Mūhtar Maǧauin. Qaldarbek

Biyl jazuşy, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, kezınde Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ bırınşı hatşysy (1991-1996), Düniejüzı qazaqtary qauymdastyǧy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary (1992-2004) bolǧan Qaldarbek Naimanbaevtyŋ tuǧanyna 85 jyl toldy. Dünieden ozǧanyna da biyl küzde 20 jyl bolmaq.  Şyǧarmaşylyq salasynda köptegen mekemenı basqarǧan jazuşynyŋ artynda «Qoştasqym kelmeidı», «Bastau», «Sol bır tün», «Ümıt ötkelı», «Beimaza qonaq», «Aptap», «Şılde», «Köktöbe» tärızdı kıtaptary mūra bolyp qaldy. Atqarǧan eŋbegı bır bölek. Osy oraida jazuşy Mūhtar Maǧauinnıŋ jeke veb-saitynda jariialaǧan Qaldarbek Naimanbaev turaly estelıgın köpşılık nazaryna qaiyra ūsynǧandy jön kördık.   Menıŋ ūzaq ǧūmyr jolymda aralasqan, bılısken, dos-jar azamattar ışınde Qaldarbek Naimanbaevtyŋ bolmys-bıtımı de, mınez-qūlqy men jürıs-tūrysy da özgeşe eken. Zamanynan būryn tuyp qalǧan tūlǧa der edım. Sondyqtan köp jūrt baǧasyn bılmedı, jəne bar bolmysyn üstırt, tym jeŋıl baiyptady. Qaldarbektı alǧaş ret 1957 jyly, qara küzde körıppın. Bız Qazaq universitetınıŋ filologiia fakultetı, bırınşı kurs. Mındettı auylşaruaşylyq jūmystarynan soŋ, tiesılı dərısterımız bastalǧaly köp bolmaǧan. Assa bırer ai. Esebı, noiabrdıŋ orta şenı, nemese basy. kKezektı sabaqtan soŋǧy aralyq üzılıste syrtqy dəlızge keşıgıŋkırep şyqsam kerek, auditoriianyŋ keŋ esıgıne tym taqau, tura şyǧa berıste N. deitın qyzymyz beitanys bır jıgıtpen betpe-bet tūr eken. Bızdıŋ topta, būrnada jazsam kerek, atauly sūlu – Lina Altynbekova dep tanylǧan. Tumysynan körıktı, aşyq, döŋgelek jüzdı, uyljyp tūrǧan qūba qyz. Al myna N.-nyŋ bar keiıbı basqaşa. Badamşa köz, qasy qiylǧan, səl-pəl sopaqşa, aqsūr bıtımdı. Bügınde oilap qarasam, naǧyz şyǧys aruy eken. Bıraq dəp osy sətte öŋı synyq, tömen qarap, kıbırtıktei beredı. Al jıgıtımız ortadan ūzyn, bar kiımı qonymdy, symbatty, aqqūba jıgıt. Ol da eŋsesın jazbai, tömenşıktep, aqyryn söilep tūr. Qastarynan öte şyqqanda bırden baiqaǧanym. Tərızı, jıgıt kinoǧa, qaitkende oŋaşa syrlasuǧa şaqyrady, al qyzymyz naqty şeşımge batpaǧandai. Jastar arasynda kündelıktı bolyp jatatyn, tabiǧi bır körınıs. Būdan ərı nazar salmappyn. Bıraq kelesı üzılıste manaǧy jaǧdai naqpa-naq qaitalandy. Qyz əbden qyzarǧan, jıgıtımız bozaryŋqy. Endıgı mezette köldeneŋnen, öŋı salqyn, tıptı, aşuly bır kelınşek jetıp keldı. Kele sala, bızdıŋ qyzǧa qatty zekımese de, əldebır auyr söz aitqandai. Aityp qana qoiǧan joq, qolynan tūtyp, aulaqqa jetelep, oŋaşa alyp şyqty. Əlbette, jıgıtımız sostiyp, sol ornynda qala bergen. Azǧana ırkılısten soŋ ǧana betın terıske būryp edı. Izınşe qoŋyrau soǧylyp, sabaǧymyz bastaldy. N. auditoriiaǧa qaityp kelmegen. Sol künı me, kelesıde me, özımızdıŋ balalardyŋ üzık-jūlyq əŋgımesınen aŋdaǧanym, manaǧy jıgıt – jurnalistika bölımınen, bızden bırer kurs joǧary, al aşuly əiel – myna qyzdyŋ əpkesı, osynda, jurnalistika kabinetınde laborant, küieuı ötken jyly bıtırgen, qazır «Leninşıl jas» gazetınde qyzmet atqarady. Qaitkende, ülken əpke anau jıgıttı būrnadan körgen, əldeneden ūnatpai qalǧan, jəne meilınşe qarsy. Endı tolyq tyiym. Söitıp, bırın bırı ūnatqan qyz ben jıgıt ekıge airylypty. Qyzymyz köp jadyrap külmeitın, oilydan mūŋdyǧa jaqyn; bes jyl bırge oqydyq, jeŋıltek mınezı baiqalmaǧan, tym ūstamdy; aqyry universitettıŋ soŋynda tūrmysqa şyqty, ılkıde uaǧdasy bolsa kerek, küieuı jurnalistika bölımın būrnada bıtırgen, būira basy qauǧadai, törtpaq jıgıt edı, əke-tegı bızdıŋ auyldan; Semei oblysynyŋ şekara bettegı bır audanynda gazet redaktory bolyp tūrǧan kezınde, köldeneŋ jol apatynan qaitypty. Bızdıŋ qyzben nebərı üş-tört jyl tūrmys qūrǧan eken. Būdan soŋ N. Almatynyŋ ırgesındegı törkın jūrtyna oralyp, köp ūzamai jaŋa bır küieuge tiedı, onşaqty jylda ol da dünieden köşken, endı N. būrnaǧy jəne keiıngı tört-bes balasyn jailap ösırıp jetkızse kerek. Arada qanşama zaman ötkende Tūmanbai aqynnyŋ alpys jyldyq toiynda əreŋ kezdestık, menı körgende quanyp, qūşaqtai alyp edı. Baiaǧy körık joq, öŋı tozyŋqyrap ketken eken, bet-auzy byt-şyt əjım-syzyq. Badamşa mūŋdy közı ǧana būrynǧyşa. Men de qūldyrap tüstım. Ötken ömır, jastyq şaqtyŋ tıkelei kuəgerımız. Bıraq abyr-dabyrda şüiırkelesıp köp söilese almadyq. Būl kezde bızdıŋ Lina būrnaǧy kurstas ūl men qyzdardyŋ basyn qosyp, ekıüş ret jinalyp, məre-səre bolǧanbyz, kelesı kezekte N.-dy tauyp alyp, qatarǧa qos dep edım; əldebır ortaq tanystar arqyly şynymen tauypty, telefonyn, alaida, üidegı eresek balalary, əlde basqa bır kısıler N.-nyŋ osydan azǧana būryn baqiǧa ötkenın aitypty. Mıne, eşqaşan qiylyspai, qatarlas jasaǧan taǧy bır taǧdyr. Al manaǧy jıgıtımız... köp ūzamai-aq aty-jönın estıdım. Keiınde belgılı jurnalist, jazuşy, qoǧam qairatkerı Qaldarbek Naimanbaev. Qodar men Qarabai bolmasa da, şalt mınezdı əpke aiyrǧan alǧaşqy mahabbatynyŋ keiıngı ömırge qanşalyq əserı boldy – bılmeimın. Esesıne, aqyr aiaǧyna deiın serılıkpen, erkın ǧūmyr keştı. Bız bır korpus, bır fakultet ışınde ara-tūra körısıp jürsek te, jaqyn bılıspedık. Naqty tanysuymyz – universitetten soŋ. Menıŋ aspiranturamnyŋ aqyrǧy jyly, «Leninşıl jas» gazetınıŋ redaksiiasynda. Qazaq handyǧy dəuırınde jasaǧan aqyn, jyraular turaly dissertasiia mətının osynda, syrttai estıgen, egde jastardaǧy, bır közınıŋ noǧalasy bar, təjıribelı məşıŋkeşı əielge bastyryp edım. Jūmys soŋynda, şamasy onşaqty kün ışınde. Bır joly, səl erterek barǧanymda, Qaldarbek, qolynda jarty japyraq qaǧazy bar, əldebır düniesın, eşbır bögelıssız, tıkelei jazdyryp otyr eken. Üş-tört künnen soŋ basylyp şyqty, ol kezdegı ülken formatty gazettıŋ tūtas bır betın qamtyǧan ocherk. Būl zamanda jüirık, təjıribelı jurnalist bolyp alǧany bırden aŋdaldy. Men ejelgı jyraular turaly zertteuım boiynşa, ədebiet bölımın basqaryp otyrǧan Jūmeken arqyly qatarynan ekı maqala bastyrǧan edım. Ərine, jastar gazetınıŋ jauapty hatşysy, ərı belsendı jurnalist Qaldarbekpen bettespei tūrmaisyŋ. Əuelde bas izessek, endı atauly maqalalarym şyǧyp, ışte de, syrtta da əjeptəuır dabyra tuǧyzǧan kezde jyly jüzben amandasyp tūrsaq kerek. Bırden-aq özara tüsınıstı jaqyndyq ornaǧandai. Aldaǧy 1965 jyl, ianvar aiynda üilendım. Astananyŋ qaq ortasy, jaŋadan aşylǧan səulettı «Almaty» restoranynda ötkerılgen toiǧa tıkelei ūstazdarym, aǧaiyn-tuys pen azdy-köptı aralas dostar qatarynda Qaldarbektı de şaqyryp edım. Jeŋgeimen bırge, degem. Özı ǧana keldı. (Aita keteiın, būdan soŋǧy qanşama zamanda, qaşan körsem de, ərqily jiyn-toida, qonaqta jalǧyz jürer edı. Erkın mınezıne orai qalyptasqan ədet bolsa kerek, əitpese, taŋdap qosylǧan ədemı jūbaiy bar, aqyr soŋyna deiın tūrmys qūrdy.) Endıgıde ekı aramyzda aşyq, riiasyz qatynas ornaǧan. Osy jyldyŋ küz ailarynda «Leninşıl jasta» özara selbes ekı, əlde üş maqalam şyqty. Ədebi syn tarabynda, būrnada jazylǧan dünielerdıŋ yqşamdalǧan nūsqalary. Qaldarbektıŋ qanşalyq qyzmetı bolǧany esımde joq. Būl kezde men «Qazaq ədebietıne» kelgem. Endıgı bır zamatta Qaldarbekke səbet salǧanym bar. Bızdıŋ əieldıŋ alǧaşqy, teteles sıŋılısın ūzatu yŋǧaiyna bailanysty. Kempır-şal alysta, menıŋ öz qolymnan. Əlbette, şyǧaryp salu, qūdalarǧa qonaqasy üşın azǧana aqşa kerek. Qaldarbekke aityp edım, kölemdırek bırdeŋe əkel, dedı. Maqala oŋai, jariiaǧa şyqpaǧan əŋgımeler de bar, alaida, qoldaǧy ūzaǧyraq dünie – sol kezde jasalyp jatqan audarma bolatyn. Somerset Moem. Hikaiatqa taqau, «Hat» degen, ūzaq əŋgımesın ūsyndym. Gazettıŋ alty nömerıne qatarynan basty. Ər sanǧa elu somnan qalamaqy. Jiyny – üş jüz som. Əlı esımde, otyz somy – tabys salyǧyna, qolǧa ekı jüz jetpıs som tidı. Ol zaman üşın qyruar aqşa. Qalai tartsaŋ da bır emes, ekı-üş qonaqqa artyǧymen jetpek. Sonymen, qyzymyzdy öz üiımızden şyǧaryp saldyq. Küieu balamyz – ol kezde ekınşı kurs studentı, bolaşaq əidık aqyn Jarasqan Əbdıraşev bolatyn. Ata-anasy arnaiy kelıp edı, əkesı qarapaiym, ūstamdy, aqyldy kısı eken. Būl kezde menıŋ auyl arasyna jeterlık dabyrym bar, qūdalarymyz meilınşe riza boldy. Jalǧasa ötken ülken toiǧa men özımnıŋ aldymdaǧy jəne qatarlas jas perıler – ataqabyroiy dabyldai bastaǧan, keiınde tügeldei ırı: Qadyr Myrzaliev, Saiyn Mūratbekov, Əkım Tarazi, Ramazan Toqtarov, Rymǧali Nūrǧaliev, Qabdeş Jūmadılov, Sūltan Orazalin, jəne, ərine, Qaldarbek te bar, tūtas bır ədebi top retınde baryp edık. Toidyŋ negızgı jūrty – filolog studentter üşın özgeşe bır körınıs bolǧan siiaqty. «Jazuşy» baspasyna ornyqtym. Ilekem – Iliias Esenberlinnıŋ qanaty astynda, üşınşı dərejelı töre. Kele sala bar tarapta belsendı qyzmet bastaldy. Erte de, keş te emes, öz kezegınde Qaldarbektıŋ tumystaǧy ekınşı kıtaby – «Qoştasqym kelmeidı» deitın əŋgımeler jinaǧy baspahanaǧa tapsyrylǧan. Köp ūzamai, alǧaşqy terımı de kelıp jettı. Dəp osy kezde Qaldarbek kütpegen ötınış jasap edı. Kölemdı bır əŋgımesın povestke ainaldyrmaq eken. Üstınen jaŋalap şyǧu kerek. Men oilanyŋqyrap qalyp edım, bar tüiındı özı şeşıp berdı. Sen rizaşylyq berseŋ boldy, tipografiiamen aralyqty özım retıne keltırem, degen. Ras, kölemı az-maz artyp ketuı mümkın, böten-bastaq eşteŋesı joq, oqyp şyq... Menen rūqsat, oqymai-aq qoiaiyn, aralyqtaǧy bar kıltipanyn özım retteimın dep otyrsyŋ; qandai qaǧaz kerek, qatynas jönımen? Eşteŋe kerek emes, dedı. Baspadaǧy ülken bastyq kelısken, deimın. Sonymen bıttı, būl jaqtan şi şyqpasa bolǧany... Onda jön dedım. Bır tabaq, jarym tabaq artyǧyn kıtap jaryqqa jetken soŋ rettei salarmyz, dedım. Köp ūzamai, atauly kıtabymyz aman-esen basylyp şyqty. Bərı ornyna kelgen. Būl bır, men üşın artyq küşke tüspegen, eleusızdeu şarua Qaldarbek ekeuımızdıŋ özara senım men dostyǧymyzdy bekıte tüskendei dəneker bolypty. Sodan bastap, aqyryna deiın, şirek ǧasyr boiy aramyzda eşqandai alalyq tumaǧan. Qoǧamdyq, jurnalistık qyzmetın ǧana emes, jazuşylyq jolyn da «Leninşıl jasta» bastaǧan Qaldarbek bar ǧūmyryn at üstınde ötkerdı. Jastar gazetınen soŋ, tıkelei baspagerlık jūmys. Jəne Jazuşylar odaǧyndaǧy basşylyq. Keiın «Dünie jüzı qazaqtarynyŋ qauymdastyǧy». Osy, seiıl-seruen emes, kürdelı qyzmetter barysynda Qaldarbektıŋ ıskerlık qabıletın, adamgerşılık qasietın meilınşe aiqyndaǧan – əuelde «Jalyn» (1976-1984), keiınde «Jazuşy (1988-1992) baspalarynda direktor bolǧan kezderınde jüzege asyrǧan jūmystary. Būl – qazaq körkem sözınıŋ eŋ bır şaryqtaǧan kezeŋı eken. Qaldarbek Iliias Esenberlinnen soŋǧy dəuırde qazaqtyŋ baspagerlık mədenietın odan ərmen köterdı, der edım. Būl mədeniet eŋ əuelı – qalamger jūrtşylyqpen özara qatynastan bastalady. Osydan soŋ, kıtap şyǧaru josparyn tüzu jəne joǧarydan ötkızu, aqyry, qajettı şaruanyŋ oraiymen jüzege asuy. Qaldarbektıŋ «Jalyndaǧy» bar jūmysynyŋ igılıgı men airyqşa ūtymdy sypaty – qatarlas, tıptı, ülken sanalatyn «Jazuşy» baspasymen salystyrǧanda aiqyn körınetın. Būl kezde eŋ əidık ədebiet baspasynda, Stalin zamanynan da artyp tüsetın tarşylyq jaǧdai qalyptasqan edı. Direktor Əbılməjın Jūmabaev sovetşıl, terısqaqpai bır toptyŋ soiylsoǧary boldy. Atap aitqanda, Əbdıjəmıl Nūrpeiısov, Taqaui Ahtanov, Zeinolla Qabdolovtar jəne solardyŋ şylauyndaǧy süreŋsız jūrt ūiysqan berık ūjym. Būl kommunistık ideiaşyl qauymnyŋ mereiı joǧary, aitqanynyŋ bərı jön. Şyǧarmalary üstın-üstın, top-tobymen basylyp jatyr jəne sūranystan ötpei, kıtap dükenderı men qoimalarda tırelıp tūr. Al ökımettıŋ erekşe qamqorlyǧyndaǧy osynau qauymǧa ūnaspaǧan, qazır, nemese keleşekte qaişy kelu jaǧdaiy bylai tūrǧanda, aldyŋǧylary baq talastyruy yqtimal, keiıngılerı köterılıp, jalpyǧa tanyluy mümkın köldeneŋ qalamger atauly şettelıp qana qoimai, köpe-körneu qyspaqqa tüstı. Būl sūmdyqqa, basqany bylai qoiǧanda, jalǧyz Iliias Esenberlinnıŋ taǧdyry tolyq aiǧaq. Ony da jetkerıp jazǧanbyz. Al bız qatarly jastar men aralyq jasamystar eşbır esepte joq. Onyŋ üstıne, əldeqalai ötıp ketken «böten-bastaq» jazarmandar kıtaby bas redaktor Eset Əukebaevtyŋ süzgısıne tüspek. Körkemdık saraptau, tıptı, ideialyq tazartu da emes, sonau otyzynşy, eluınşı jyldardaǧy KGB öktemdıgı, qyzyl qyspaq. Qanşama jaŋa şyǧarma josparǧa jol tappai, bögelıp jatty, qanşama jaŋa kıtap jaryqqa şyǧa sala tūtqynǧa alynyp, tübı sögılıp, qaiyra «jöndelıp» jatty. İə, mūny da jazǧanbyz, Jūmabaev-Əukebaev Sovetter şegındegı eŋ tynyş zamanda qazaq ədebiet baspasyn joidasyz terror astynda ūstady dep. Jazylmai qalǧan jaǧdaiat – osy töbeden tüsken qisynsyz, qataŋ talqy tūsynda qazaq ruhaniiatyna küş bergen «Jalyn» baspasynyŋ erekşe qyzmetı. Naqtylap aitqanda, tyŋ tynys, keŋ örıske ūiytqy bolǧan zerdelı, darqan basşy Qaldarbek Naimanbaev. Sovettık repressiialar qyzyǧyn körgen ejelgı əulet ökılı jəne arǧy ǧana emes, bergı tarihty da kəmıl tanyǧan pende retınde men el aman, jūrt tynyş, ūlttyq barlyq respublikada keŋşılık jaǧdai ornaǧan zamanda, «Jazuşy» baspasy, onyŋ syŋar ezu, şapyraş basşylary arqyly qalyptasyp kele jatqan qiǧylyq kezeŋ yzǧaryn bırden aŋdadym. Neşeme jylǧy ǧylymi jūmystarymnyŋ qorytyndy tüiını eseptı «Bes ǧasyr» antologiiasyn Ə.Jūmabaev pen E.Əukebaevpen aradaǧy maidan ülesıne amalsyz qaldyryp, endıgı körkem şyǧarma ataulyny «Jalyn» baspasyna baǧyttaǧan edım. Anau, keseldı tarapta jiyrma jylda jaryqqa şyǧuy mümkın emes «Alasapyran» tarihi roman-dilogiiasyn alǧaşqy kıtabynan bastap, Qaldarbektıŋ ǧūzyryna tabystadym. Qatesız, naqty esep edı. Ras, Baspakom töraǧasy Şeriazdan Eleukenov Qazaqstan Kompartiiasynyŋ Üşınşı hatşysy Sattar İmaşev pen ǧūzyrly bölım bastyǧy Mihail Esenəlievtıŋ aitaǧymen talqandalǧan «Aldaspan» tūsyndaǧy ekpınınen ainyp, endı ıştei bolsa da bızdı jaqtaityn yŋǧai tanytqan. Əitkenmen, töbedegı töre. Berıdegı barlyq atauly məsele baspanyŋ öz ışınde şeşıluge tiıs. Aqyry, «Alasapyrannyŋ» Bırınşı kıtaby, syrtta eşqandai köldeneŋ bögetsız, ışte redaksiia tarabynan qiianat, şyrǧalaŋsyz baspahanaǧa ötıp, mejelı uaqyty – 1981 jyldyŋ soŋynda jaryqqa şyqty. Köp ūzamai təmam bolǧan Ekınşı kıtap ta atauly bekımı – 1983 jyly basylyp, jūrtşylyq aldyna jetken. Bızdıŋ tıleuımız tausylǧan joq, alda, būdan artyq demeiın, qarailas, teteles, taǧy qanşama roman, hikaiat, əŋgıme jəne syn zertteu eŋbekter tūrǧan. Alaida, bar jazuymyz osy «Alasapyranmen» bıtse de, taǧdyrymyzǧa riza bolar edık. Təŋırınıŋ keŋşılıgı men rahmaty şeksız eken, odan berıde qyryq jyl öttı, kösıle şaptyq, bar mūrat ornyna kelgendei. Jəne būrnada bır jazǧanymyzdai, özımızdıŋ qairat, jıgerımız ǧana emes, būryn-soŋǧy aǧalardyŋ bar jaǧdaiymdy jasaǧan, riiasyz qoldaǧan, ūmytylmas qyzmetımen qosa, zamandas, tūrǧylas dos-jarandar alqauy, yqylas-peiılınıŋ arqasy, dep. Osy rette Qaldarbektıŋ orny erekşe. Taǧy bırde aitqanym bar edı, maǧan böget jasamaǧan, aldymnan talqy qūrmaǧan jan-adamnyŋ bərıne alǧys dep. Endı, tılektes, qadarynşa demegen aǧaiyndar turaly söz de joq. Qaldarbektıŋ, jinaqtap kelgende, tūtas on ekı-on üş jyldyq baspagerlık qyzmetı – jaŋa qazaq ədebietınıŋ buyny bekıp, ösıp, örkendeu jolyndaǧy şeşuşı, eleulı bır kezeŋ boldy. Əsırese, «Jalyn» baspasyndaǧy 1976-1984 jyldar. Qanşama sony esım öz aldyna, būrnaǧy barlar tyŋ tynys tapsa, jaŋadan serpılgen bızdıŋ quatty buyn özgeşe bır örıske şyqqan edı. Jekelegen avtorlyq kıtaptar öz aldyna, Qaldarbek asa ūtymdy, taralymy mol jəne köpke tanymal, özgeşe bır jinaqtar oilap tapty. Sonyŋ alǧaşqysy – «Jüzdesu» atalatyn. Jas jazuşylardyŋ taŋdama əŋgımeler toptamasy. Əuelde tüpnūsqada şyǧyp, ızınşe orys tılıne audarylǧan. Jəne jūrtşylyqqa ūnap, jaqsy oqyldy. Būdan görı məndırek jinaqtama – «Belasqan» ataldy. Üş tomdyq antologiia. Jastar qatarynda buyn bekıtıp, endı bırşama örlegen otyzdan astam qalamger toptalǧan, hikaiattar jinaǧy. Mülde derlık jaŋa proza, bızdıŋ buyndy meilınşe kötergen, keiıngı, asa ırı prozaşylardy aiǧaqtaǧan, tarihi kıtaptar desem artyq emes. Osy oraidaǧy, maǧan tıkelei qatysty bır kıltipan. Tərızı, basqa bır şaruamen, nemese jüzkörıs jönımen kırıp edım. Qaldarbek dosym üş tomdyq taŋdamaly hikaiattardyŋ bas-aiaǧy jinaqtalǧanyn aityp, səl bögeldı de, menıŋ basqa bır povest ūsynǧanym jön bolaryn jetkızdı. Nege? Syrtqy resenziia maqūldamai otyr, dedı. «Būl «Jylandy jaz» – klassikalyq şyǧarma, ol qandai myqty, maǧan tyiym salǧysy keletın, auystyrmaimyn, jaratpasaŋ, üş tomdyq jinaǧyŋa qatyspai-aq qoiaiyn», – dedım keltesınen kesıp. Qaldarbek qyzara tolqyp baryp, küldı. «Aitqanyŋ bolsyn, – degen. – Menıkı – saǧan söz kelmesın degen tılek qana...» «Köterıp aldyq», – dedım men de, qyrys-tyrysym jazylmaǧanymen, zorlana ezu tartyp. Būl – «Alasapyrannan» köp būryn, 70-jyldardyŋ soŋy. Ūzaq hikaiat, şaǧyn roman eseptı «Jylandy jaz» eşbır bögesınsız, jas prozaşylardyŋ «Belasqan» atalǧan ǧajaiyp antologiiasynyŋ Ekınşı kıtabynda basylyp şyqty. Sol kezde, əlde keiınırek, osy üş tomdyq turaly jabyq resenziia avtorynyŋ esımın, Qaldarbektıŋ özınen emes, osy baspada qyzmet atqaratyn əldebır aǧaiyn tarabynan, beitarap əŋgıme üstınde kezdeisoqta estıp qalǧan edım. Menı bırjola terıske şyǧarǧan qatal ükım iesı – özımnıŋ bırge jürgen jan dosym Rymǧali Nūrǧaliev eken. Syrtqy, jabyq pıkır, eşkım bılmes, dedı me, qaitkende rabaisyz jaǧdai. Būrnada mekteptes, auyldas, keiınde ərıptes dosymnyŋ arqadan tas atatyn jəne ainyma, jylymsy mınezın būryn da aŋǧarǧan edım, taŋ qalǧam joq jəne köŋılıme de almadym. Meilı, qolynan kelse typyrlai bersın. Odan eşteŋe bülınbeidı, özın əşkere şyǧarǧany demesek... Keiınde jazǧanymdai, bızdıkı – beisauat elemestık emes, astam köŋıl eken, sonda menı qalai oqsatpaq degen. Būdan soŋ da talai qyzyǧyn kördık... Sonymen, Qaldarbek. Aqköŋıl edı. Ərkımde ər jaǧdaida ərqily esep boluy mümkın. Qaldarbektıŋ adam ataulyǧa aramdyǧy joq-ty. Janaşyrlyǧy, tılektestıgı mol. Jəne kımge bolsa da jaqsylyq jasaǧysy kelıp tūrady. Jai ǧana jaqsylyq emes, mümkındıgınşe jarylqau. Mūndai, bötenge orynsyz jasaǧan jaqsylyq ainalyp kelıp, naqty ziianǧa şyǧyp ta jatatyn. Jeke öz basy üşın. Būl kezde, qazır de, bızdıŋ jūrt soŋǧy jüz jyl boiǧy quǧyn men sürgın, aştyq pen abaqty, tynymsyz qysas, jappai tarşylyq zamanda, özınıŋ ejelgı darqan mınezı men keŋ peiılınen airyla bastaǧan. Qaldarbektıŋ, tūrǧylas, qatarlas basqa bır azamattardyŋ keŋşılık, meiırban, mərt mınezın əlsızdık, jaltaqtyq dep tanuǧa beiım. Būldanbai, kergımei, qitūrqy saudasyz kelgen igılıktı tiısınşe baǧalaudan aulaq. Bərı de özımnıŋ myqtylyǧym, əitpese büitetın edım dep baiyptaidy. Özımızdıŋ de aldymyzdan öttı. Al Qaldarbektıŋ tūzy tıptı jeŋıl eken. Qalamdas qanşama janǧa jol aşty, qaryq qyldy, jappai jarylqady, bıraq sol alarmannyŋ kısılıktı bırlı-jarymy bolmasa, köpşılıgı eselı ıltipat pen jaqsylyqty bılmei kettı. Alǧan üstıne ala bersem deidı, bır kıtaptan soŋ ekı kıtap, mūnyŋ bərı nəşıriiat direktorynyŋ yrqynda emes, joǧarydan tejeu bar, antalaǧan qanşama jazarman, baspanyŋ mümkındıgı de şekteulı, üş tılektıŋ ekeuı ornyna kelıp, bıreuı az-maz bögelıp qaluy yqtimal, endı əuelgı ekeu esep emes, keiıngı bıreu narazylyqqa, tıptı, dūşpandyqqa şyǧady; jekelegen kıtap qana emes, ər kıtaptyŋ bekımdı kölemı, kesımdı qalamaqysy bar, sybaǧasyna qanşa tise de, būdan artyq tüsuı kerek edı deitın ynsapsyz köŋıl qanaǧat tappaidy. Kısısıne qarai jasalǧan ıs qana tiesılı baǧasyn almaq. Aldy qanşama keŋ, qoly qanşama jomart bolsa da, Qaldarbek ünemı jazyqty bolyp jüretın. Qisyq söz, aşyq ǧaibat. Tıptı, ölgennen keiın jiyrma jyldan soŋ da aitylyp jatyr. İnternetten baiqaǧanym. Qaldarbek 1991-1996 jyldary Jazuşylar odaǧynyŋ bırınşı hatşysy boldy. Bügıngı tılmen aitqanda, töraǧa. Zaman tarylyp bara jatyr, kıtap şyǧaru ısı toqyrady, al būrnada bedeldı qalamgerler ūiymy mülde eleusız kepke tüstı. Endı əuelden ısker, myna jaŋa zamanǧa da erkın ikemdele bastaǧan Qaldarbek Naimanbaev bızdı barlyq tyǧyryqtan aman ötkızuge tiıs. Ǧajaiypqa sonşama senım bolmasa da, ümıt zor. Bırauyzdan ötkızdık. Būdan soŋ meilınşe qoldau körsettık. (Jəne köp ūzamai, Qazaqstan parlamentıne sailadyq.) Alaida... zamandy kım tüzemek. Onyŋ üstıne, eŋ joǧarǧy bilık Nazarbaev ökımetınıŋ negızgı maqsattarynyŋ bırı – ertelı-keş əldenendei qarsylyq bıldıruı mümkın, oi-pıkırlı, erkın auyzdy Jazuşylar Odaǧyn janyştau bolatyn. Ol da keudelı Ǧylym akademiiasyn taratu, bedeldı, əigılı oqymystylardy bar küşınen aiyru nauqany sətımen jüzege asqan. Būl, jekelegen erkın tūlǧalardy şıderleu, qalamger ataulyny tūrmystyq tarşylyqqa ūşyratu üşın baspa ısı tejelıp, qalamaqy haqy mülde joiyldy. Jazuşylar odaǧy qatardaǧy əuesqoilar üiırmesı dərejesıne tüsırıldı. Əitkenmen, əldebır jazarmandardy auyzdyqtau, juasytu tūrǧysynda, sanauly kısılerge jyl saiyn bır ret berıletın «Prezidenttık stipendiia» deitın, mügedek jərdemaqy taǧaiyndaldy. Iаǧni, qoldan jem jeitın kırıptarlyq. Qaitkende, Jazuşylar odaǧy özınıŋ ruhaniiat salasyndaǧy ədepkı, beibıt jūmysyn odan ərmen jalǧastyra berdı. Məskeuden bastap, būrnaǧy barlyq respublikalarda qalypqa tüsken – bır Odaq ışınen əldeneşe jaŋa Odaq qūrylǧan alauyzdyq jaǧdaiǧa jol bermedık. Jazuşylar odaǧy būrnaǧydai quatty bolmasa da, bıregei, bırtūtas ruhani ūjym esebınde jūmys jasap jatty. Osy rette Qaldarbektıŋ jalpy jūrttyŋ köŋılın taba bıletın jaisaŋ mınezı men özındık eptı saiasaty da eleulı qyzmet atqarsa kerek. Sonymen bırge, Qaldarbek bırınşı qatardaǧy, keşegı S.Mūqanov, Ǧ.Müsırepov siiaqty, jalpy jūrtqa daŋqty jəne ökımetke de bedeldı tūlǧa bolmaǧan sebeptı, joǧarydan ǧana emes, tömennen, taqau töŋırekten aqyl aityp, nūsqau beruşıler köbeiıp ketkendei. Bırınşı basşymyz jüre tyŋdaǧanymen, bərınıŋ bırdei betın qaitara almaityn edı. Onyŋ ışınde ökımetım men partiiaǧa jaqyn, myna zamanda tötenşe bedel tapqan jaŋa bır tūlǧalardy. Būl kezde Halyq jazuşysy degen abyroily ataq şyqqan. Bırınşı kezekte – Ǧabit Müsırepov bastap, Tūrsynhan Əbdırahmanovamen şektelgen tört-bes dyrau. Əlbette, mūnymen toqtap qaluǧa tiıs emes. Ərkım-aq ümıtker bolsa kerek. Aqyry, bır künı, kezektı sekretariat məjılısınde Qaldarbek tötenşe ūsynys aitty. Anau aqsaqaldardan soŋ ırkılıp qaldyq, endı Halyq jazuşysy ataǧyna jaŋa bır kısılerdı ūsynu qajet bolyp tūr, dedı. Sözdıŋ aiaǧyn küttık. Bıraq lebız mülde basqaşa şyqty. Bügıngı jiynymyzda Odaq atynan Halyq jazuşysy mərtebesıne Şerhan Mūrtazaevty ūsynsaq, dedı. Sekretariatqa keiınnen tırkelgen B.Nūrjekeev, D.İsabekov, taǧy bıreuler eşbır bögelıssız, maqūldap şyǧa keldı. Laiyqty, odan artyq kımımız bar, destı. Endı küməndı ıske menıŋ aralasuyma tura kelgen. Orta joldan, töbeden tüsken būl Şerhan Mūrtazaev qandai qūdıret? Qanşa maqtasaq ta, şamaly ǧana jazuşy. Sonda şyn əidıkter qaida qalady. Nege osy Şerhan Mūrtazaev bərınıŋ aldyna tüsuge tiıs? Būl – bügınde on üşınşı, on besınşı qatarda tūrǧan kısı. Söz joq, eŋ alda – Oljas Süleimenov. Jalǧyz-aq adam kerek bolsa, osy Oljas. Myna Mūrtazaev, jaŋa aitqanymdai, ekınşı de emes. Oljasqa jalǧas taǧy qanşama taŋdama qalamgerımız tūr. Saiyn Mūratbekov, Əkım Tarazi, Qabdeş Jūmadılov... Mūhtar Maǧauindı aitpai-aq qoiaiyn. Eŋ aiaǧy Oralhan Bökeev. Şerhanǧa sodan keiın ǧana kezek keluge mümkın. Tərızı, joǧarydan naqty nūqsau tüsken siiaqty. Jazuşylar odaǧy, jazarman qauym eşkımnıŋ oiynşyǧy emes. Ūiat bolady. Şerhandaryŋdy qoia tūryŋdar. Eŋ aldymen Oljas Süleimenovtı ūsynuymyz kerek, dedım. Būl kezde, Mūhtar Əuezovtıŋ özı tırılıp kelse de, menen basqa eşkım üşın bedel emes. Ökımetım men partiianyŋ şeksız qoldauy arqasynda Şerhannyŋ aspanǧa şyǧyp, dəuırlep tūrǧan kezı. Oǧan jetpegenmen, taitalas, ızbasar, ūlttyŋ ruhani kösemı retınde M.Şahanov köterılıp kele jatyr. N.Nazarbaevtyŋ özınen bastap, osyndai qyrqyljyŋ, ortaşalar zamany. Menıŋ sözım az-maz əser etkenımen, eşkımdı toqtata almady. Aşyq dauysqa salǧanda jalǧyz qaldym. Şerhan Mūrtazaev Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy ataǧyna ūsynyldy. Bıraq dara emes, ekınşı bolyp Oljas ötken. Bıreu emes, ekı-üş dauys qarsylyqpen. Qaitkende, bar sözımız jerde qalmady, joǧarydan atau tüspese de, Oljas qatardan ozdy. Men Şerhannyŋ aiaq astynan şyrqap şyǧuy jəne būǧan jalǧas taǧy qanşama jarlyq, nūsqaudy bögetsız qabyldanǧany üşın Qaldarbektı kınəlamas edım. Ökımet tüsınıgınde qatardaǧy şeneunık jəne mınezı jūmsaq kısınıŋ aǧymǧa qarsy jüzuı mümkın emes. Būǧan jalǧas ərqily, men üşın ūsaq-tüiek jaǧdaiattardy tızbelemei-aq qoiaiyn. Köbı ūmytyldy, este tūrǧannyŋ mən-maǧnasy kem. Tek anyq baiqalǧan kıltipan – aryndy, aduyndy Oljas zamanyndaǧy ornym oiaz tartyp, bedelım mülde derlık tömendegen eken. Töŋıregım tügel jat, japadan-jalǧyz qalyppyn. Ökımettık İsabekovterdıŋ jaly küdıreidı. Būl ahual ədepkı sekretariat məjılısterınde aiqyn aŋdalatyn. Menıŋ ūsaq-tüiek ūsynystarym men aǧymdaǧy ədebi üderıs turaly beikünə sözderımnıŋ özı köpşılıkke ūnamas edı. Osy şamada Qaldarbekpen aramyz aşylmasa da, salqyndaǧan. Maǧan qaşanda qauıptene qaraidy, bırdeŋenı büldıre me dep. Jəne menı aşyq jaqtasa, anau aǧaiyndarǧa ūnamai qaluy mümkın. Sondyqtan, az-maz pıkırtalastyŋ özınde beitarap tūruǧa tyrysady. Əitse de, bır qalyptan  taimaǧan edım. Jəne ūsaqtan ūtylsam da, ırıden esemdı jıbermeppın. Mūnyŋ naqty körınısı – Oralhan marqūmnan soŋ «Qazaq ədebietı» gazetınıŋ jaŋa bas redaktoryn sailau kezınde aiqyn aŋǧaryldy. Būl kezde bərı öz erkımızge köşken. Basylymdar basşysyn sailau – Jazuşylar odaǧy sekretariatynyŋ ǧūzyrynda. Naqty esımde joq, tört, bəlkım, bes adam tüstı. Bırınşı retkı, jabyq dauys kezınde ekeuı ozyp şyǧyp edı: men ūsynǧan Ahat Jaqsybaev jəne taǧy bıraz jūrt maqūldap otyrǧan jas jıgıt. Jaŋa bastaǧan, təuır atalyp jürgen prozaik, alǧaşqy qadamynan menıŋ nazaryma ılıngen, būrnada aqyl, keŋes, əlde jūmysqa şaqyrmaq kezdesuden tartynyp qalǧan jəne eşbır sebepsız, menen qaşqalaqtap jüretın. Ol ǧana emes, ışınara maqalalarynan ədebiet, qoǧamdyq ömır tarabyndaǧy kelte tanymy men naqty ıste şalaǧailyǧy aŋdalyp qalǧan. Al Ahat klassik jazuşy bolmasa da, tūǧyry berık qalamger jəne ədıl, turaşyl azamat. Endı osy ekeuın. Taǧy da jasyryn dauys. Eşqaisy basym tüspei, bes te bes bolyp şyqty. Azǧana talqydan soŋ qaiyra saldyq. Qaz-qalpy – bes te bes. Sonda men aittym: «Būl – özgermes, eŋ soŋǧy nətije siiaqty. Al ədebi gazetımız bas redaktorsyz qalmasa kerek. Osyndai tepe-teŋ taitalasta töraǧanyŋ dauysy şeşuşı dep sanalatyn rəsım bar. Iаǧni, bır emes, ekı dauys esebınde. Qaldarbek kımge dauys berse, soǧan toqtaimyz ba?» Bərı de maqūl kördı. «Endeşe, Qalaǧa, şynyŋdy ait, kımdı taŋdadyŋ?» Qaldarbek az-maz qysylyŋqy jaǧdaida: «Men Ahatqa dauys berıp edım...» – degenı. Būdan soŋ men, töraǧa bolmasam da, tötenşe ūsynystyŋ iesı retınde jalpyǧa saual saldym: «Endı, Ahat Jaqsybaevtyŋ jeŋıske jetkenın bərımız de moiyndaimyz ǧoi!? Kümən qalmas üşın qol kötereiık», – dedım. Bılıp otyrmyn, əuelden qarsy top ışınde Ahattyŋ özınıŋ bırge oqyp, bırge ösıp kele jatqan dostary Beksūltan men Dulat bar. Endı, bar tüiın şeşılgen sətte osy ekeuı de, basqalar da tügel qol köterdı. Söitıp, menıŋ jaqyn serıgım, «Jūldyz» jurnalynyŋ jauapty hatşysy Ahat Jaqsybaev «Qazaq ədebietı» gazetınıŋ bas redaktory bolyp sailanǧan edı. Bes-alty jyl otyrdy, bar şaruasyn, qyldan taimai, abyroimen atqardy. Osy zaman, 1992 jyly Qaldarbek «Düniejüzılık qazaqtar qauymdastyǧynyŋ» orynbasar töraǧasy bolyp taǧaiyndaldy. Bas töraǧa Nūrsūltan Nazarbaev dep esepteledı. Şyn mənısınde, şet jūrt qazaqtary üşın qūrylǧan qoǧamdyq ūiymnyŋ tolyq ǧūzyrly basşysy Qaldarbek bolyp şyqty. Būl tarapta Qaldarbek syrtqy közge körıne bermeitın qyruar jūmys atqaryp edı. Qazaqtar bırşama jiyn tūratyn Türkiia, odan soŋ Germaniia, Fransiia, Angliia, Norvegiia, Avstriia, Şvesiia, Daniia, Niderlandy jəne azdy-köptı jūrnaǧy bar taǧy bıraz el. Qaitkende jerı jaqyn, örısı üiles Resei federasiiasy men Özbekstandy aitpaǧanda. Qaldarbek osy, alys şet elderdı erkın aralap, ondaǧy bauyrlas jūrtymyzben tyǧyz bailanys ornatty. Tek Qazaqstanmen aralyq qana emes, būrnada bölek-bölek jatqan, ışınara qatynasy joqqa jaqyn ərqily diasporalarymyzdy özara jalǧastyrdy. Şette qonystanǧan qazaq ataulynyŋ tüpkı Otany baryn, onymen jalǧastyq tek qana igılıkke bastaryn keŋınen nasihattady. Jekelegen kezdesuler men toptama jiyndar öz aldyna, ərbır alys aimaqta şet eldık qazaqtardyŋ Kışı qūryltailaryn ūiymdastyrdy. Tūrǧylyqty aǧaiyndardyŋ otanşyldyǧy men ūiymşyldyǧy qanşama zor desek te, būl – naqty maqsatty, qyruar daiyndyq qajet etetın asa ırı, mədeni, ruhani, ūlttyq şaralar bolatyn. Jəne atauly bır ǧana eldegı qazaq diasporasy emes, ırgeles bırneşe jūrttaǧy qazaq bas qosatyn ūlttyq mereke deŋgeiınde ötkerıletın. Men özım 1997 jyly Türkiiada ūiymdastyrylǧan Kışı qūryltaiǧa kuəger bolyp edım. Tek qoramy bırşama Türkiia qazaqtary ǧana emes, Germaniia, Fransiia, Şvesiia jəne basqa da Europa elderı qazaqtarynyŋ arnaiy ökılderı kelıp edı. Al tuysqan Türkiiadan, ökımet ökılı retınde sol kezdegı orynbasar-premer Tansu Chiller jəne qoǧam qairatkerı, belgılı oqymysty ǧalymdar: Tūran Iаzǧan, Nevzat Alchyntaş, Mehmet Sarai, Əbdulqadyr Donyq, Ahat Andijan siiaqty, qazaqqa airyqşa tılektes, tūlǧaly azamattar qatynasty. Bız Qazaqstannan, qauymdastyq ökılderıne selbesıp, üş adam baryp edık, menen basqa ekeu – tarihşy Manaş Qozybaev pen dramaturg Qaltai Mūhametjanov. Men özımızdıŋ jūrtqa jəne türık ziialylary üşın arnaiy söz söiledım. (Pragadaǧy «Azattyq» radiosynan barǧan arnaiy tılşı taspaǧa jazyp alyp, efirge şyǧardy, jəne keiınde «Qazaqstan – Türık düniesınıŋ tıregı» degen taqyryppen, menıŋ kıtaptarymda basyldy.) Aitqanymyzdai, būl Kışı qūryltailar jai ǧana bas qosu emes, syrttaǧy qazaqtardy Ülken Otanǧa orailastyratyn, şalǧaidaǧy jūrtşylyq, əsırese keiıngı buynnyŋ tüp tamyryn negızdei tüsetın, əleumettık qana emes, mədeni, ruhani asa maŋyzdy şaralar eken. Qaldarbekten soŋ jalǧasqanymen, mülde basqaşa sypat alyp edı. Məselen, Berlinde ötken, eŋ soŋǧy bır şara. Men Pragada tūram, üiışımız, osynda tuǧan nemerelerımızben baruǧa daiyndaldyq. Osy kezde būl, kezektı Kışı qūryltaidyŋ programmasy qolymyzǧa tüsken edı. Tek aty ǧana, əitpese bastan-aiaq bütkıl əlemge əigılı kün kösem Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ danagöi saiasatyn syrttaǧy qazaq qauymyna nasihattau nauqany eken. Ərine, qynjyla otyryp bas tartuǧa tura keldı. Tek osy atauly jiyndar ǧana emes, Qaldarbektıŋ tūsynda, qauymdastyq atalatyn ūiym, tıkelei ǧūzyr, ökımdı bilıgı bolmasa da, şet jūrttyq barlyq qazaqtyŋ syrttan habarlasar, özara jalǧasyp, ıştei tynys tauyp, ümıt arqalar, erekşe bır ortalyǧy mındetın atqaryp edı. Keiıngı, menmen, dökır T.Mamaşev, mülde beisauat Z.Tūrysbekovter kezeŋınde bırjola joqqa ainaldy. Qaldarbektıŋ «Düniejüzı qazaqtarynyŋ qauymdastyǧy» atalatyn, səulelı mekemenıŋ bar jūmysyn qalai ūiymdastyryp otyrǧanyn sonda ǧana aŋdaǧandai edık. Aqyry qazır joqqa eseptı. Qaldarbek men alpys jasqa tolǧanda, Drama teatrynda ötken mereikeşıne, erteŋıne dos-jar, tılektes aǧaiyndar bas qosqan toiǧa da kelmedı. Əldenendei jol-saparda jürse kerek. Arada apta ötkende, Qauymdastyqqa arnaiy şaqyryp edı. Məndı, şaǧyn dastarhan, özı bastap, Jərken, taǧy bır jıgıtter jalǧastyrǧan qūttyqtau, madaq sözderden soŋ, qosar, qymbat qalam, taǧy bır suvenir men özderı bastyrǧan şet eldık qazaqtardyŋ kıtaptary salynǧan ədemı diplomat syilap edı. Būl – bızdıŋ aqyrǧy emes, əitse de, soŋǧy, sirek kezdesuımızdıŋ bırı bolyp şyqty. Qaldarbek kütpegen jaǧdaida, 2004 – alpys bes jasynda dünieden ozypty. Būl tūsta men Europada jür edım, topyraq sala almadym. Syrlas, mūŋdas bolmasaq ta, riiasyz qatynasqan, dos-jar kısıler edık. Künı bügıngeşe ūmyta almaimyn. Onyŋ jarqyn jüzı. Aq peiılı. Erkın, etene mınezı. Adam ataulyǧa jaqsylyq jasauǧa ūmtylyp tūratyn darqan köŋılı... Alpys bes – er-azamattyŋ jasy desek te, bügıngı zaman üşın tym kelte ǧūmyr. Əitse de, toqsan jylǧa parapar, qyzǧylyqty dəuren sürıp öttı. Keŋ auqymdy, jüirık jurnalist edı. Öz tūsyndaǧy jappai üderıs oraiymen, jazuşylyq jolyna niet qyldy. Şyǧandap şyqpaǧanymen, jūrt qatarly eŋbek etıp, bırşama nətijege jettı. Eŋ bastysy – artynda ız qaldyrǧan qoǧamdyq, əleumettık qyzmetı der edım. Baspagerlık jəne Odaq pen Qauymdastyq oraiynda. Bederlı, andaǧai sorap. Jəne... ekı aiaqty pende retınde bar mūratyn tapqan siiaqty. Mərt qana emes, aqjoltai bolatyn. Köp hikaiattyŋ tüiındı nətijesı – jıgıt aǧasy jasynda asa daryndy, inabatty jəne ədemı aqyn qyzben köŋıl qosypty. Appaq ūl tuǧan. Qaldarbek üşın bərı de keşırımdı, jəne jalpy jūrtqa jariia jaǧdai. Būl bala östı, jettı. Bız Pragada tūrǧan kezde osy ǧajaiyp şahardaǧy əldebır joǧarǧy oqu ornynda oqydy. Anasy janyn üzıp tūrady eken. Balasy üşın jəne seiıl-seruenmen arnaiy kelgen bır saparynda jaqyn aǧaiyndardyŋ basyn qosyp, qonaqasyǧa şaqyryp edı. Balamyz Qaldarbektıŋ özıne tartqan, aşaŋ jüzdı, aqqūba, jəne bıtımı ūzynyraq eken. Keiınırek estıgenım, anasynyŋ soiyna jazylǧan, bıraq Qaldarbekūly. Auyldas, tılektes qaryndasymnyŋ köŋılı üşın jəne balamyzdy demdep, Qaldarbek turaly jalpy jūrtqa aitqan estelık əŋgımelerımdı elbırei tyŋdap otyrdy. Adam bolar, jaqsy bala. Keiınde oquyn bıtırıp, elge qaitty dep estıdım. Al Qaldarbek... bız jasaǧan ötpelı, qiǧylyq zamanda ǧūmyr keşken özgeşe bır tūlǧa eken. Aittym, erterek tuyp qalǧan. Sonda da mümkındıgınşe ūtymdy qyzmet atqaryp kettı. Qazaq jūrtynan şyqqan, eskı men jaŋanyŋ ortasyndaǧy ruhani qairatkerdıŋ tötenşe bır körınısı. Jalpy jūrt tüsınıgı tūrǧysynan. Al men üşın... Arada jiyrma jyl ötken, seksendı ortaladyq, osy ūzaq ǧūmyrda qanşama janmen tanys, bılıs qana emes, ıstes, aralas boldyq, köpşılıgı ūmytylǧan, estelıkterı kömeskı tartqan. Al Qaldarbektıŋ jarqyn jüzı eşqaşan ūmytylmas edı. Sonyŋ naqty belgısı retınde osy şaǧyn jazbany qaǧaz betıne tüsırdım. Ötkender aldyndaǧy mındettı paryzdyŋ bır ūştyǧy eseptı.

1-7.III.2024.

 Kemer, Türkiia