Qumar oıyndarǵa táýeldilik nemese lýdomanııa — psıhıkalyq jáne minez-qulyqtyq buzylys bolyp tabylady, ol tek erler arasynda ǵana emes, áıelder arasynda da keńinen taralýda. Ásirese Qazaqstanda bul másele sońǵy jyldary áleýmettik zertteýler men medıınalyq saraptamalar aıasynda belsendi talqylanýda. Áıelderdegi lýdomanııanyń erekshe erekshelikteri men onyń sebepterin túsiný óte mańyzdy, sebebi bul másele tek jeke tulǵalarǵa ǵana emes, tutas qoǵamǵa da áser etedi.
Qazaqstandaǵy lýdomanııanyń jaǵdaıy
Qazaqstanda qumar oıyndarǵa táýeldilik sońǵy jyldary erekshe kókeıkesti máselege aınaldy. 2020 jyly Qazaqstanda júrgizilgen zertteýlerge sáıkes, qumar oıyndarmen aınalysatyn adamdardyń shamamen 2-3%-y — áıelder. Bul kórsetkish jalpy táýeldilerdiń sanyna qaraǵanda salystyrmaly túrde tómen kóringenimen, áıelder arasynda bul másele ósken jaǵdaıda qoǵam úshin úlken qaýipke aınalýy múmkin. Al, statıstıka boıynsha, qumar oıyndarǵa táýeldi adamdardyń kóbi, ıaǵnı 70%-y — erler bolsa, sońǵy jyldary áıelder arasyndaǵy táýeldilik kórsetkishi artqan.
Qumar oıyndarǵa táýeldi áıelderdiń psıhologııalyq jáne áleýmettik jaǵdaılary
Qazaqstanda áıelder arasynda lýdomanııanyń kóbeıgenine qaramastan, bul taqyryp qoǵamda az aıtylyp, tereń zerttelmegen. Áıelderdiń qumar oıyndarǵa táýeldiligi kóbine jasyryn sıpatta bolady, sebebi olar áleýmettik qysym men uıattan qorqyp, óz máselelerimen bólisýge qymsynady.
Áıelderdegi lýdomanııanyń sebepteri
Áıelder arasyndaǵy lýdomanııanyń sebepteri erlerge qaraǵanda erekshelenedi. Psıhologtardyń aıtýynsha, áıelder kóbine emoıonaldy jáne psıhologııalyq stressterdi jeńý úshin qumar oıyndaryna táýeldi bolady. Olarǵa kelesi faktorlar áser etýi múmkin:
- Qarjylyq daǵdarys jáne áleýmettik jaǵdaı
Qazaqstandaǵy ekonomıkalyq jaǵdaı áıelderdiń qarjylyq máselelerge tap bolýyna ákeledi. Ásirese kópbalaly analar, jalǵyzbasty áıelder nemese otbasylyq qıynshylyqtarǵa ushyraǵan áıelder qumar oıyndarynan «kútim» izdep, qarjylyq problemalaryn sheshýge tyrysady. - Otbasylyq jáne áleýmettik qysym
Áıelderdiń psıhologııalyq qysymy kóbine olardyń otbasyndaǵy nemese áleýmettik ortasyndaǵy aýyrtpalyqtardan týyndaıdy. Otbasyndaǵy qatynastar, balalardyń tárbıesi men áleýmettik jaýapkershilik áıelderge úlken salmaq salady. Keıde bul qıyndyqtardy jeńý úshin áıelder qumar oıyndarǵa baratyn bolady. - Emoıonaldy kúızelis
Kóp jaǵdaıda áıelder kúızelis pen depressııaǵa ushyraǵanda, qumar oıyndaryna qumarlyq sezimi arqyly jeńildik izdeıdi. Áıelder erlerge qaraǵanda emoıonaldy turǵydan kóp álsireıdi, sondyqtan qumar oıyndar olardyń kóńil kúıin ýaqytsha ózgertýi múmkin. - Áleýmettik medıa men ınternettiń áseri
Qazirgi ýaqytta áıelder arasynda onlaın qumar oıyndar men áleýmettik medıanyń róli artyp keledi. Oıyndar men mobıldi qosymshalar áıelderdiń ýaqytyn ótkizýge, ózderin demaltýǵa kómektesedi dep oılaıdy. Alaıda bul ádet tereń táýeldilikke aınalýy múmkin
Qazaqstandaǵy áıelder men lýdomanııa: Qoǵamdyq jáne psıhologııalyq áseri
Áıelderdiń lýdomanııasy otbasylyq, áleýmettik jáne psıhologııalyq problemalarǵa ákeledi. Mysaly:
- Otbasynyń turaqsyzdyǵy
Qumar oıyndarǵa táýeldi áıelder kóbine otbasylyq qarjylardy qurtyp, úı sharýashylyǵyn da qıyndatýy múmkin. Bul óz kezeginde otbasynyń moraldyq jáne qarjylyq jaǵdaıyna teris áser etedi. - Psıhologııalyq kúızelis
Qumar oıyndarymen aınalysatyn áıelder kóbinese uıat, kiná, depressııa sezimderin sezinedi, bul olardyń jalpy psıhologııalyq jaǵdaıyna keri áser etedi. Bul jaǵdaıda kóbine psıhoterapevtke júginý kerek, biraq áıelderdiń kópshiligi táýeldilikterin moıyndamaıdy. - Qoǵamdyq ızolıaııa
Áıelder qumar oıyndaryna táýeldi bolǵanda, olar kóbine qoǵamnan shetteıdi, dostarynan, týystarynan jáne jumystan alystaıdy. Bul olardyń áleýmettik ómirin qıyndatady.
Aldyn alý jáne emdeý sharalary
Qumar oıyndarǵa táýeldilikti aldyn alý jáne emdeý – óte mańyzdy mindet. Áıelder úshin arnaıy baǵdarlamalar men sharalar ázirleý qajet:
- Psıhologııalyq qoldaý men keńes berý
Áıelderge arnalǵan arnaıy psıhoterapevtik baǵdarlamalar qajet. Táýeldilikti joıý úshin psıhoterapevtter men psıhologtar áıelderge stresspen jáne depressııamen kúresýdiń balamaly joldaryn usynýy kerek. - Qoǵamdyq bilim berý
Qumar oıyndardyń zııany men táýeldiliktiń saldaryn túsindiretin qoǵamdyq aqparattyq kampanııalar júrgizý qajet. Áıelderge ózderin qarjylyq jáne psıhologııalyq turǵydan qorǵaýǵa kómektesetin bilim berý mańyzdy. - Zańnamalyq baqylaý
Qazaqstanda qumar oıyndardyń zańsyz taralýyn boldyrmaý úshin memleket tarapynan qatań baqylaý sharalary engizilýi kerek. Internette jáne mobıldi qosymshalarda qumar oıyndarǵa qol jetimdilik shektelýi tıis.
Qazaqstandaǵy áıelder arasyndaǵy lýdomanııa máselesi qoǵamnyń úlken nazaryn qajet etedi. Qumar oıyndarǵa táýeldiliktiń negizgi sebepteri áıelderdiń áleýmettik, psıhologııalyq jáne qarjylyq qıyndyqtarymen tyǵyz baılanysty. Bul máseleni sheshý úshin memlekettik, qoǵamdyq jáne medıınalyq uıymdar birlese jumys isteýi qajet. Áıelderge psıhologııalyq qoldaý kórsetý, qoǵamdastyqty aqparattandyrý jáne zańnamalyq turǵydan qatań sharalar qabyldaý – bul táýeldilikti azaıtý úshin mańyzdy qadamdar bolyp tabylady.
