Respýblıka kúni qarsańynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Jarlyǵymen elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne mádenı damýyna, halyqtar arasyndaǵy dostyq pen yntymaqty nyǵaıtýǵa eleýli úles qosqan bir top azamat memlekettik nagradalarmen marapattaldy. Olardyń qatarynda bilim berý, densaýlyq saqtaý, mádenıet pen ǵylym qaıratkerleri, óndiris pen bıznes ókilderi, depýtattar, memlekettik jáne quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri, áskerı qyzmetshiler, sportshylar jáne eńbek ardagerleri bar. Memlekettik marapat ıegerleri uzaq jyldar boıǵy eńbekteri men jetistikteriniń elenýine rızashylyqtaryn bildirip, alǵan nagradalaryn táýelsizdigimizdiń, tól ádebıetimizdiń, mádenıetimiz ben ónerimizdiń damýyna qoldaý dep qabyldady. Bul qurmet, olardyń pikirinshe, bolashaq býynǵa rýh berip, jańa belesterge jeteleıtin ynta-jiger bolmaq.
Kenjehan Matyjanov, M.Áýezov atyndaǵy ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń bas dırektory:
Memleket basshysynyń Jarlyǵymen bekitilgen “Parasat” ordenin mınıstrimiz Saıasat Nurbektiń qolynan óńirimizge qadap qaıttyq. Azdy-kópti eńbegińdi elep eskeretin egemen elimizdiń, soǵan laıyq Prezıdentimizdiń, kásiptik qyzmetimizdi saralap otyratyn salalyq mınıstrligimizdiń bolǵanyna táýba dedik. Osynyń barlyǵy – qasıetti Táýelsizdiktiń arqasy.
Olaı dep otyrǵanym, biz bodandyq qamytyn moınymyzǵa ilip kórgen, basybaılylyqtyń tar shekpenin boıymyzǵa ólshep kórgen urpaqpyz. Dúnıedeginiń bári salystyrmaly túrde ólshenedi. Ótkenge kóz jibersek, búgingimizge táýbe deıtin tustarymyz kóp! Osyndaı ulyq merekede elimizdiń aıtýly azamattary egemen elimizdiń bıik marapatyn alyp jatsa oǵan nege qýanbasqa! Oladyń ishinde men ózim jaqsy biletin Temirhan Medetbek, Qulbek Erkóbek, Svetqalı Nurjan, Asqar Jumadildaev, Seken Turysbek, Nurlan Ónerbaı t.b.sııaqty ádebıet, ǵylym men óner tarlandary júrse, qalaı súısinbeısiń. Egemen elimiz bolmasa bulardy kim elep, eskerer edi?!
Elimizdiń eń jarqyn, qasterli merekesi qutty bolsyn, aǵaıyn! Memlekettik marapatqa ıe bolǵan barsha otandastarǵa baq-bereke tileımin!
Bar bolaıyq!
Barymyzdy baǵalaı bileıik!!!
Israıl Saparbaı, aqyn, dramatýrg, Qazaqstannyń halyq jazýshysy:
Men es jıǵaly, el azamaty bolǵaly beri halyqtyń aldynda óleńimmen, ánimmen barynsha eńbek etip kelemin. Qanshama kitap jazdym. Qazir jasym seksennen asty.
«Syıyń syı ma
Qaryzǵa surap alǵan?
Kúıiń kúı me
Joq, bardan qurap alǵan?
Qarynbaıdyń qolyndaı qaltyldaıdy,
Jaqut bolyp bir tamshy myna jalǵan,
Jaqut bolyp janarda tuna qalǵan.
Jaryq kúnde bitken be, sirá, da arman?
Mezgilimnen kesh týǵan, keshe me edim?
Keshigem de júremin sybaǵamnan» dep, osydan15-20 jyl buryn ózim óleń jazǵanmyn. Biz ylǵı keshigemiz de júremiz ǵoı. Basqalardy qaıdam, maǵan osyndaı syı-qurmet ylǵı keshigip keledi. «Igiliktiń erte, keshi joq» degen qazaqta maqal bar. Táýba deımin. Eńbekti elep, eskergen bılikke raqmet!
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń ulttyń rýhanııatyn damytyp, rýhyn kóterip, tól ádebıetimizdi jańa beleske kóterip, ulttyń ádebı murasyn molaıtyp júrgen qalamgerlerdi nazardan tys qaldyrmaýy bizdi qýantady. 24 jylǵy úzilisten keıin «Qazaqstannyń halyq jazýshysy» qurmetti ataǵy byltyrdan beri qaıta berile bastady.
Qudaıǵa shúkir, qazaq – talantty halyq. «El ishi – óner kenishi» deıdi. El ishinde daryndy aqyndar, ónerpazdar kóp. Solardy der kezinde tanyp, bilip, baǵalaýymyz kerek. Jas kelgennen keıin oǵan eshqandaı yqpaly, áseri bolmaıdy ǵoı. Sondyqtan temirdi qyzǵan kezde soǵý kerek.
Men ózbek aǵaıyndardy jaqsy bilemin. Ózbekstanda týylǵanmyn. Qyrǵyzdarda bul másele erte eskeriledi. Bul rýhanııat, qazaqtyń rýhy ǵoı. Men keleshekte bul másele eskerilip, marapat aldaǵy býynǵa erik-jiger beretindeı erterek berilse eken deımin.
Seken Turysbek, kúıshi, Qazaqstannyń halyq ártisi:
Respýblıka kúni qarsańynda Memleket basshysynyń Jarlyǵymen «Qazaqstannyń halyq ártisi» atandym. Men muny qazaqtyń kúıine bergen marapat dep qabyldaımyn. Keıingi jyldary án shyǵarýshylar az emes, kúı shyǵarýshylar kóp emes, dombyrashylar az emes, kúıshiler kóp emes. Orkestrde júrgenime 40 jyl bolady. Sondyqtan jazǵan 16 kúıim eseptelgendeı, eńbegim zerttelgendeı. Bul marapat – ulttyq ónerge Úkimettiń nazary, bergen baǵasy dep bilemin.
«Eshten kesh jaqsy». Táýba! Erterek alsań, «erte» dep aıtady. Men 29 jasymda Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵynyń laýreaty, 32 jasymda «Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi» ataǵyn alǵan sátimde «erte» dedi. Odan keıin men ataqqa qumar bolǵan jan emespin. Aldyńǵy jyly Memlekettik syılyqtyń ıegeri atandym. «Qazaqstannyń halyq ártisi» ataǵynan Memlekettik syılyqtyń ıegeri ataný qıyn ba dep qaldym. Shynynda solaı eken. Memlekettik syılyqty ala almaǵanǵa Qazaqstannyń halyq ártisi ataǵyn berip jatady.
«Qazaqstannyń halyq ártisi» ataǵy Maıra Muhamedqyzy men Lıdııa Kádenovaǵa laıyqty berildi dep sanaımyn. Kúıshi, kompozıtor, dırıjer Aıtqalı Jaıymovtyń, kıno jáne teatr ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Bolat Ábdilmanovtyń, akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Bekjan Turystyń, dástúrli ánshi Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Erkin Shúkimanovtyń eńbegi keleshekte eskerilýi tıis dep esepteımin.
Dombyrashy - dombyrashy, kúıshi - kúıshi bolýy kerek. Kúıshi - janynan kúı shyǵarǵan adam, al dombyrashy – ol oryndaýshy. Osyny shatastyrmaý kerek, bári kúıshi bolǵysy keledi. Máselen, Dına apamyz - kúıshi. Dombyrashylardyń ózi dombyrany durys oınaýy kerek.
Marapat ataq úshin emes, eńbegi úshin beriledi, sondyqtan ol óner ıelerin yntalandyrady, jigerlendiredi, shabyttandyrady. Men solaı túsinemin. Odaq kezindegi «Halyq ártisi» men búgingini salystyryp kórińiz. Tipti, «Mádenıet salasynyń úzdigi» bola almaıtyndar «Qazaqstannyń halyq ártisi» atanyp jatsa, onda ol ataqtyń qandaı qadir-qasıeti qalady?
«Qazaqstannyń halyq ártisi», «Qazaqstannyń halyq jazýshysy» ataqtary shırek ǵasyrdan keıin qaıta oralǵanyna biz qýanyshtymyz. Óner ıeleri, aqyn-jazýshylar qansha tomdyq kitap shyǵarsa da, 25-30 jyl gonorar kórmeý degen bul syn edi. Kezinde bir kitappen jaǵdaıyn jasap alǵan avtorlar boldy. Óner adamdary tele, radıoǵa baryp, bir aýyz sóz sóılese de gonoraryn alyp turatyn. Onyń bári keıin adyra qalǵan edi. Qazir sol qaıta qolǵa alynyp jatyr.
Men el ıgiligi úshin 16 kúı jazyppyn. Ol roman emes qoı, otyryp jınaqtap jazatyn. Onyń ıirimderi, formasy, saǵasy t.b bar. Máselen, meniń jańalyǵym - shertpe kúıge úlken saǵany qostym. Sondyqtan bul zor eńbek pen qazaqtyń kúıine bergen marapat dep esepteımin.
Baıǵalı Esenálıev, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, akter, «Qazaqstan avtorlar qoǵamy» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestiginiń bas dırektory:
Respýblıka kúni qarsańynda elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq, mádenı damýyna jáne halyqtar arasyndaǵy dostyq pen yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa eleýli úles qosqan bir top azamat memlekettik marapattarmen marapattaldy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Jarlyǵymen elimizdiń túrli salalarynda uzaq jyldar boıy eńbek etken tulǵalarǵa – bilim berý, densaýlyq saqtaý, mádenıet, ǵylym, bıznes jáne óndiris ókilderine erekshe qurmet kórsetildi. Bul marapattar – elimizdiń damýyna aıanbaı qyzmet etken azamattarǵa degen qurmettiń, eldiń erteńine senim bildirýdiń bir kórinisi.
«Parasat» ordenimen marapattalýym eńbegimniń eskerilgeni dep bilemin. Osy kúnge deıin jasap jatqan óner men mádenıet salasyndaǵy azdy-kópti eńbegim bıliktegilerdiń nazaryna ilikken shyǵar. Tarıhta alǵash ret Ahmet Baıtursynulynyń rólin jasap jatyrmyz, oǵan deıin «Jambyl» fılmi, «Qyzyl jebedegi» qanshama rólderim bar. Solardyń bári eskerýsiz qalmaǵanyna rıza boldym. Qazaqstannyń mádenıeti men ónerin, ádebıeti men ǵylymyn damytyp, halyqtyń júreginen oryn alyp júrgen azamattardyń jetistikteri ulttyq qundylyqtarǵa degen adaldyqtyń jarqyn úlgisi. Ásirese jastar arasynda olarǵa degen qurmet, elimizdiń bolashaǵyna degen senimdi uıalatyp, jańa býynnyń umtylysyn oıatady. Memlekettik marapattar tek materıaldyq qurmet emes, ol – rýhanııatymyzdyń, ulttyq qundylyqtarymyzdyń arqaýy bolyp tabylady. Ulttyq mádenıet pen ónerdi qoldaý – jarqyn bolashaqqa bastar jol.
Elimizdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy ǵana emes, rýhanı damýy da basty nazarda. Mádenıet pen óner salasyndaǵy marapattar qoǵamǵa ulttyq bolmysymyzdy aıqyndap, óskeleń urpaqty salt-dástúrlerdi qasterleýge, qundylyqtardy baǵalaýǵa yntalandyrady. Ult rýhyn kóterý, rýhanı azyq berip, mádenıet pen ónerge qoldaý kórsetý – jarqyn bolashaqqa bastar jol. Bul marapattar eńbektiń, qyzmettiń, ulttyq óner men mádenıettiń baǵasyn arttyryp qana qoımaı, jas urpaqty qaı salada bolsa da óz úlesin qosyp, eldiń órkendeýi jolynda qyzmet etýge yntalandyratyn, rýhanı shabyt beretin ulaǵat.
Bolashaqta shákirtter tárbıelesem degen oıym bar. Osy kúnge deıin jetken jetistikterim men shyqqan bıikterimdi jastarmen bólisýdi jón sanaımyn. Ol qanshalyqty júzege asady, bolashaqta kóre jatarmyz.
Shyǵarmashylyqty, qazaq óneri men mádenıetin damytý úshin biliktilik qajet. Ár maman óz ornynda bolý kerek, ıaǵnı bir salanyń qyzmetkeri ekinshi salaǵa umtylmaýy jáne kedergi jasamaýy tıis. Bastysy, shyn talanttardy baǵalaı bilgen durys. Olardy múmkindiginshe jumyspen qamtý kerek. Máselen, Murat Esjan, Qanat Tileýhan, Baǵashar Tursynbaıuly syndy qanshama talantty, daryndy jastar júr. Solardyń bárin óz salasynda paıdalana bilse, óner, mádenıet, ádebıet salasynda úlken jetistikterge jetýge bolady. Sol arqyly respýblıkamyzdyń, memleketimizdiń damýyna tyń qadamdar jasalady dep oılaımyn. Memleket tarapynan óner jáne mádenıet qyzmetkerlerine, ásirese jastarǵa qoldaý qajet. Olardyń da jasaǵan eńbekteri baǵalansa, alǵan taqyryptaryna qoldaý bildirilse, jas avtorlardyń shyǵarmalary baspalardan shyǵyp, el nazaryna usynylyp jatsa, quba-qup bolar edi. Eń bastysy jasalǵaly jatqan jaqsy iske, halyqtyń kókeıinen shyǵatyn jobalarǵa kedergi jasalynbasa, aıaqtan shalý, artqa tartý bolmasa eken. Bizde qoldaý kórsetýden góri artqa tartý, kórse de kórmegendeı elemeý basym. Sol jastardyń jigerin muqaltady. Avtorlarda da solaı. Bizde bir avtordyń shyǵarmasy halyqtyń júreginen shyqsa, sol on-jıyrma jyl boıy úıinde qala beredi degen uǵym bar. Ol durys emes. Jyl ótken saıyn, urpaq aýysqan saıyn eldiń talǵamy da ózgeredi. Ónerge, mádenıetke, kıno, án álemine alyp kelgen jańalyǵyn ornymen baǵalaı bilýimiz tıis. Avtorlar zamanaýı shyǵarmalar, týyndylar jazýǵa eńbek etý kerek. Sonda ǵana ónerde, eldiń mádenı ómirinde ózgeris, alǵa qadam basý bolady.
Respýblıka kúni qarsańynda memlekettik marapatqa ıe bolǵan azamattardyń bárin shyn júrekten quttyqtaımyn! Alar asý kóp, baǵyndyrar beles bıik bolsyn!
