpeitın qarmaq bızben kestelegende, qazırgı zaman talaptaryna sai beineleu önerınıŋ qai türımen de iyq tıresıp teŋ tūratyndai tuyndy jasauǧa bolatynyn moiyndattym. Zeinelhan Mūhamedjanūlynyŋ bırqatar eŋbekterı AQŞ, Germaniia, Oŋtüstık Koreia, Resei men Moŋǧoliia elderınıŋ jeke kolleksiialarynda saqtalǧan. Onyŋ sözınşe, dünie jüzıne taralyp kele jatqan kestenı öner retınde tanystyru oŋai bolmaǧan.Köneden kele jatqan dästürlı önerdı qazırgı zamanǧy käsıbi deŋgeige şyǧarudy arman etken suretşı kestenıŋ älı de aşylmaǧan mümkındıkterı köp dep esepteidı.
«KESTELEU ÖNERI TÖZIMDI TALAP ETEDI»
Al «Daryn» memlekettık jastar syilyǧynyŋ iegerı, suretşı Gülnazym Ömırzaqqyzy Astana qalasyndaǧy Menedjment jäne biznes kolledjınıŋ dizain fakultetınde bız keste önerınen sabaq beredı.
Suretşı Gülnazym Ömırzaqqyzy öz şeberhanasynda.
– Jūmystaryma qarap studentterım qatty qyzyǧady. Üirenuge talpynady. Bıraq ary qarai alyp ketuge köp jastarymyzdyŋ şydamdylyǧy jetpei jatady. Būl talanttyŋ syrtynda tözımdı qatty qajet etetın öner ǧoi. Bıraq talantty da tözımdı, respublikalyq deŋgeide ötetın baiqaularda gran-pri alyp, jeŋıspen oralatyn studentterım de bar. Olardy maqtan tūtamyn, – deidı ol.Bız kestenı anasynan üirengen Gülnazym Ömırzaqqyzy «ūlttyq brend jat eldıŋ qolynda kete me» dep qauıptenedı.– Ūlttyq brend bolatyndai qūndylyqtarymyz basqa elderdıŋ enşısınde ketıp jatqanyn körıp jürmız. Endı kesteden aiyrylyp qalmaiyq dep barymdy salyp jūmys jasaimyn. Ony zaman talabyna qarai abstraksiia men oiu-örnektı ūştastyryp kartina etıp kesteleimın. Keste önerı men üşın teŋdesı joq keremet öner. Sondyqtan da qolym qalt etse ışkı düniemdı kestege tüsıruge tyrysamyn, — deidı ol.OTBASYLYQ JOBABelgılı önertanuşylar «qazaq beineleu önerınıŋ jaŋa aǧymyn qalyptastyruşy» dep baǧalaǧan suretşı Ömırzaq Rystanūly «dästürlı öner – jahandanu zamanynda ūlttyq erekşelıktı saqtap qaludyŋ kepılı» dep oilaidy.– «Ata-babamyzdan qalǧan önerdı qazırgı zamanǧa laiyqtap, qazaq beineleu önerınıŋ jaŋa aǧymyn qalyptastyru kerek» degen oiǧa keldım. Sondyqtan öz önerımde qazaq oiu-örnekterın paidalandym. Örnekterdı qaz qalpynda emes olardy klassikalyq-realistık önerdıŋ salasyna kırgızıp tuyndylar jasadym.
Qylqalam şeberı Ömırzaq Rystanūly.
Özım keste tıge almaimyn ǧoi. Sondyqtan suretın salyp berıp, jūbaiym kestelei bastady. Būny ekeuımızdıŋ bırıkken şyǧarmamyz deuge de bolady. Al äielım ekı qyzyma üirettı. Osylai otbasymyzben kestelep suret salatyn boldyq, – deidı ol. Ömırzaq Rystanūly keste önerın meŋgergen adamnyŋ azdyǧynan önerdıŋ şaryqtap kete almai tūrǧanyn aitady.
– Önerde ärkımnıŋ öz ünı bolady. Öŋ taŋdaudaǧy stil degen bar. Mysalǧa, bıreuımız jūmsaq tüstı ūnatsaq, ekınşımız aşyq tüsterdı jaqsy köremız. Syzu stilı, ony tıgu stilı är türlı. Būl önermen ainalysatyn adam az bolǧandyqtan türlı stilmen körıne almai jatyr. Sondyqtan da keste önerınıŋ damuy älı biık deŋgeige köterıle qoiǧan joq. Memlekettıŋ qoldauymen şäkırt tärbieleu ısın qolǧa alatyn bolsaq, älı baǧyndyrar şyŋymyz biık, – deidı suretşı. Keste önerıne özındık ülesın qosyp jürgen Rystanūly äuletı 10-ǧa juyq jeke körme ūiymdastyrǧan. Sonymen bırge otbasy kommersiialyq maqsatta halyqqa qol jetımdı baǧadaǧy suretterdı järmeŋkelerge şyǧaryp satyp tūrady.
«BEINELEU ÄN MEN BİDIŊ TASASYNDA QALDY»
Osy joldardyŋ avtory önertanuşy jastardyŋ pıkırın bılmek maqsatpen Qasteev atyndaǧy mūrajaiǧa barǧan edı. Dästürlı qol önerı körkem öner deŋgeiıne köterıluge talpynyp, şetelderge tanylyp jatsa da, qazaq jastarynyŋ ışınde būl önerdı alǧaş körıp tūrǧandar da kezdestı. Almaty industrialdyq kolledjınıŋ studentı Ertuǧan:– Kestemen salǧan surettı alǧaş körıp tūrmyn. Bız ben jıptı osyndai öner tuyndysyna ainaldyru degen mümkın emes siiaqty bop taŋyrqap tūrmyn. Eger būl önerdı memleket jaqsylap qoldasa, ūlttyq brend bolaryna senımdımın, — deidı.Al Aqmonşaq esımdı student qyz qolöner järmeŋkelerınen kestelengen surettı körgenın aitady.– Qolöner järmeŋkesınen osy kestelengen surettıŋ däpterdei pışındegısın kördım. Baǧasyn qyzyǧyp sūraǧanymda 10-15 myŋ teŋge aralyǧynda bolǧan. Al osyndai ülken kölemdegı käsıbi öner tuyndysyn körıp tūrǧanym osy.
Önertanuşy Gülnär Jūmaniiazova.
Apa-äjelerımızdıŋ tıgıp jürgen tüskiızdıŋ osyndai önerge ainalǧanyna qarap aŋ-taŋ bop tūrmyn, – dedı ol. Önertanuşy Gülnär Jūmaniiazova kestelengen suret arqyly qazaq beineleu önerınıŋ jaŋa aǧymy, jaŋa mektebı qalyptasty dep sanaidy.
– Qazır negızı qazaq dästürlı qolönerınıŋ halyq önerınen körkem şyǧarmaşylyq därejege deiın köterıletın uaqyt jettı dep aitsaq bolady. Sonyŋ ışınde kesteleu önerınıŋ özındık jeke mektebı qalyptasty deuge tolyq negız bar. Bızdıŋ Qasteev atyndaǧy mūrajaiǧa keluşılerdıŋ ışınde «Kesteden kartina salǧan ba?» dep taŋ qalatyndar köp bolady. Būl älı de bolsa keste önerdıŋ nasihatynyŋ azdyǧyn körsetse kerek. Jalpy beineleu önerı än-bi önerınıŋ tasasynda qalyp bara jatyr. Sondyqtan önertanuşylar ızdenuımız kerek. Jas talanttar men jaŋa qalyptasyp jatqan mektepterdı köre bıluımız kerek, – dedı önertanuşy.
