Búgin Májiliste «AMANAT» partııasy frakııasynyń jıyny barysynda depýtattar esirtki, psıhotroptyq zattar men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymyna qarsy is-qımyl máselesin qarady. Negizgi talqylaý taqyryby – osy salaǵa qatysty zańnamany qaıta qaraý, ıaǵnı esirtki bıznesin uıymdastyrýshylarǵa taǵaıyndalatyn jazany qatańdatý.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qoǵam dertine aınalǵan osy qaterli indetke, ıaǵnı esirtkige qarsy kúres júrgizý qajet ekenin birneshe ret aıtqan bolatyn. Atap aıtqanda, Atyraýda ótken Ulttyq quryltaı otyrysynda Prezıdent esirtki óndiretin adamdardyń jazasyn barynsha qataıtý mindetin qoıyp, olardyń áreketin asa aýyr qylmystarǵa teńestirdi.
Májilis Spıkeri, «AMANAT» partııasynyń Tóraǵasy Erlan Qoshanov atap ótkendeı, osy maqsatta esirtki aınalymyna qarsy is-qımyl boıynsha túzetýler ázirlenip, ol birinshi oqylymda qabyldandy. Atap aıtqanda, esirtki qylmysynyń, ásirese esirtki óndirýshiler men «narkobarondardyń» jazasyn qatańdatý usynylady. Bul rette, Memleket basshysy ádil atap ótkendeı, iri esirtki qylmyskerleri men usaq zakladchıkterge birdeı kózqaras tanytýǵa jol berilmeıdi. Búginde esirtki qylmysy úshin sottalǵan 4 myńnan astam adamnyń 1300-ge jýyǵy zakladchıkter sanalady. Sondyqtan Májilis Spıkeri alǵash ret qylmys jasaǵan esirtki kýrerleriniń jazasyn jeńildetý múmkindigin qarastyrýdy usyndy.
«Olardyń arasynda jasóspirim balalar, qarjy qyspaǵyna ilikken jastar kóp. Atalǵandardyń aldy 10 jyldan astam bas bostandyǵynan aıyrylyp otyr. Shyntýaıtynda, olardy osy zańsyz iske tartqan esirtki óndirýshiler men zakladchık-jetkizýshilerdiń jazasy para-par emes. Sondyqtan Memleket basshysy aıtqandaı, olardyń árqaısysyn bólek qarap, jazalarynyń deńgeıin zań jobasynyń ekinshi oqylymyna deıin qarastyrý qajet. Bul rette esirtkiniń zańsyz aınalymyna qatysy bar quqyq qorǵaýshylardy narkobarondarǵa teńestirýdi jáne olarǵa ómir boıy bas bostandyǵynan aıyrýǵa deıin eń aýyr jaza qoldanýdy usynamyz», – dedi ol.
Májilis Spıkeri búginde Qazaqstan esirtkini zańsyz tutyný deńgeıi joǵary elderdiń qataryna kiretinin aıtty. Jyl basynan beri 1 tonnadan astam «sıntetıka» tárkilendi. Bul byltyrǵy sáıkes kezeńmen salystyrǵanda 56%-ǵa artyq.
«AMANAT» partııasynyń Tóraǵasy esirtki qylmyskerleri jańa aqparattyq tehnologııalardy belsendi qoldanatynyna nazar aýdaryp, kıberbaqylaý júıesin kúsheıtý máselesi asa mańyzdy ekenine nazar aýdardy. Sonymen qatar, halyq arasynda, ásirese jastar arasynda túsindirý jumysy aıtarlyqtaı «aqsap» tur.
«Jas azamattar jeńil jolmen aqsha tabýdy oılap, taǵdyryna balta shabady. Olar esirtki taratqany, «zakladka» jasyrǵany úshin 10 jyl merzimge bas bostandyǵynan aıyrylý qaýpi bar ekenin bilmeı, bas bostandyǵynan aıyrý oryndaryna túsedi. Ótken apta basynda «Zakladka» derekti fılmi jaryqqa shyqty. Ony osy ýaqyt aralyǵynda mıllıondaǵan adam tamashalady. Mundaı fılmder mektepterde, kolledjderde jáne ýnıversıtetterde kórsetilip, esirtkiniń qaýpin eskertý kerek. Mektepten únemdegender túrme turǵyzady dep beker aıtylmaǵan. Bútindeı bir urpaqtyń shyńyraýǵa qulaýyna jol berýge bolmaıdy», – dedi Erlan Qoshanov.
Óz kezeginde, Májilis depýtaty, «AMANAT» frakııasynyń múshesi Snejanna Imasheva esirtki, psıhotroptyq zattar men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymyna qarsy is-qımyl máseleleri boıynsha zań jobasynda atqarylǵan jumystarǵa toqtaldy. Halyq qalaýlylary 50-ge jýyq túzetýler engizdi, qujat sarapshylarmen, ÚEU ókilderimen jáne Májilis janyndaǵy Qoǵamdyq palata múshelerimen keńinen talqylandy.
«Biz Qylmystyq kodekske esirtki quraldaryn, psıhotroptyq zattardy, olardyń analogtaryn zańsyz óndirý, prekýrsorlardyń zańsyz aınalymy jáne ózge de áreketter úshin jaýapkershilikti kúsheıtýdi kózdeıtin birqatar ózgeristi tujyrymdamalyq túrde maquldadyq. Bul rette, qoǵamdyq emes oryndarda esirtki quraldaryn medıınalyq turǵydan tys paıdalanýǵa tyıym salý belgilendi. Zań jobasyn qabyldaý nashaqorlyqqa, jalpy esirtki bıznesine memlekettik jáne qoǵamdyq qarsy is-qımyl júıesin jetildirýge múmkindik beredi», – dedi ol.
Frakııa jıynynda Ishki ister mınıstri Erjan Sádenov jyl basynan beri 3,5 myń esirtki qylmysy tirkelgenin aıtty. Mınıstrdiń sózinshe, sıntetıkalyq esirtkilerdiń taralý kórsetkishi artyp keledi. Eger 5 jyl buryn zańsyz aınalymnan 10 kılo sıntetıka tárkilense, bıyl bul kórsetkish 1,3 tonnaǵa jetti. Mundaı esirtkiler kóbine ınternet arqyly satylady. Sondyqtan tártip saqshylary saıttar men Telegram-arnalardaǵy jarnamalardy buǵattaý úshin «Kıberbaqylaý» júıesin qoldanýda.
Ulttyq quryltaı múshesi, advokat Aıman Omarova iri esirtki óndirýshiler men deldaldarǵa taǵaıyndalatyn jazanyń teńdeı bolýy mańyzdy ekenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, qazir zańnamany áleýmettik ádilettilik qaǵıdattaryna sáıkestendirý qajet. Sonymen qatar ol qazirgi túzetý júıesiniń tıimdiligine qatysty másele qozǵap, onyń qylmyskerlerdi qoǵamnan oqshaýlaýmen ǵana shektelip, olardy tárbıeleýge tym az yqpal etetinin atap ótti.
Úkimet jáne quqyq qorǵaý organdarynyń ókilderi depýtattarmen birge esirtkige qarsy kúres salasyndaǵy ózekti máselelerdi sheshýge arnalǵan zań jobasynda qarastyrylǵan tásilder men naqty normalardy talqylady. Olardyń ishinde taqyryptyq áleýmettik zertteýler júrgizý, kıberbaqylaý júrgizý úshin jasandy ıntellektti paıdalaný, esirtkige táýeldilerdi ońaltýǵa kómek kórsetý jáne basqa da máseleler bar.
Jıyndy qorytyndylaı kele, Májilis Tóraǵasy Erlan Qoshanov barlyq usynys eskerilgen zań jobasy Májilistiń aldaǵy plenarlyq otyrysynda talqylanatynyn atap ótti.
