Türkı elderıne arnalǧan ortaq älıpbi bekıtılmek. Ol ülgılık 34 ärıpten tūrady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly inbussines.kz saityna sılteme jasap.
Türkiialyq TRT Haber habarlauynşa, Türkı älemınıŋ bıryŋǧai alfavitı jönındegı komissiia alǧaş ret 1991 jyly ūsynylǧan ortaq türkı älıpbiı jobasyn qaita qorytyp, pysyqtap, jaŋa nūsqasyn tüpkılıktı bekıtıp otyr.
Basşylyqqa alu ūsynylatyn "Ortaq türkı älıpbiınıŋ" jaŋa, soŋǧy nūsqasy kelesıdei bolyp keledı:
Sarapşylardyŋ tüsındıruınşe, däl osy qalpynda qabyldauǧa eşbır el mındettelmeidı, olar tek negızge alady. Mysaly, onda "ı" ärpı joq.
Bıryŋǧai alfavit turaly şeşım Astanadaǧy Türkı akademiiasy, sondai-aq Türkı elderınıŋ instituty ötkızgen komissiianyŋ III otyrysynda qabyldandy.
Älıpbidıŋ būl nūsqasyn äzırleu kezınde mamandar 33 jyl būryn Ystambūl halyqaralyq simpoziumynda türkı elderınıŋ ǧalymdary ūsynǧan tūŋǧyş nūsqany qaita qarap, tüzettı. 1991 jylǧy nūsqa Äzerbaijan, Özbekstan jäne Türıkmenstanda engızıldı. Bıraq soŋǧy ekı elge ol jobany pysyqtauǧa tura keldı.
"Mūqiiat, tyŋǧylyqty jūmystyŋ nätijesınde 34 ärıpten tūratyn bıryŋǧai türkı alfavitın qūru turaly ūsynys boiynşa ymyra-konsensusqa qol jetkızıldı. Ūsynylǧan älıpbidıŋ ärbır qarpı türkı tılderındegı ärtürlı fonemalardy bıldıredı. Būl älıpbi türkı halyqtary arasyndaǧy bailanystardy nyǧaituǧa jäne tıldık mūrany saqtauǧa septesedı", – delıngen komissiianyŋ mälımdemesınde.
Türkı elderıne ortaq älıpbi bekıtu turaly bastamany Türkiia Prezidentı Rejep Taiyp Erdoǧan byltyrǧy qaraşada ūsynǧan bolatyn. Qazaqstannyŋ Tıl saiasaty komitetınıŋ töraǧasy Erbol Tleşovtyŋ aituynşa, bekıtılgen alfavittı latyn grafikasyna köşudı josparlaǧan türkı tıldes halyqtar, sonyŋ ışınde Qazaqstan da ülgı retınde qarastyratyn bolady. Öz kezegınde Qazaqstan ötken qysta osy ortaq älıpbige 2 qazaq ärpın engızıptı.
Türkı älemınıŋ bıryŋǧai alfavitı jönındegı komissiianyŋ müşesı, äzerbaijandyq akademik Nizami Djafarovtyŋ aituynşa, ortaq türkı älıpbiıne köşudı aiaqtau – Türkı älemınıŋ täuelsız memleketterınıŋ jäne Türkı memleketterı ūiymynyŋ (TMŪ) aldynda tūrǧan tarihi mındet.
"Alaida mūnda basty bır mūrat bar. Türkı tılderınıŋ ortaq alfavitke köşuı tek latynşaǧa auysumen aiaqtalmaidy. Sonymen qatar türkı halyqtarynyŋ ūlttyq älıpbilerındegı ärıpter de, dybystar da bır-bırıne jaqyndap, ündesuı kerek. Bır qarıp ärbır elde ärtürlı dybystalmaǧany maŋyzdy. Äŋgıme bolaşaqta "Ortaq Türkı Tılın" qūru turaly bolyp tūr. Türkı halyqtary bırın-bırı audarmaşysyz tüsıne alatyn därejege deiın jetu qajet. Ol ortaq türkı älıpbiınen bastalady", – dedı komissiia müşesı N.Djafarov.
Būl turaly äzerbaijandyq APA agenttıgı jazdy. Oǧan sūhbatynda Nizami Djafarov jaŋa jalpytürkılık älıpbidegı 34 ärıptıŋ bärı bırdei türkı tıldes elderde qoldanyla bermeitının eskerttı. Alaida "qandai türkı tılı bolmasyn, dybystaluyna qarai töl qarıpterın osy ortaq älıpbilık bazadan taba alady".
Qazaqstannyŋ Ǧylym jäne joǧary bılım ministrlıgınıŋ Tıl saiasaty komitetınıŋ töraǧasy Erbol Tleşovtyŋ aituynşa, bügınde latyn grafikasyndaǧy jaŋa qazaq alfavitınıŋ jobasy daiyn jäne ol tıptı byltyr bırneşe öŋırde synaqtan da laiyqty ötken.
Qazaqstannyŋ jaŋa älıpbige qaşan köşetının tıptı Tıl komitetınıŋ basşysy da bılmeidı.
"Būl – öte ūzaq jäne kürdelı prosess. Kez kelgen tıldıŋ damuy tereŋ ǧylymi, täjıribelık zertteulerdı jäne olarǧa ǧalymdardyŋ keŋ tobyn tartudy qajet etedı. Tıl reformasy qazaq tılınıŋ qyzmet etu keŋıstıgın keŋeituge, sözderdıŋ qarapaiym jazylu normalaryn qalyptastyruǧa mümkındık beredı. Sondai-aq qazaq tılınıŋ zaŋdylyqtaryna säikes, emlenıŋ bıryŋǧai erejelerı negızınde terminderdı bırızdılendıruge jol aşylady", – dep, jurnalisterdıŋ sūraǧyna jalpylama jauap qaiyrdy Erbol Tleşov.
Bıraq ol tübı qazaq tılınıŋ latynşaǧa köşuın qoldaidy.
Aita keteiık, Türkı älemıne Qazaqstan, Türkiia, Äzerbaijan, Özbekstan, Qyrǧyzstan, Türıkmenstan, Vengriia, Soltüstık Kipr elderı kıredı. Resei qūramyndaǧy Tatarstan, Başqūrtstan, Altai, Saha (Iаkutiia), Tyva, Hakasiianyŋ TÜRKSOI ūiymynyŋ jiyndaryna qatysa almaidy. Olar ūiymda baqylauşy märtebesınde qaldy.
