Taıaýda KTK telearnasyn kórip otyryp qatty namystandym. Qazaq sóziniń qadirin ketirgen «Beshbarmak-shoý» degen betashar baǵdarlamaǵa óner adamdary jınalypty. Tanymal ánshi Nurlan Abdýllın júrgizgen shoýǵa jınalǵandar sorpa iship, et jep máz. Biraq qos aspazdyń tamaq pisirý tásilin baǵalap otyrǵan sonyń biriniń «Áı, osy baǵdarlamalaryńnyń ataýy durys emes qoı» degeni bolmady.
Buǵan deıin osy baǵdarlama bastalmaı jatyp, teledıdardan jarnamasy júrgen kezde, men birneshe buqaralyq aqparat quraldaryna habarlasyp, óz oıymdy bildirgen edim. «Bulary bolmaıdy. Qazaqta «beshbarmak» degen sóz joq» dep edim sonda. Týǵan tildiń týyn kóterip júrgen «Ana tili» gazeti de alǵashqylardyń biri bolyp «Beshbarmaq» qazaqtyń sózi emes» degen synı maqala bergen-di («Ana tili», №29 (1130)19-25 shilde, 2012 j.). Basqa da basylymdarda bul másele kóterilgeni belgili. Biraq, baıqap otyrǵanymyzdaı, KTK telearnasy óz áriptesteriniń synyna múlde qulaq aspaǵan.
Birinshiden, qazaqta «besh» degen sóz joq, ekinshiden, óz tól taǵamyn qazaq eshýaqytta «beshbarmak» dep ataǵan emes. Qala berdi, qazaq qana emes, kóptegen elder de óz ulttyq taǵamdaryn súısinip otyryp, saýsaǵymen jeıdi. Onda turǵan ne bar eken? Máselen, ózbek, tájik, túrkimen, úndi, arab halyqtarynda da qolmen jelinetin taǵamdar bar. Biraq olarda da ár astyń óz ataýy bar. Bul bar bolǵany ózin «órkenıet ókili» sanaıtyn ógeı uldar men qazaqtyń tarıhynan, salt-dástúrinen beıhabar basqalardyń bizdi keleke qylmaq nıette jasaǵan qylyqtary.
Ókinishtisi sol, áli kúnge elimizdiń keıbir ashana, kafe, meıramhanalarynyń as mázirinde qazaqtyń eti «beshbarmaq» dep jazylyp keledi. Birdi-ekilisinde ǵana «et» dep jazylyp, jaqshanyń ishine «mıaso po-kazahskı» dep qosyp qoıǵan. Odan qaldy, qazaqtyń jıyn-toılarynda da asabanyń «beshbarmak bas salaıyq» dep jar salatyny bar. Bir qaýym el aýzyna qarap otyrǵan soń asaba da ańǵal sóılemegeni abzal ǵoı.
Qazaqtyń etine jeter as bar ma?! Endeshe, onyń tól atyn qaıtarý – bárimizdiń boryshymyz. Sondyqtan kópe-kórineý qazaqtyń sózin buzyp otyrǵan KTK sekildi telearnalarǵa kóp bolyp sózimizdi ótkizeıik. Olardyń maqsaty rasynda qazaqtyń tól taǵamyn nasıhattaý bolsa, aldymen onyń ataýyn durys ataǵany kerek qoı. Buǵan ne deısiz, jamaǵat?
Kúlásh SAMJANQYZY,
Halyq aǵartý isiniń úzdigi,
zeınetker, «Ana tili».
