Mónhóógıın Bılegsaıhan - 1965 jyly Mońǵolııanyń Quby-Altaı aımaǵynyń Altaı sumynynda týǵan aqyn.
Aq jırenniń úıiri tańǵy shyqty shıyrlap,
Jetilgen záý tekeniń qaıqy múıizi ıirlep...
Mońǵol úıdiń syrtynan mal ıisi burqyrap,
Atqa qumar jas jigit áýeletip qıyrlap,
Tańǵy sáýlemen talasa túndikti túrip nazdanyp –
Suńǵaq boıly sulý jar tezekpen otty mazdatyp,
Qoıý kúreń bal shaıyn qulash kere sapyryp,
Shyńǵys hannyń anasynyń urpaǵy, kók aspanǵa «sút shashyp»
Eńseli el jurtymda, tań atqanynyń belgisi.
Tal tústegi kóleńke aıaq astyna tyǵylyp,
Kóz jeter jer kóriner, munar tartyp qubylyp,
Malǵa ebdeıli balaqaı qoıdy sýǵa túsirip,
Bizdiń, sizdiń úı barlyǵy, borda shaıǵa suǵynyp,
Úı toly otyr qarttarym shylym shege keńesip,
Áıelder, balalar atqarar ólsheýsiz isti selbesip,
Kún túsken jerdiń kók shóbi ıisi múńkip ańqyǵan,
Arki tartqan aýyldyń kúshti býy sharpyǵan,
Balapan kishkentaı boztorǵaı, ushyp-qonyp shyryldap,
Jazdyń jaıly kúnderi osylaı bolarynyń belgisi.
Kúndizgi jaıylym qoılaryn jaıdaq jerge qoralap,
Keshki bozǵylt sáýlemen taý-jotalar bozandap,
Búgingi bolǵan jaǵdaıdy aýyzdan - aýyzǵa jetkizip,
Keshki kezdesý sátterin jastary sert etkizip,
Aqsúıek tastar oıynǵa turǵylastar kóptep bas qosyp,
Ertegi ańyz-áńgime atalar jaǵynan astasyp,
Aı sáýleli samaldy jelidegi sıyr qarpyp, kúıistep,
Shelekte saýylǵan sút beti – qaımaqshyp, qalqyp jylystap,
Ornyqqan mońǵol aýylda kesh bolǵannyń belgisi.
Úrker, jeti qaraqshy, juldyzdar samsap tolǵanda,
Kúndizgi úshkúl túndigi túnde tórtkúl bolǵanda,
Jigitke senim bergen qyz, uıqysyz oıaý jatqanda,
Arǵymaq attyń júgeni derege janasa tıgen-di.
Kópti kórgen kóne kóz aýyldyń egde ájesi,
Túndik ashýǵa shyqqan-dy tań aǵara bergende,
Tulparsyz turǵan dereden jas bopaıdy kórgende,
"Kúıeýli bolady ekenbiz, -" dep,
Boıjetken kezin eske aldy.
Aspany ashyq, aq jarqyn mońǵol eline,
Otaý qosylarynyń belgisi edi bul.
Úshtik túzimdegi naqyldar
Dýldýıtyn Danzanravjaa(1803 - 1856) Mońǵolııanyń Shyǵys Quby aımaǵynyń Úrgen sumynynyń adamy. Din jolyn ustanǵan, 7 jasynan óleń jazǵan. Shaǵyn qoıylymdar jazyp, ony sahnalaǵan. Daryndy sazger, oıshyl ǵulama adam bolǵan.
Ósken shaqta tolǵandyrar,
Taǵzym, talap, kóńil úsheýi.
Órleýiń úshin talǵam bolar,
Naqyl, aqıqat, ónege úsheýi.
Qamqorlyqtyń paryz shyńy,
Ákeń, anań, otanyń úsheýi.
Aıalaýdyń asyl shyńy,
Qarttar, sábı, jaryń úsheýi.
Jeńýden buryn jeter jeńisiń,
Asyl tán, tiliń, kóńiliń úsheýi.
Jetik meńgerer jeteli isiń,
Sóz, áýen, saz aspap úsheýi.
Ár kez saqtap baǵalaıtynyń,
Asyl tán, tiliń, kóńil úsheýi.
Únemi kútip baptaıtynyń,
Bilim, oı-sana, qýat úsheýi.
Jarqyrap kórinýge negiz,
Oıaný, oılaý, talpyný úsheýi.
Qamyǵyp quldyraý belgisi -
Uıqy, umytshaq, kesirlik úsheýi.
Jumys ýaqytyn jınaqtaý –
Tańǵa, kúndiz, keshke úsheýi.
Ómir súrý ólshemi,
Jastyq, qarttyq, kemel úsheýi.
Kemshindik, joqshylyq mysaly,
Kelbet, aqsha, bedel úsheýi.
Beımáńgilik belgisi,
Kárilik, azý, qaýsaý úsheýi.
Jumysty tyndyrý reti,
Bilim, qýat, mashyq úsheýi.
Qandaı bir sıpattyń ulyǵy –
Qyraǵylyq, shapshańdyq,
Alǵyrlyq úsheýi.
Qoldaýshy júıe bastaýy –
Kún, aı, meıirim úsheýi.
Qorektik nárdiń negizi,
Ot pen sý, jer úsheýi.
Árbir istiń abzaly,
Oılaý, jasaý, qoldaý úsheýi.
Aqıqattyń naqty shyńy,
Týý, bar bolý, ólý úsheýi.
Ózime jazǵan óleń
Bat-Amgalan Ganhýıag
Bolady bıkesh.
Bári de bolady.
Qońyrqaı tirliktiń álegi,
Oıyńdy túpteseń arylar.
Jabyrqaý kóńil kirbińi,
Júrekti nyqtasań aıyǵar.
Bulyńǵyr bolashaq sáýlesi –
Kóńildiń kúıimen jarqyrar.
Bir shýmaq óleń joldary,
Oı elegimen sap qurar.
Qup bolady, bıkesh.
Bári de qup bolady.
Sanańa sepken san tuqym,
Gúl bolyp búr jarady.
Júrekke sepken bir tuqym –
Meıirim, mahabbatymen ónedi.
Maqsatpen sepken tuqymyń –
Jetistik bop japyraq tógedi.
Senimge sepken tuqymyń,
Ómir bop ósip óreli.
Únemi jaqsylyq oıla.
Biraq jamandyq baryn umytpa.
Adal kóńilge arqa súıe,
Biraq, aldamshy baryn nyq usta.
Óziń jalǵyz kúızelme,
Biraq, ózgeniń kóńilin qulatpa.
Ay da bolsa kóz jasyń,
Keıde dámin tat, qýattan.
Kóz arqyly ámánda,
Kóńildiń kógi jardy ún kil.
Qajyrly bol arýym, talapty bol.
Aqyldy bol, arý-aý, alǵa umtyl...
Aýdarǵan: Mekesh Tálipuly
