Almaty qalasy — Qazaqstannyŋ ekonomikalyq damuynyŋ tıregı jäne qarjy ortalyǧy. Qarqyndy infraqūrylymdyq damuy, investisiialyq tartymdylyǧy jäne qarjy instituttarynyŋ şoǧyrlanuy Almatyny el ekonomikasynda jetekşı orynǧa şyǧarady. Būl maqalada Almatynyŋ ekonomikasy men qarjy sektoryndaǧy negızgı jetıstıkter, ürdıster jäne qala tūrǧyndarynyŋ pıkırlerı men közqarastary baiandalady.
Almatynyŋ jalpy ışkı önımı (JIÖ) jyl saiyn ösıp keledı. 2022 jyly qala JIÖ-sı 9%-ǧa, al 2023 jyly 8,5%-ǧa östı. Qyzmet körsetu, sauda, qūrylys jäne öndırıs siiaqty salalardyŋ belsendılıgı JIÖ ösımıne ülken üles qosyp otyr. Ekonomist mamannyŋ pıkırınşe, Almatynyŋ ekonomikalyq ösımı, äsırese, infraqūrylymdyq jobalardyŋ arqasynda tūraqty deŋgeide saqtalyp otyr. Būl qalanyŋ eldegı ekonomikalyq yqpalyn arttyruǧa septıgın tigızude.
Tūrǧyndar arasynda jürgızılgen saualnama boiynşa, 100 respondenttıŋ 75%-y Almaty ekonomikasynyŋ tūraqty ösımın qoldaidy jäne qalanyŋ qarqyndy damuyna oŋ baǧa beredı.
Almaty ekonomikasyna äser etetın maŋyzdy faktorlardyŋ bırı — infliasiia. 2022 jyly Almatyda infliasiia deŋgeiı respublikalyq ortaşa körsetkışterden säl joǧary boldy. İnfliasiiany tömendetu maqsatynda 2023 jyly qabyldanǧan şaralar onyŋ deŋgeiın 17,5%-ǧa deiın tüsıruge mümkındık berdı. 2024 jyly būl körsetkış 16%-dan aspaidy dep boljanuda.
Jergılıktı tūrǧyndardyŋ pıkırı de būl mäselenı rastaidy. Mäselen, 200 respondenttıŋ 60%-y azyq-tülık baǧasynyŋ tūraqtanuyn jäne qalada ömır süru qūnynyŋ qoljetımdılıgın baǧalaidy.
«Azyq-tülık baǧalary keide tūraqsyz bolǧanymen, jergılıktı bilık baǧany ūstap tūru üşın qolynan kelgenın jasap jatyr», - deidı saudager Säule Mūratova.
Şeteldık investisiialardyŋ köptep tartyluy Almatynyŋ investisiialyq tartymdylyǧyn körsetedı. 2022 jyly şeteldık investisiia kölemı 20%-ǧa, al 2023 jyly taǧy 15%-ǧa östı. Logistika, aqparattyq tehnologiialar, qarjy qyzmetterı jäne qūrylys salalarynda şeteldık investorlardyŋ qyzyǧuşylyǧy aitarlyqtai baiqalady. Būl qaladaǧy tūraqty ekonomikalyq ahual men qolaily biznes klimattyŋ aiǧaǧy.
Tıkelei şeteldık investisiialar jönınde saualnamada 150 käsıpkerden 80%-y Almatyny ıskerlık ortalyq retınde joǧary baǧalap, qarjy jäne sauda sektorlaryndaǧy jetıstıkterge nazar audardy. Käsıpker Säbit Qairatūly aituynşa:
«Almatyda halyqaralyq biznes jürgızuge qolaily jaǧdai jasalǧan. Būl jerde ärtürlı memlekettermen qarjy jäne sauda bailanystaryn ornatu jeŋıl».
Almatynyŋ qarjy sektorynyŋ negızın bankter qūraidy. 2022-2023 jyldary bankterdıŋ aktivterı şamamen 10%-ǧa ösıp, nesielendıru baǧdarlamalary aitarlyqtai keŋeitıldı. Tūrǧyndar arasynda ipotekalyq nesieler, käsıpkerlerge arnalǧan nesieler jäne şaǧyn biznestı qoldau baǧdarlamalary tanymal.
Jergılıktı tūrǧyndar arasynda ötkızılgen saualnamada 100 adamnyŋ 70%-y bankterdıŋ qoljetımdı nesie beru saiasatyna qanaǧattanǧanyn bıldırse, qalǧany onlain banking qyzmetterınıŋ damuyna oŋ baǧa berdı. Almaty tūrǧyny Diana Mamyrdyŋ pıkırınşe, onlain sauda öte yŋǧaily.
«Onlain banking qyzmetterı öte yŋǧaily, äsırese, uaqyt ünemdeuge jäne banktık qyzmetterdı jyldam aluǧa mümkındık beredı».
Şaǧyn jäne orta biznes (ŞOB) Almaty ekonomikasynyŋ maŋyzdy bölıgın qūraidy. 2022 jyly ŞOB sany 10%-ǧa, al 2023 jyly 9%-ǧa östı. Memleket tarapynan jasalǧan arzan nesieler men salyqtyq jeŋıldıkter käsıpkerlerdı jaŋa biznester aşuǧa yntalandyryp otyr.
200 şaǧyn käsıpkerden qūralǧan respondentter arasynan 85%-y memlekettık qoldau şaralarynyŋ biznestı damytuǧa kömekteskenın atap öttı. Şaǧyn käsıpkerlık iesı Nūrjan Nūrlanūlynyŋ pıkırınşe:
«Almatyda öz käsıbın aşuǧa barlyq jaǧdai jasalǧan, äsırese, sauda men qyzmet körsetu salalary üşın būl aitarlyqtai qolaily».
2022-2023 jyldary Almatyda jūmyssyzdyq deŋgeiı 5,3%-dan 4,9%-ǧa tömendedı. Jergılıktı bilık jastarǧa arnalǧan jūmys oryndaryn qūruǧa erekşe köŋıl bölıp, olardy käsıbi daiarlyqtan ötkızu jobalaryn ıske asyruda.
Tūrǧyndar arasyndaǧy saualnama nätijesınde 100 adamnyŋ 65%-y jūmys oryndarynyŋ artuyna qanaǧattanǧanyn, al 30%-y qaita daiarlau baǧdarlamalarynyŋ paidasyn körgenın aitty. Jas maman Aqjan Säbitūly:
«Almatyda jastar üşın jūmys tabu mümkındıgı mol. Jūmys täjıribesı joq jastardy qoldau baǧdarlamalary da bar».
Almaty qalasy elımızdıŋ eŋ ırı qarjy ortalyǧy retınde damuyn jalǧastyruda. Qalanyŋ investisiialyq äleuetı, infraqūrylymdyq artyqşylyqtary jäne qarjy sektorynyŋ tūraqty ösuı bolaşaqta Almatyny Ortalyq Aziiadaǧy maŋyzdy qarjy ortalyqtarynyŋ bırıne ainaldyruǧa mümkındık beredı.
Ūqsas jaŋalyqtar
