Mädi Ahmetov: Jastardyŋ “jūmys joq” degenı ötırık!

   – Eŋbek jolyŋyzdy neşe jasyŋyzda bastadyŋyz? – Men resmi türde eŋbek jolymdy 1-kursta Qazaq Ūlttyq universitetı “jurnalistika” fakultetınıŋ janynan qūrylǧan “media – sfera” gumanitarlyq zerteu ortalyǧynda tälımger-zertteuşı retınde bastadym. Keiınnen “qazaq elı” studenttık ekspedisiiasynda kafedra meŋgeruşısımen bırge saualnamalar jürgızıp, tarihi jerlerge ocherkter jazyp, olardy kartaǧa tüsırumen ainalystym. Jasaǧan eŋbegımız boiynşa üş monografiia jaryq kördı. Jastarmen türlı kezdesuler ūiymdastyrdyq. Sabaq pen jūmysty osylaişa bırge alyp jürdım. –  Jas bola tūra bırtalai jetıstıkterdı baǧyndyrdyŋyz. Universitet dekanynyŋ orynbasaryna deiın köterılıp, “Jas Otan” jastar qanatynyŋ töraǧasy bolyp otyrsyz. Jalpy bärı qalai bastalyp edı? –  Men Qazaq Ūlttyq universitetınde jurnalistika fakultetınde grant negızınde bılım aldym. Sol uaqyt ışınde jarty jylǧa Türkiiaǧa, keiınnen Vengriia Memleketıne joldama aldym. 3-kursta belsendı jastarmen jūmys jasap bastadym. 500 den astam erıktılerdıŋ  kordinatory boldym. 4-kursta qalalyq “Jas Otan” jastar qanatynyŋ basşylyǧy sūhbattasuǧa şaqyrdy. Nätijesınde 2 ai synaq merzımınen ötıp, osy qyzmetke sailandym. Keiınnen magistraturaǧa oquǧa tüsıp, universitette jūmys jasaǧandy jön kördım. Osylaişa jarty jyl Halyqaralyq biznes universitetınde baspasöz hatşysy bolyp qyzmet atqardym. Halyqaralyq aqparattyq tehnologiialar universitetınde dekannyŋ orynbasarlyǧyna jūmysqa şaqyrdy. Ol jerde de universitettıŋ ışkı, syrtqy damuyna bırtalai ülesımdı qosyp kettım. Sodan soŋ “jastar jyly” bastaldy degen maqsatpen, Jas Otanǧa qaityp keluımdı sūrady. Men de kelısımımdı berdım. Iаǧni jas kezımde jastarmen tyǧyz bailanysta bolǧandy jön kördım. –  Qara jūmyspen müldem ainalysyp körmedıŋız be? – Qara jūmyspen ärine ainalystym. Būryn soŋdy eşkımge aitpaǧan edım. 6-synypty tämamdaǧanşa auylda ata-äjemnıŋ tärbiesınde östım. 7-synybymnan bastap, ol kısıler menı qalaǧa ata-anamnyŋ qolyna äkeldı. Sol künnen otbasymnan aqşa almaudy maqsat sanadym, eşkımge salmaq salmadym. Üidıŋ ülkenı ärı er-azamat bolǧan soŋ, ata-anamnyŋ zeinette ekenın eskere kele sabaqtan keiın jūmys jasadym. Bazarda qol arba süiremesem de, tuystarymnyŋ jeke käsıbınde satuşy keiınnen äkımger qyzmetınde boldym.   –  Üide neşeusızder? Üide ekeumız. Men jäne ınım. –   Mamandyǧyŋyz jurnalist bola tūra, öz salaŋyzda jürgen joqsyz. Bolaşaqta jurnalistikaǧa qaita bet būrasyz ba? –  Jurnalistikada oqyǧanymdy bılesız. Ärine, özımmen bırge bıtırgen üzeŋgıles toptastarym türlı telearna men gazetterde, saitta qyzmette. Keibıreuı tıptı öz jurnalyn da şyǧaryp jatyr. Menıŋşe, jurnalistika men qoǧam mäselesı ūştasyp jatqan dünie. Nege deseŋız, keşe ǧana jurnalist Nūrtöre Jüsıp aǧamyz ben Dana Nūrjıgıt apaiymyz senat deputaty bolyp taǧaiyndaldy. Jurnalistıŋ maǧandyǧy törtınşı bilıkke jatady. Sondyqtan qazırgı ainalysyp jürgen jūmysym mamandyǧyma bır taban jaqyn. Men eşqaşan jurnalistikadan alystamaimyn. Qoǧamdyq täjıribe jinap, öz ornymdy qalyptastyryp alǧannan keiın jurnalistikaǧa bet būrmaqpyn. –   10 jyldan keiıngı Mädi Ahmetovty qalai elestetesız? – 10 jyldan keiıngı Mädidı qatarlastarym men bır komandada jūmys jasap jürgender aita alatyn şyǧar. Degenmen kez-kelgen adam özıŋ joǧarydan körgısı keledı. 10 jyldan keiıngı Mädidı däl osy mınezde, sälemı tüzu, nadandyqtan ada, adamdyǧy joiylmaǧan, eldıŋ közıne tüzu qarai alatyn, jasaǧan ıs-äreketı üşın eşqaşan ūialmaityn adam retınde elestetemın. Al qyzmettık tūrǧydan biıktıktı jaqsy körgenımmen, asa bır qūlşynyp qol sozbaimyn.  Onsyzda qyzmettegı adamnyŋ şaşbauyn köteretın maŋaiynda üiılgen adamdar köp. Al qyzmetınen airyldy degendı estıse, solardyŋ bärı terıs ainalyp şyǧa keledı. Sondyqtan qyzmetke ötpelı dünie retınde qaraimyn. –  Otbasylyq tūrǧydan şe?! –  Qazaqstanda bır jıgıttıŋ basyna segız qyzdan bolǧandyqtan, bolaşaq jardy tabu qatty qiyndyq tuǧyzady dep oilamaimyn. Eŋ bastysy ibaly, inabatty, imandy, ata-anamdy syilaityn bır jaqsy jar jolyqsa eken, artymda ūrpaǧym qalsa eken degen tılegım bar. Bıraq ol üşın materialdyq jaǧdai bolu kerek. Bala jaqsy jaǧdaida, dūrys ortada qalyptasu qajet. –  Jeke päterıŋız, kölıgıŋız bar şyǧar?! –  Jeke päterım joq, avtokölıkke müldem qyzyqpaimyn. Elektrsamakatym men velosipedım bar. Solarmen jūmysqa baryp-kelemın. Onyŋ üstıne jūmystan keiın jaiaulatyp jürıp qaitqandy ūnatamyn. Bälkım otbasyly bolǧanda “jaiau jürgım kelmeidı” dep äielım, bala-şaǧam aityp jatsa, oilanyp körermın. –  Ūranyŋyz qandai? –  Kez kelgen adamnyŋ ömırde ülgı alatyn tūlǧasy bar. Men üşın öz atam da ülken bır tūlǧa. Ol kısı Sosiolistık eŋbek erı, 40 jyldan astam Raiymbek audanyndy qyzmet jasaǧan. Naşar deŋgeidegı sovhoz, kolhozdardy qalypqa keltırgen jan. Sondyqtan atamnyŋ jürgen jolymen jürudı maqsat etemın. Keiınnen Almaty qalasyna kelgennen keiın Bauyrjan Momyşūly atyndaǧy mektepte bılım aldym. Sol jerde mırdıŋ oǧyndai qanatty sözderın, naqyldaryn, kıtaptaryn oqyp östım. Er azamatqa qajet deitın mınezdıŋ bärın ruhani tūrǧyda Bauyrjan Momyşūlydan aldym. Ūranym: Aqyryn jürıp anyq bas, eŋbegın ketpes dalaǧa. Iаǧni süikımıŋdı ketırıp, tyraştanyp, közge tüsıp, äldenege ūmtyludyŋ eş qajetı joq. Qanşalyqty eŋbek etseŋ, sonşalyqty jemısıŋ jeisıŋ. – Bır adamnyŋ bır künı ekınşı adamnan erekşelenıp tūratyny belgılı. Sızdıŋ bır kündık ömırıŋızdı jastar jaǧy oqyp, bılse bälkım sızden ülgı alar. Mädi Ahmetovtıŋ bır künı qalai ötedı? –  Mädidıŋ bır künı jūmyspen bırge ötedı. Mäselen, keşe jūmystan tüngı ekı jarymda şyqtym. Türlı jobalar, hat jazu, komandanyŋ jūmysyn baqylau, jasaǧan jūmystyŋ esebın berumen uaqyttyŋ qalai ötetının aŋdamai da qalamyn. Ärı keşke jūmys jasaǧandy janym süiedı. Üige keş baramyn. Üide “päter jaldauşymyn” desem de bolady. Bır künım taŋǧy oianumen bastalady. Metromen jūmysqa kelemın. Jinalysqa qatysamyn. Jinalysta berılgen tapsyrmalardy oryndauǧa kırısemın. Osylai bır künım öte şyǧady. Tıptı soŋǧy senbı, jeksenbım “taza qala” aksiiasymen öttı. –  Jas Otannyŋ soŋǧy uaqytta jasap jatqan auqymdy jūmystaryn aityp berseŋız… –  Nūr-Sūltandaǧy bes säbidıŋ ölımınen keiın Almatyda “qamqorşy” degen ülken jobany qolǧa aldyq. Atynyŋ öz-aq aityp tūrǧandai, az qamtylǧan jäne köpbalaly otbasylarda tärbielenıp jatqan büldırşınderdı jūma, senbı, jeksenbı künderı uaqyttaryn tiımdı ötkızuge baulimyz. 2-3 aidyŋ ışınde 2000-ǧa juyq balalardy qamtydyq. Olardy kinoteatrǧa, sirkke, bouling oinauǧa, delfinoterapiiaǧa, muzeilerge, Türgen sarqyramasyna, Esık özenıne barlyǧyn tegın qydyrtyp qaittyq. Ärine, būl köpbalaly otbasyǧa kışıgırım bolsa da kömek dep oilaimyn. Sonymen qatar Arys apatyna qatysty Jas Otannan ülken bır ştab aştyq. Bır künnıŋ ışınde 7 tonna gumanitarlyq kömek jinadyq. 1 million teŋge qarjylai kömek körsettık. Keiınnen erıktılerdı Arysqa aparyp, halyqqa qoldan kelgen kömegımızdı körsettık. –  Tüngı 2-ge deiın jūmys jasaimyn dep aityp qaldyŋyz. Jūmysqa degen şabytty qaidan alasyz? –  Jūmystan qatty şarşaityn kezderım bolady. Bıraq şarşadym degen sözdı ūnatpaimyn. Mäselen, bügın Ämina apanyŋ üiıne baryp, tärbielenuşı balalardy qūşaqtap, solarmen tıldesken sätte, balaqailardy oinatqan kezde köŋıl-küiım köterılıp, şarşaǧanym su sepkendei basyldy desem de bolady. Odan bölek qazaq tıldı, klassikalyq äuenderdı, küilerdı tyŋdaǧannan şalqar şabyt alamyn. –  Sızdıŋ “Elbasyǧa eskertkış qoiaiyq” degen ūsynysyŋyzǧa halyqtyŋ basym köpşılıgı narazy bolyp, renjıp, tıptı sızdı qaralap jatty. Būndai syndy qalai qabyldadyŋyz? –  Ärine, ärkımnıŋ öz oiy bar. Qazır aqparattyq aǧymnyŋ örşıp tūrǧan şaǧy. Mysaly, feisbuk damyǧan Memleketterde otbasylyq äleumettık jelı. Al damuşy, bızdıŋ elde saiasi jelıge ainalyp ketken. Bır-bırın dattau, jamandauǧa kelgende aldyna jan salmaityn divandaǧy batyrlar bızde jeterlık. Men eşqaisysyna renjımeimın. Qaraŋyzşy, Elbasy 30 jyl boiy eldı jamandy-jaqsyly basqardy. 30 kün boiy bır otbasyn asyrai almai ajyrasyp jatqan azamattar bar. Būl jasyryn emes. 18 million adam emes, 3 adamnyŋ basyn bırıktıre almai, öz sözıŋ ötkıze almai otyrǧandar qanşama?! Oǧan qaraǧanda Elbasy 18 million halyqty basqardy, şekarany bekıttı, ekı alpauyttyŋ ortasynda eşkımdı jem qylmai atymyzdy şyǧardy, qazaqty tanytty. Sol taraptan ǧana ol kısıge eskertkış qoiaiyq degen ūsynys tastaǧan edım. Adami tūrǧydan oilanyp qarasaŋ, 30 jyl boiy el nazarynda bolyp, otbasyna tolyqqandy köŋıl böle almai, balalarynyŋ tärbiesıne dūrys qatysa almai, adamǧa qajettı dünielerden bastartty. Memleket müddesın közdep, halyqtyŋ jaǧdaiyn oilady. Osy üşın de eskertkışke laiyq sanadym. Ärı aqparat taraǧanda būrmalanuda boldy. Men bükıl halyqqa emes, zalda otyrǧan 70-80 jasqa qana aittym. Memleket aqşasyna eskertkış qoiaiyq nemese köp balaly otbasylardyŋ aqşasyn Elbasyǧa arnaiyq degen joqpyn. Bızdıŋ qoǧamda tüimedeidı tüiedeige ainaldyru, haip jasau trendke ainalyp bara jatyr. Mıne, sonyŋ nätijesı. –  Özıŋız sekıldı jastarǧa qandai aqyl-keŋes aitasyz? –  Bırınşıden, kez kelgen jūmystan qaşpai jūmys jasaŋyzdar, jastar! Jūmys joq degen ötırık syltau. Jūmys bar! Bıraq sol jūmysty ısteitın laiyqty kadr joq. Ekınşı tek qana äleumettık jelımen ömır sürmeu. Üşınşıden, adami qasietterdı ūmytpau. Törtınşıden, maǧan berıŋder, joq deudıŋ ornyna öz biznesıŋdı aşuǧa, jūmys tabuǧa, päter aluǧa yntalanu, oqu, erınbeu. Törtınşıden, öz qūqyqtaryŋdy sauatty paidalanu. Memlekettıŋ berıp otyrǧan mümkındıkterınen qapy qalmau. Besınşıden, on ekı müşeŋ sau bolyp, alpys ekı tamyryŋ jūmys jasap tūrǧan kezde qol qusyryp, alpystaǧy anaŋa masyl bolyp, zeinetaqyny kütpei, bılektı sybanyp maldyŋ artyn tazalasaŋ da, adal eŋbek etıp, aqşa tabu.    

Sūhbattasqan: Aqgül AIDARBEKOVA

"Adyrna" ūlttyq portaly