Eýropa odaq elderinde maýsymdyq saǵat jyljytýdy toqtatý qıyndyq týdyryp otyr. Negizgi sebepterdiń biri – ýaqyt beldeýleriniń kúnniń tabıǵı ýaqytymen sáıkes kelmeýi.
Bıyl Eýropada kezekti ýaqyt aýystyrý 31 naýryzǵa sáıkes kelip, saǵat tili 60 mınýtqa alǵa jyljytyldy. Bul tájirıbe kóptegen azamattardyń narazylyǵyn týdyryp otyr. 2018 jyly júrgizilgen saýalnamaǵa sáıkes, Eýropa odaǵy (EO) turǵyndarynyń 84 paıyzy jyl saıynǵy ýaqyt ózgerisine qarsy ekenin bildirgen.
ORTAQ ShEShIMI JOQ ODAQ
Ǵylymı zertteýler saǵat tilin jyljytýdyń adam aǵzasyna keri áserin tıgizetinin kórsetedi. Saǵattyń ózgerýi uıqy rejımin buzyp, sozylmaly aýrýlardyń asqynýyna ákelýi múmkin.
Time Use Initiative uıymy bas dırektorynyń orynbasary Arıadna Gýel Sans Euronews-ke bergen suhbatynda saǵat aýystyrýdyń ózektiligi azaıǵanyn aıtady.
«Saǵat aýystyrý bizge energııa únemdeýge kómektespeıdi, óıtkeni bul tájirıbe ınternet bolmaǵan, energııa tutyný mólsheri múlde basqa bolǵan dáýirde oılap tabyldy», - deıdi ol.
Maýsymdyq ýaqyt aýystyrýdy toqtatý maqsatynda Eýropalyq komıssııa 2018 jyldyń qyrkúıeginde arnaıy dırektıva usynǵan. Bul qujat Eýroparlamentte keń saıası qoldaýǵa ıe bolyp, 410 depýtat qoldasa, 192-si qarsy daýys berdi. Al 51 depýtat qalys qaldy.
Alaıda bul usynys áli kúnge deıin júzege aspady. EO-ǵa múshe memleketter ortaq sheshimge kele almaı otyr. Odaq erejeleri boıynsha ár eldiń bul máseleni óz betinshe sheshýine ruqsat berilmeıdi. Sebebi ýaqytty ózgertý proesi biryńǵaı naryqtyń qalypty jumysyn qamtamasyz etý maqsatynda bir mezgilde júzege asyrylýy tıis.
Lıtva prezıdenti keńesshisi Irena Segalovıchıeneniń aıtýynsha, Vılnıýs 2027 jyly Eýroodaq Keńesine tóraǵalyq etken kezde maýsymdyq ýaqyt aýystyrý máselesin qaıta kóterýi múmkin.
Eýropalyq komıssııa ókili bul máseleni úılestirilgen túrde sheshýge múmkindik bar ekenin alǵa tartty. Sondaı-aq, ol múshe memleketterdi pikirtalastardy qaıta bastaýǵa shaqyra otyryp, sheshimdi ár eldiń ózara kelisimmen qabyldaǵany durys bolatynyn atap ótti.
TÁJIRIBE JÁNE USYNYS
Maýsymdyq ýaqyt aýystyrýdan bas tartý turaqty negizde qysqy nemese jazǵy ýaqytty tańdaýqajettigin týyndatady. Bul tek tehnıkalyq másele emes, sonymen qatar saıası sheshimderge baılanysty másele.
Tarıhta ýaqyt beldeýlerin belgileý saıası yqpalǵa kiriptar kezder ótken. Máselen, Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde Germanııa basyp alǵan Franııa men Benılıýks elderine óz ýaqyt beldeýin engizgen. Al Ispanııa dıktatory Fransısko Franko eldi Adolf Gıtler basqarǵan Germanııamen bir ýaqytqa aýystyrý týraly sheshim qabyldaǵan.
Jaqynda Ýkraınanyń parlamenti jazǵy ýaqytqa kóshýdi toqtatý týraly zańdy maquldady. Bul sheshim eldiń jarty jyl boıy Máskeý ýaqytymen (UTC+3) sáıkes kelmeýi úshin qabyldandy. Reseı bul ýaqyt beldeýin okkýpaııalanǵan ýkraın jerlerine májbúrli túrde engizgen bolatyn.
Qoldanystaǵy ýaqyt beldeýleri árdaıym tabıǵı kún ýaqytymen sáıkes kele bermeıdi.
«Biz ózimizdiń tabıǵı ýaqyt beldeýimizge barynsha jaqyn bolýymyz kerek. Qarapaıym tilmen aıtqanda, meniń saǵatym 12-ni kórsetkende, kún aspanda eń bıik núktede turýy tıis», – dep túsindiredi Time Use Initiative uıymynyń bas dırektorynyń orynbasary Arıadna Gýel Sans.
Alaıda bul qaǵıda Batys Eýropa elderine sáıkes kele bermeıdi. Bul aımaqtarda ýaqyt kúnniń tabıǵı qozǵalysynan ozyp ketken. Ásirese, jaz mezgilinde kúnniń shyǵýy men batý ýaqyty keshigedi, bul Ispanııa sııaqty elderdegi táýliktiń almasýtártibine áser etedi.
Osyǵan baılanysty Time Use Initiative uıymy ýaqyt beldeýlerin túbegeıli ózgertip, merıdıandarǵa negizdelgen tórt jańa ýaqyt beldeýin engizýdi usynýda.
Usynylǵan júıege sáıkes, Ulybrıtanııa, Franııa, Ispanııa jáne Benılıýks elderi birtutas Batys Eýropa ýaqyt beldeýinde bolady, ol qazirgi Grınvıch ortasha ýaqytyna (GMT) sáıkes keledi.
Irlandııa men Portýgalııa ýaqyt beldeýi boıynsha Islandııamen biriktirilip, Azor araldarynyń ýaqytyna kóshedi, bul Grınvıchten bir saǵatqa artta qalady. Al Ortalyq Eýropa elderi men Greııa Grınvıchten bir saǵat alda, al Shyǵys Eýropa, sonyń ishinde Baltyq elderi, eki saǵat alda júredi.
Alaıda mundaı jańa konfıgýraııa belgili bir qıyndyqtar týyndatady. Mysaly, Irlandııa men Soltústik Irlandııa ártúrli ýaqyt beldeýlerinde qalyp, bul jańa saıası máselelerge alyp kelýi yqtımal.
