Jaz bastalsa jan-jaqtan aǵylyp keletin týrıster Alakól aýdanyna bas suǵyp, shıpaly kóline túspeı ketpeı qoımaıdy. Týrısterge bar jaǵdaıdy jasaýǵa tyrysatyn Alakóldiń qazirgi ál-aýqaty qalaı? Jaqynda bir top jýrnalıst Alakól aýdanyna baryp, eldiń turmys-tirshiligin kórip qaıtty. Atqarylyp jatqan sharýa, qýantatyn jańalyq kóp.
PREZIDENT ShET MEMLEKET BASShYLARYNA SYILAǴAN BAL
Alakól aýdanynyń ákimshiliginiń uıymdastyrýymen ótip jatqan press-týrda tilshiler qaýymy birneshe nysandarmen tanysty. BAQ ókilderi bas burǵan eń alǵashqy nysan — Lepsi aýylyndaǵy bal óndiretin «Lepsiónimderi» JShS. Ekologııalyq taza bal óndiretin kásiporyn qazirgi ýaqytta jylyna 300 tonnaǵa deıin bal ónimin shyǵarady. Sapasy joǵary ónim respýblıka boıynsha birneshe márte «Altyn sapa» taýar belgisin alǵan birden bir kásiporyn.
Jyldar boıy qol jetkizgen jetistikteriniń sany az emes, alaıda bal óńdeıtin zaýyttyń basty maqtanyshy – Memleket basshysy Qasym Jomart Kemelulynyń shet memleket basshylaryna beretin syı qorapshasyna dál osy Lepsi balyn salyp, syılyqqa tartqany deıdi ujym qyzmetkerleri.
«Lepsi ónimderi» bal zaýytynyń mamany Farıda Abýzıarovanyń aıtýynsha, bal zaýytynyń basty jańalyǵy - jańa ónim kremdi bal túrin óndirý. Ereksheligi – taza baldy eki táýlik boıy mıksermen aralastaryp, aýamen qanyqtyrýynda. Krem baldyń dámi erekshe balǵyn. Qazirgi ýaqytta bal zaýytynyń ónimderi Japonııa, Birikken Arab Ámirligi, QHR, Reseı memleketterine eksporttaıdy.
«Lepsi tabıǵı baly – ekologııalyq taza ónim adam densaýlyǵyna paıda ákeletin jáne ımmýnıtetti nyǵaıtýǵa kómektesetin taýly shópti bal. Budan bólek bizde tabıǵı taza «Lepsi Bıýtı» baǵytynda kosmetıkalyq ónim sabyn jasalady. Onyń sapasy da joǵary. Bet kútimine óte jaqsy taza ónim quramynda bal, saýmal, aýylymyzda ósetin shóp qosylǵan. Jáne odan bólek óndirisimizde fıtoshaılar da shyǵarylady», - deıdi Farıda Abýzıarova.
«AÝDAN BOIYNShA BASPANA KEZEGINDE 1633 ADAM TUR»
Alakól aýdany Ekpindi aýylynyń turǵyndary aǵymdaǵy jyly taza aýyz sýǵa qol jetkizbek. Qazirdiń ózinde aýylda aýyz sý tartý júıeleriniń qurylysy júrgizilýde. Aýdandyq túrǵyn úı sharýashylyǵy, jolaýshylar bólimi, avtomobıl joldary jáne turǵyn úı ınspekııasynyń basshysy Almas Jumaǵulovtyń málimdeýinshe, aýdanda búgingi kúni aýyz sýmen qamtý kórsetkishi 85 paıyzdy quraıdy. Odan bólek josparda Toqjaılaý, Lepsi aýyldyq okrýginiń aýyldaryn aýyz sýmen qamtý jumystary bar. Bıylǵy jyly Sapaq aýyldyq okrýgine qarasty Bıbaqan aýylyna aýyz sý júıesi tartylyp, el ıgiligine berilgen. Bul júıeli jumystar jyl sońyna deıin jalǵasyn taýyp, aýdan boıynsha sýmen qamtý kórsetkishi 90 paıyzǵa jetkizilmek.
Sonymen qatar, Qabanbaı aýylynda jalǵa beriletin 10 úıdiń qurylysy júrip jatyr. Turǵyn úı aýdannyń áleýmettik az qamtylǵan sanattyndaǵy azamattaryna kezekpen beriledi dep josparlanǵan. Baspana kezeginde aýdan boıynsha 1633 adam tur. Merdiger kompanııa «Elıf Stroı» baspanalar aǵymdaǵy jyldyń qazan aıynda qoldanysqa beriledi deıdi.
«Jalǵa beriletin úılerdiń jalpy aýmaǵy 70 sharshy metrdi quraıdy, 2 jatyn bólme, bir qonaq bólme, ashana, jýynatyn bólmeleri bolady. «Alakól asyl qurylys» JShS ınjenerlik kommýnıkaııalyq jelilerine jaýapty, ıaǵnı baspanalardyń abbattandyrylýy, qorshaýy, qatty otyn saqtaıtyn qoımalaryn jasaý syndy jumystaryn júrgizýde. Ár baspanaǵa 10 sotka jer telimi tıesili. Jalpy aýdan boıynsha osyndaı 50 baspana salynýda. Olar kezekte azamattary kóp turǵan aýyldar sanyna qaraı bólinedi, mysaly 10 baspana Beskól aýylyna berilse, 5-ýi Qazaqstan aýylynda salynbaq», - deıdi aýdandyq qurylys bóliminiń basshysy Maqsat Julqaınarov.
Baspanalardyń boı kóterip, halyqtyń turmystyq jaǵdaıynyń jaqsarýy turǵyndarǵa qýanysh syılaýda.
«Munda kóship kelgenimizge 20 jylǵa jýyqtap qaldy. Baspanaǵa zar bolyp júrgen aýyldastaryma arnap birinshi jyl osyndaı úıler salynyp jatyr. Osyndaı baspanaǵa qol jetkize almaı júrgen jerlesterimizge úlken kómek bolǵaly tur», – deıdi Qabanbaı aýylynyń turǵyny Muratbek Nurǵalıuly.
72 JASTAǴY ZEINETKER JAIYLYMDYQ JERGE QYZYLShA EGIP JAIQALTYP OTYR
Kezekti nysan – Janama aýylyndaǵy «BOLAT GROUP LTD» sharýa qojalyǵynyń qant qyzylsha alqaby. Búginde qyzylsha alqabyn sýarýda ınnovaııalyq ádis tamshylatyp sýarý tehnologııasy qoldanylýda. Qazirgi ýaqytta egis alqabynda 40 adam jumys isteıdi. Bıylǵy jyly aýmaǵy 275 gektarǵa tátti túbir egip, ónimin kútip otyrǵan sharýa qojalyǵy kelesi jylǵa qant qyzylshasynyń alqabyn 1000 ga deıin ulǵaıtýda josparlaǵan. Ár gektardan 100 tonna ónim alýdy kózdeıdi.
«Biz bıyl qyzylshany ýaqytymen sebe almaı qaldyq. Eger ýaqytymen sepkende, biz ónimdi ár gektardan 100 tonna alar edik. Biraq biz bir aı 10 kúndeı keshikkenniń saldarynan ár gektardan 60-70 tonnadaı ónim alyp qalýymyz tıis. Sonda 15-17 myń tonna qyzylsha ótkizý josparda bar.
Byltyr tamyzdan bastap qujatyn rettep, sodan kirisip, kelisim-shart jasadyq. Kóp kedergiler boldy. Qaǵaz júzinde de, kedende de kedergiler kóp boldy. Biz úkimet tarapynan búginge deıin bir tıyn da alamadyq. Sýbsıdııaǵa qujattar ótkizip qoıdy, endi beretin bolar»,- dedi qojalyq basshysy Bolat Sıyrbaev.
Alqaptyń basy-qasynda júrip, jaıylymdyq jerge qyzylsha egýdi qolǵa alǵan qojalyq basshysy - 72 jastaǵy zeınetker Bolat Sıyrbaev. Ol 44 jyl aýyl sharýashylyǵynda jumys istep, qyzylsha ósirýdi ábden zerttegen. Sonymen qatar, sharýashylyqqa 150 mıllıondaı aqsha jumsaǵan.
«Men 44 jyl aýyl sharýashylyǵy aınalystym. Qazir zeınetke shyqtym, jasym 72-de. Qytaıdyń tehnologııasyn kórip, kórshimizden úırenip, elimizge kirgizýimiz kerek dedim. Alǵashynda mindetti túrde shyǵynǵa ketesiń, bıyl mine shyǵyndamyz. Degenmen, aldaǵy ýaqytta óz nátıjesin kórsetedi. 340 gektar jerge sýarmaly tehnıkamyzdy ornattyq. 34 shaqyrym jerge bir jarym metr tereńdik qazyp, qubyr salyndy. Onyń betin jyrtyp, daqyl seýip, shlangasyn saldyq. Astyndaǵy trýba 25-30 jyldaı shirimeıdi. Sonymen qatar, jumys kúshi únem. 275 gektar jerdi qazir tórt adam qarap júr. Sýdy kezegimen jiberip otyrady. Qytaıdan kelgen mamandar.
Men bul týraly burynnan bilemin. Biraq múmkinshilik bolmady. Bıyldyń ózinde múmkinshilik bolmas edi. Men Qytaıdyń azamattaryna túsindirip, sendirip, jerdi kórsetip, topyraǵyn tekserip, analızin aldyryp, qoryqpaı kirisińder dedim. Bul mal jaıylatyn jer bolatyn. Qazir jaıylatyn mal da joq.
Endi óngen ónimdi Aqsý qant zaýytyna aparmaqpyz. Degenmen, aldaǵy jyly aýdanǵa bir qant zaýyty kerek. Biz bul jerdi áli de damyta túsemiz. Aldaǵy apta ınternet ornatyp, barlyǵyn kompıýtermen basqaryp otyramyz »,- deıdi Bolat Sıyrbaev.
DOSTYQ AÝYLY - LOGISTIKANYŃ OTANY
Press týrdyń ekinshi kúni Dostyq beketindegi júk tıeý, saqtaý termınaldarynyń jumysymen tanysýdan bastaldy. «DostyqTransTermınal» JShS kópfýnkıonaldy júk tıeý termınaly táýligine 250 konteıner qabyldaıdy. Munda 100 adam qyzmet atqarady.
«DostykTransTermınal» óz jumysyn 2021 jyldan beri bastaǵan. Jumystyń eki kezeńi jasaldy. 25 gektar aýmaqta konteınerlerdi qabyldaý, tıeý, qaıta júkteý alańy jasalǵan», - deıdi termınaldyń bas ınjeneri Ashat Sýleev.
Termınal basshylyǵynyń aıtýynsha, mundaı arnaıy aýyr júk kóteretin alań jalpy Eýrazııa aýmaǵynda kemde kem. Iri tonnajdy konteınerlerdi Rıchstaker arnaıy júk tıegish kóligi arqyly konteınerlerdi temir jol vagondaryna tıep, az ýaqyt aralyǵynda eksporttaýǵa mol múmkindik berip otyr. Aldaǵy ýaqytta «Dostyq-Moıynty» temirjol jelisi salynsa, termınal jumysynyń aýqymy eki ese artpaq.
Al «ETT Dostyk» JShS kópfýnkıonaldy temirjol kólik-logıstıkalyq termınaly – 18 gektar, qyzmet aıasy keń. Qazirgi ýaqytta bul aýmaqtyń 10 gektarǵa jýyǵy júk tıep alatyn alań men saqtaý oryndaryna berilgen. Termınala 155 adam qyzmet etedi.
«Termınal jumysynyń ótken jyldaǵy aýqymyn salystyra otyryp, bizge qoıma syıymdylyǵyn arttyrý mańyzdy ekenin túsindik. Qazirgi ýaqytta 7,7 gektar aýmaqta ǵana qoıma orny qarastyrylǵan. 6 temirjoldan turatyn 75 vagonǵa arnalǵan termınal stanııalyq joldarǵa shyqpaı-aq uzyn bazalyq poıyzdardy qabyldaýǵa jáne qalyptastyrýǵa múmkindik beredi.Sonymen qatar termınalda ýaqytsha saqtaý orny da bar», - deıdi termınal basshysy Sergeı Gordıenko.
Termınal basshylyǵy aldaǵy ýaqytta 3500 konteıner qabyldaýdy josparlaýda. Bul jospar júzege assa stansa qyzmetiniń óndiristik órisi keńeımek. Konteınerlerdi tıep alatyn arnaıy tehnıka alynyp, jańa jumys oryndary ashylmaq.
Tamyljyǵan tabıǵatymen tamsandyrǵan Alakóldiń kemshil tustary da joq emes. Jaǵasyna jan toltyrǵan Alakól kóliniń jaǵalaýynda jaryq joq. Degenmen, bul olqylyqtyń ońalar kezi alys emes. Bul týraly Alakól aýdany ákiminiń orynbasary Máýlen Tóleýjanov aıtyp berdi.
«Energııa jetispeý máselesi bar. Osydan 5 jyl buryn 120 pansıonat bolsa, qazir 310 pansıonat bar. Barlyǵynda kondııoner ornatylǵan. Munyń barlyǵy energııa alady. Sondyqtan úlken joba daıyn tur. Ol 12 mıllıard teńgeni quraıdy. Energııany Aqtoǵaıdan alyp kelý kózdelip otyr. Aldaǵy ýaqytta bul sheshiledi dep úmittenemiz. Buny oblys ákimi sheshedi», deıdi Máýlen Tóleýjanov.
Sondaı-aq, ol kól jaǵasyndaǵy qoqys máselesine de toqtalyp ótti. Ákim orynbasarynyń aıtýynsha, bul jaǵaǵa kelgen týrısterdiń mádenıetsizdigi. Óz qoqystaryn arnaıy oryndarǵa tastaýǵa erinip, jaǵaǵa shashyp ketedi eken.
«Kól jaǵasynda mádenıet jetispeıdi. Biz tekseris jasaımyz, baqylaımyz. Tipti, aıyppul da salamyz. Biraq arnaıy oryndarǵa qoqystaryn tastaýǵa erinetinder kóp»,- deıdi Máýlen Tóleýjanov.
Dana Nurmuhanbet
“Adyrna” ulttyq portaly
