"1989 jylǵy lıberaldy ıdealdar ózdiginen aqtalatyn nárse emes. Bizdiń tarıhymyzǵa jáne aınalamyzdaǵy álemge qarap, biz osyny kórip otyrmyz" – dep málimdedi Germanııa kanleri Olaf Shol.
Berlın qabyrǵasy memorıalyndaǵy senbi kúngi sharada, Germanııa prezıdenti Frank-Valter Shtaınmaıerdiń qatysýymen, Holodtyq soǵys kezinde Reseı qoldaǵan Shyǵys Germanııadan (GDR) qashyp shyǵýǵa áreket etip, qaza bolǵan 140 adamdy eske aldy. Keshke Berlındegi ataqty Brandenbýrg qaqpasynyń janynda, 1961 jyldan beri qala ekige bólingen betondy tosqaýyldyń ornynda «bostandyq keshi» ótip, mýzykalyq jáne jaryq shoý uıymdastyryldy.
Eske alý sharalaryna búkil álemnen demokratııalyq qozǵalystyń belsendileri shaqyrylǵan, onyń ishinde Belarýs oppozıııasynyń jetekshisi Svetlana Tıhanovskaıa men ırandyq dıssıdent Masıh Alınejad bar.
Qabyrǵanyń tórt kılometrlik (2,5 mıl) marshrýty boıynda 1989 jylǵy narazylyqtardyń plakattarynyń kóshirmeleri ilingen. Qala boıynsha tarıhı oqıǵanyń mańyzdylyǵyn kórsetý maqsatynda kórkem ınstallıaııalar retinde azamattardyń «bostandyq» taqyrybynda jasaǵan myńdaǵan sýretteri qoıylǵan.
Berlınniń bas mádenıet qyzmetkeri Djo Chıalo bul taqyryptyń «popýlızm, dezınformaııa jáne áleýmettik bólinýmen kúresip jatqan ýaqytta óte mańyzdy» ekenin atap ótti.
«Berlın qabyrǵasy» qorynyń basshysy Aksel Klaýsmaıer 1989 jylǵy narazylyqtardyń qundylyqtary «qazirgi ýaqytta solshyldar men ońshyldar tarapynan shabýylǵa ushyrap jatqan demokratııamyzdy qorǵaýdyń tiregine aınalǵanyn» aıtty.
155 kılometrlik qabyrǵa – qyrǵı qabaq soǵystyń aıaqtalýynyń sımvoly. Ol 1961 jyly Kremldiń buıryǵymen Batys Berlınniń aınalasynda kommýnıstik azamattardyń Shyǵys Germanııadan ketýin toqtatý úshin salynǵan.
Shyǵys nemisteriniń kóbi GDR rejıminiń aıaqtalýyna rızashylyq bildirse de, keıbireýleri áli de tabys pen zeınetaqylardaǵy aıyrmashylyqqa kóńili tolmaıdy. Bul Shyǵys Germanııada ekstremıstik ońshyl «Germanııaǵa alternatıva» (AfD) partııasy men Reseıge jaqtas antıkapıtalıstik BSW partııasynyń kúshti qoldaýyn túsindiredi.
Germanııanyń shyǵysyndaǵy úsh aımaqta ótken saılaýda eki partııanyń da kúshti jeńisteri eldiń shyǵys jáne batys bólikteri arasyndaǵy saıası qaıshylyqtardyń birikkenderine 30 jyldan astam ýaqyt ótse de áli bar ekendigin kórsetti.
Bul kúnder Germanııa tarıhyndaǵy qaıǵyly kezeńdi de eske salady. 1938 jyldyń 9-10 qarashasynda Germanııa men Avstrııada 90-ǵa jýyq evreı qaza taýyp, esepsiz múlik joıylyp, ondaǵan myń adam konentraııalyq lagerlerge jiberilgen edi.
«Bizdiń qoǵam úshin bul qurbandardy eske alý óte mańyzdy jáne osy oqıǵalardan durys sabaq alýmyz kerek», - dep málimdedi úkimettiń baspasóz hatshysy Krıstıana Hoffmann.
