Mönhöögiin Bilegsaihan - 1965 jyly Moŋǧoliianyŋ Qūby-Altai aimaǧynyŋ Altai sūmynynda tuǧan aqyn.
Aq jirennıŋ üiırı taŋǧy şyqty şiyrlap,
Jetılgen zäu tekenıŋ qaiqy müiızı iırlep...
Moŋǧol üidıŋ syrtynan mal iısı būrqyrap,
Atqa qūmar jas jıgıt äueletıp qiyrlap,
Taŋǧy säulemen talasa tündıktı türıp nazdanyp –
Sūŋǧaq boily sūlu jar tezekpen otty mazdatyp,
Qoiu küreŋ bal şaiyn qūlaş kere sapyryp,
Şyŋǧys hannyŋ anasynyŋ ūrpaǧy, kök aspanǧa «süt şaşyp»
Eŋselı el jūrtymda, taŋ atqanynyŋ belgısı.
Tal tüstegı köleŋke aiaq astyna tyǧylyp,
Köz jeter jer körıner, mūnar tartyp qūbylyp,
Malǧa ebdeilı balaqai qoidy suǧa tüsırıp,
Bızdıŋ, sızdıŋ üi barlyǧy, borda şaiǧa sūǧynyp,
Üi toly otyr qarttarym şylym şege keŋesıp,
Äielder, balalar atqarar ölşeusız ıstı selbesıp,
Kün tüsken jerdıŋ kök şöbı iısı müŋkıp aŋqyǧan,
Arkı tartqan auyldyŋ küştı buy şarpyǧan,
Balapan kışkentai boztorǧai, ūşyp-qonyp şyryldap,
Jazdyŋ jaily künderı osylai bolarynyŋ belgısı.
Kündızgı jaiylym qoilaryn jaidaq jerge qoralap,
Keşkı bozǧylt säulemen tau-jotalar bozandap,
Bügıngı bolǧan jaǧdaidy auyzdan - auyzǧa jetkızıp,
Keşkı kezdesu sätterın jastary sert etkızıp,
Aqsüiek tastar oiynǧa tūrǧylastar köptep bas qosyp,
Ertegı aŋyz-äŋgıme atalar jaǧynan astasyp,
Ai säulelı samaldy jelıdegı siyr qarpyp, küiıstep,
Şelekte sauylǧan süt betı – qaimaqşyp, qalqyp jylystap,
Ornyqqan moŋǧol auylda keş bolǧannyŋ belgısı.
Ürker, jetı qaraqşy, jūldyzdar samsap tolǧanda,
Kündızgı üşkül tündıgı tünde törtkül bolǧanda,
Jıgıtke senım bergen qyz, ūiqysyz oiau jatqanda,
Arǧymaq attyŋ jügenı derege janasa tigen-dı.
Köptı körgen köne köz auyldyŋ egde äjesı,
Tündık aşuǧa şyqqan-dy taŋ aǧara bergende,
Tūlparsyz tūrǧan dereden jas bopaidy körgende,
"Küieulı bolady ekenbız, -" dep,
Boijetken kezın eske aldy.
Aspany aşyq, aq jarqyn moŋǧol elıne,
Otau qosylarynyŋ belgısı edı būl.
Üştık tüzımdegı naqyldar
Dulduityn Danzanravjaa(1803 - 1856) Moŋǧoliianyŋ Şyǧys Qūby aimaǧynyŋ Ürgen sūmynynyŋ adamy. Dın jolyn ūstanǧan, 7 jasynan öleŋ jazǧan. Şaǧyn qoiylymdar jazyp, ony sahnalaǧan. Daryndy sazger, oişyl ǧūlama adam bolǧan.
Ösken şaqta tolǧandyrar,
Taǧzym, talap, köŋıl üşeuı.
Örleuıŋ üşın talǧam bolar,
Naqyl, aqiqat, önege üşeuı.
Qamqorlyqtyŋ paryz şyŋy,
Äkeŋ, anaŋ, otanyŋ üşeuı.
Aialaudyŋ asyl şyŋy,
Qarttar, säbi, jaryŋ üşeuı.
Jeŋuden būryn jeter jeŋısıŋ,
Asyl tän, tılıŋ, köŋılıŋ üşeuı.
Jetık meŋgerer jetelı ısıŋ,
Söz, äuen, saz aspap üşeuı.
Är kez saqtap baǧalaitynyŋ,
Asyl tän, tılıŋ, köŋıl üşeuı.
Ünemı kütıp baptaitynyŋ,
Bılım, oi-sana, quat üşeuı.
Jarqyrap körınuge negız,
Oianu, oilau, talpynu üşeuı.
Qamyǧyp qūldyrau belgısı -
Ūiqy, ūmytşaq, kesırlık üşeuı.
Jūmys uaqytyn jinaqtau –
Taŋǧa, kündız, keşke üşeuı.
Ömır süru ölşemı,
Jastyq, qarttyq, kemel üşeuı.
Kemşındık, joqşylyq mysaly,
Kelbet, aqşa, bedel üşeuı.
Beimäŋgılık belgısı,
Kärılık, azu, qausau üşeuı.
Jūmysty tyndyru retı,
Bılım, quat, maşyq üşeuı.
Qandai bır sipattyŋ ūlyǧy –
Qyraǧylyq, şapşaŋdyq,
Alǧyrlyq üşeuı.
Qoldauşy jüie bastauy –
Kün, ai, meiırım üşeuı.
Qorektık närdıŋ negızı,
Ot pen su, jer üşeuı.
Ärbır ıstıŋ abzaly,
Oilau, jasau, qoldau üşeuı.
Aqiqattyŋ naqty şyŋy,
Tuu, bar bolu, ölu üşeuı.
Özıme jazǧan öleŋ
Bat-Amgalan Ganhuiag
Bolady bikeş.
Bärı de bolady.
Qoŋyrqai tırlıktıŋ älegı,
Oiyŋdy tüpteseŋ arylar.
Jabyrqau köŋıl kırbıŋı,
Jürektı nyqtasaŋ aiyǧar.
Būlyŋǧyr bolaşaq säulesı –
Köŋıldıŋ küiımen jarqyrar.
Bır şumaq öleŋ joldary,
Oi elegımen sap qūrar.
Qūp bolady, bikeş.
Bärı de qūp bolady.
Sanaŋa sepken san tūqym,
Gül bolyp bür jarady.
Jürekke sepken bır tūqym –
Meiırım, mahabbatymen önedı.
Maqsatpen sepken tūqymyŋ –
Jetıstık bop japyraq tögedı.
Senımge sepken tūqymyŋ,
Ömır bop ösıp örelı.
Ünemı jaqsylyq oila.
Bıraq jamandyq baryn ūmytpa.
Adal köŋılge arqa süie,
Bıraq, aldamşy baryn nyq ūsta.
Özıŋ jalǧyz küizelme,
Bıraq, özgenıŋ köŋılın qūlatpa.
Aşy da bolsa köz jasyŋ,
Keide dämın tat, quattan.
Köz arqyly ämända,
Köŋıldıŋ kögı jardy ün kıl.
Qajyrly bol aruym, talapty bol.
Aqyldy bol, aru-au, alǧa ūmtyl...
Audarǧan: Mekeş Tälıpūly
Ūqsas jaŋalyqtar
