Qazaqstanda jyl oqiǧasyna ainalǧan biylǧy su tasqyny jaŋa su mamandaryna dılgırlıktı körsettı. Sodan keiın ǧana osy salaǧa nazar audaryldy. Bügın su mamandyǧy boiynşa bılım berude qandai özgerıs bar, aldaǧy tasqyndar men su mäselesın şeşuge qajettı mamandardyŋ deŋgeiı qandai boluy mümkın? Su resurstary jäne irrigasiia ministrlıgınıŋ ökılı jauap beredı.
Elde su resurstaryn basqaru, su qauıpsızdıgı, gidrotehnikalyq qūrylys jäne basqa da salalarda maman tapşylyǧy baiqalady. Būl jaiynda Su resurstary jäne irrigasiia ministrlıgı Ǧylym jäne innovasiia departamentınıŋ basqarma basşysy Didar Jänıbekūly aityp, su mamandaryn daiarlau salasyndaǧy ahual turaly aqparat berdı. Onyŋ aituynşa, elımızde su resurstary men su şaruaşylyǧy salasyndaǧy mamandarǧa sūranys jyldan jylǧa artuda.
JAŊA MİNİSTRLIKTIŊ JAŊA JOL KARTASY
Qazırgı taŋda Qazaqstannyŋ su şaruaşylyǧy salasynda şamamen 10 myŋnan astam adam jūmys ısteidı, būl körsetkış köbıne tehnikalyq jäne basqaruşylyq deŋgeidegı mamandarmen tolyǧuda. Al sovet odaǧy ydyraityn qarsaŋda Su ministrı bolǧan, keiınnen Su komitetın basqarǧan Nariman Qypşaqbaev sol kezde osy ministrlıkte bas-aiaǧy 200 myŋnyŋ üstınde adamnyŋ jūmys ıstegenın aitqan edı. Būl tūsta qazırgı ministrlıktıŋ tek 2023 jyly ǧana qūrylǧanyn da aita ketken jön.
Eldıŋ su şaruaşylyǧynyŋ negızgı qūrylymdary men su qauıpsızdıgı boiynşa mamandardyŋ jetıspeuşılıgı saladaǧy tiımdı jūmys ısteu üşın ülken kedergı keltırude. Osy sebeptı, 2024-2025 jyldarǧa arnalǧan Jol kartasy aiasynda su şaruaşylyǧy salasyn damytu üşın bırneşe maŋyzdy bastamalar qolǧa alynǧan.
Jol kartasy 28 naqty şarany qamtidy, olardyŋ ışınde:
Su şaruaşylyǧy mamandaryna sūranysty taldau;
Bılım beru baǧdarlamalaryn jaŋartu;
Joǧary oqu oryndary men kolledjderdıŋ materialdyq bazasyn jaqsartu syndy mäseleler bar.
ARNAIY OQU ORYNY AŞYLDY. SALADAǦY SAN ARTTY
Jaŋalyqtardyŋ bırı – 2024 jyly Qazaq Ūlttyq su şaruaşylyǧy jäne irrigasiia universitetınıŋ aşyluy. Būl universitettıŋ maqsaty – eldegı su mamandaryn daiarlau sapasyn arttyru jäne jaŋa standarttar men tehnologiialardy engızu bolyp tabylady. Būl oqu orny Qazaqstanda su salasyna qajettı kadrlardy daiarlau jüiesınıŋ damuyna jaŋa serpın bermek. Universitette alǧaşqy oqu jylynda bakalavriatqa 129, magistraturaǧa 1, doktoranturaǧa 13 student qabyldanǧan. Studentter üşın teoriialyq bılımdı praktikamen ūştastyru mäselesı de nazardan tys qalmasa kerek. Osy maqsatta «Qazsuşar» mekemesımen memorandumǧa qol qoiylyp, 80-nen astam student öŋırlık mekemelerde öndırıstık täjıribeden ötkenı aitylady.
Didar Jänıbekūlynyŋ mälımetınşe, bügıngı taŋda su salasyna kadrlar 10 joǧary oqu ornynda daiarlanady. 2024-2025 oqu jyly su mamandyqtaryna (sumen jabdyqtau jäne su būru, su resurstary jäne su paidalanu, gidrologiia, gidrogeologiia, gidrotehnikalyq qūrylys jäne su resurstaryn basqaru) 523 student bakalavrǧa qabyldandy. 2023-2024 oqu jyly osy mamandyqtarǧa 266 student qabyldanǧan bolatyn. Su şaruaşylyǧyna qajettı jūmysşy orta buyn mamandaryn daiarlau elımızdıŋ 6 öŋırınde ornalasqan 8 tehnikalyq jäne käsıptık bılım beru kolledjderınde jürgızıledı.
Sonymen qatar, Oqu-aǧartu ministrlıgı men oblys äkımdıkterınıŋ aqparatyna säikes 2025-2026 oqu jyldarynan bastap Qaraǧandy, Ūlytau oblystaryndaǧy kolledjderınde «Gidrotehnikalyq meliorasiia» jäne «Gidrotehnikalyq qūrylys» jaŋa mamandyqtar boiynşa oqytu josparlanuda.
«Ortalyq Aziiadaǧy aimaqtyq ekologiialyq ortalyǧynyŋ qoldauymen Şu-Talas, Aral-Syrdariia basseindık inspeksiialardynyŋ 20 mamany transşekaralyq özender basseinderındegı su resurstaryn bırıktırılgen basqaru boiynşa oqu treningterınen öttı», - deidı Sumin Ǧylym jäne innovasiia departamentınıŋ basqarma basşysy Didar Jänıbekūly.
JAS MAMANǦA JASALǦAN JAǦDAI. SENUGE BOLA MA?
Sumin Ǧylym jäne innovasiia departamentınıŋ basqarma basşysy Didar Jänıbekūly atap ötkendei, qazırgı kezde su mamandaryn daiarlau sapasyn arttyru üşın jaŋa käsıptık standarttar engızılıp, bılım beru baǧdarlamalary qaita qaraluda. Būl şaralar gidrotehnikalyq qūrylys, su resurstaryn basqaru, ekologiia jäne gidrologiia siiaqty salalarda jaŋa bılım beru baǧdarlamalaryn engızuge yqpal etedı. Osylaişa, elımızdıŋ su resurstaryn tiımdı paidalanu maqsatynda bılım beru jüiesı ünemı jaŋartylyp otyruy mümkın.
Su şaruaşylyǧy salasyna mamandar daiarlaudyŋ sapasyn arttyruda granttar jüiesı de maŋyzdy. 2024-2025 oqu jylynda 523 student su resurstary, gidrologiia, gidrogeologiia jäne su paidalanu mamandyqtary boiynşa granttar negızınde oquǧa qabyldanǧan. Būl körsetkış ötken jylmen salystyrǧanda aitarlyqtai artyp, su şaruaşylyǧyna qyzyǧuşylyq tanytqan jastardyŋ sanynyŋ ösıp otyrǧanyn körsetedı. Granttardyŋ köbeiuı salanyŋ maŋyzdylyǧyn tüsıngen jastardyŋ sapaly bılım aluyna mümkındık bermek. Mysaly, 2022 jyly Maqtaaral agrarlyq kolledjınde «Gidrotehnikalyq qūrylys» mamandyǧy boiynşa 44 student oqysa, 2024 jyly olardyŋ sany 94-ke jetken.
Sumin Ǧylym jäne innovasiia departamentınıŋ basqarma basşysynyŋ pıkırınşe, su şaruaşylyǧy mamandaryn daiarlau sapasyn arttyru üşın qos diplomdyq baǧdarlamalar da belsendı türde damyp keledı. Qazaqstannyŋ jetekşı joǧary oqu oryndary men şeteldık universitetter arasynda serıktestık ornatylyp, studentterge halyqaralyq deŋgeidegı bılım aluǧa mümkındık berıledı. Būl baǧdarlama arqyly studentter öz bılımın tek teoriialyq tūrǧydan emes, halyqaralyq täjıribe men praktikalyq daǧdylarmen tolyqtyrady. Būl şaralar su mamandaryn daiarlau jüiesın älemdık deŋgeige köteruge kömektesedı.
Su resurstaryn tiımdı basqaru üşın Qazaqstan 2027 jylǧa deiın 11 käsıptık standartty jaŋartudy jäne 9 jaŋa standart äzırleudı josparlap otyr. Sonymen qatar, bılım beru baǧdarlamalaryna innovasiialyq ädıster engızılıp, su şaruaşylyǧy mamandyqtary «Bolaşaq» baǧdarlamasyna qosylǧan.
Su salasyndaǧy mamandardy daiarlau men jūmysqa ornalastyruda dualdı oqytu jüiesı de ülken maŋyzǧa ie. Dualdı oqytu studentterge teoriialyq bılım men öndırıstık täjıribenı üilestıruge mümkındık beredı.
Būl jaiynda Didar Jänıbekūly bylai deidı:
«Kolledjde dualdy oqytu jüiesı 2021-2022 oqu jylynan bastap engızıldı. Dualdı oqytu degenımız – būl oqytudyŋ teoriialyq bölıgı bılım beru ūiymynyŋ bazasynda, al praktikalyq bölıgı jūmys ornynda ötetın oqytu türı. Dualdı bılım beru jüiesı kolledjde teoriialyq oqytudyŋ – 40% jäne öndırıste kemınde – 60% qamtidy. Negızgı maqsaty – jūmysqa ornalastyru. Kolledjder dualdy oqytu jüiesı aiasynda bılım aluşylardy käsıptık oqytu men öndırıstık oqytu praktikasynan ötkızu maqsatynda jergılktı jerlerde, audandarynda ornalasqan su şaruaşylyǧyndaǧy käsıporyndarymen äleumettık serıktestık retınde kelısım-şartqa tūrǧan. Kolledj tülekterı jūmyspen qamtu naryǧynda erkın bäsekelese otyryp, öŋırdıŋ käsıporyndary men ūiymdarynda da sättı jūmys ısteidı», - deidı ol.
Eldegı su şaruaşylyǧy salasyndaǧy maman tapşylyǧyn şeşuge «Diplommen auylǧa» memlekettık baǧdarlamasy da belsendı türde yqpal etıp keledı. Būl baǧdarlamanyŋ aiasynda auyldyq aimaqtarda jūmys ısteitın mamandarǧa äleumettık qoldau körsetılıp, su resurstaryn basqaruǧa bailanysty mamandyqtarǧa sūranys artqany baiqalǧan. Būl şara auyldyq öŋırlerde joǧary bılıktı mamandardyŋ jūmysqa ornalasuyna mümkındık beredı.
Delnaz Menseiıtova
