Muhtar Maǵaýınniń 26 tomdyq tolyq shyǵarmalar jınaǵy Qazaqstanda jaryq kórdi

2834
Adyrna.kz Telegram
Foto: Facebook jelisindegi paraqshadan
Foto: Facebook jelisindegi paraqshadan

Áıgili jazýshy Muhtar Maǵaýınniń 26 tomdyq tolyq shyǵarmalar jınaǵy Qazaqstanda basylyp shyqty, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.

26 tomdyq jınaq qazir Almaty, Astana, Túrkistan, Qaraǵandy, Shymkenttegi kitap dúkenderinde satylymǵa túsip otyr.

Osydan tórt jyl buryn ǵana, Amerıka Qurama shtattary, Merılend, Sılver Sprıń qalasynda, «Magauin Publishing» baspa úıi arqyly, ataqty qalamgerdiń seksen jasy, alpys jyldyq shyǵarmashylyq qyzmetiniń mereıli qorytyndysy retinde
shekteýli taralymmen jıyrma bes tomdyq shyǵarmalary jaryqqa shyqqan bolatyn.

Jazýshynyń magauin.com resmı saıtynda jańa basylymnyń ótken tomdyqtardy eshqandaı ózgerissiz, qaz-qalpynda jarııalanǵany jazylǵan. Bar aıyrma – jaqynda ǵana jazylyp bitken «Altyn Orda» shejiresinde ekeni belgili bolǵan. Al tolyq jınaq janrlyq, hronologııalyq negizde túzilgen.

26 tomda árbir kitaptyń kólemi 550-650 betten turady. Mundaǵy kitaptyń jalpy tırajy – 2 myń dana. Muhtar Maǵaýınniń tomdyq kitabynyń alǵashqy úsheýi – əńgimeler jınaǵy.

Kitap dúkenderinde kitaptyń bir danasy - 4900 teńge shamasynda bolsa, tutas 26 tomy - 100 myń teńge turady.

Aıta keteıik, birinshi tom – «Əýelgi əńgimeler», «Ótkinshi əńgimeler», «Iesiz əńgimeler», «Dońyz jylǵy balalyq» atalatyn toptamalardan quralǵan. Atap aıtqanda, jıyrma jasta jazylǵan «Bir  ýys bıdaı», «Tilenshi», jıyrma bir jastaǵy «Keshqurym», «Əıel mahabbaty» əńgimelerinen bastalyp, təýelsizdik qarsańy, 1990 jyly jaryqqa shyqqan «Purkoraldyń kók aty», «Eń ədil saılaý», «Tas-sýdan ótken qashqyndar», «Əbdiǵappar seri», «Abaqtyda ólgen Ýan atam» deıtin əńgimelermen túıindelgen.

Əńgimelerdiń ekinshi tomy – təýelsizdik zamandaǵy azat qalamgerdiń jańa bir turpaty. «Erkindik bastaýyndaǵy eki əńgime», «Tamyzdan sońǵy əńgimeler», «Odaǵaı əńgimeler», «Jəne odaǵaı əńgimeler» toptamasy. Taratyp aıtqanda: «Salah-ad-Dınniń úkimi», «Kommýnıstik realızmnen» bastalyp, «Ult-aralyq janjal», «Qasqyr-Bóri», «Surkójek attyń sońǵy shabysy», «Travenniń əńgimesi», «Qos aǵash», «Qumyrsqa-qyrǵyn» jəne osylar qatarlas taǵy qanshama əńgime.

Úshinshi tom – «Ədepki əńgimeler», «Ərqıly əńgimeler», «Talaısyz əńgimeler», «Oqshaý əńgimeler» atalatyn toptamalardan quralǵan. Jiktep atasaq: «Bir nəzik səýle», «Elza jeńeshem», «Kelde-munara», «Besinshi túlik», «On jeti əıel alǵan Isaqan aǵam», «Túıeshi Qambar», «Óli men tiri» qatarly əńgimeler. Bul kitap «Qujdyń qý jiligi» atalatyn əńgimemen túıindeledi.

«Tolyq jınaqtyń» kelesi jeti kitaby – romandar men hıkaıattar. Bul qatarda Tórtinshi tom – qalamgerdiń 1971 jyly jazylǵan alǵashqy romany «Kók munar» jəne sodan burynǵy həm keıingi «Tazynyń ólimi», «Qara qyz», «Bir atanyń balalary» degen hıkaıattar.

Besinshi tom – «Kókbalaq» romany jəne «Ómir jyry», «Jylandy jaz», «Júırik» qatarly hıkaıattar. Altynshy, Jetinshi tomdar – «Alasapyran» tarıhı dılogııasy. Bul – bir taraby Moskva, ekinshi qıyry Pekın men Berlınde basylǵan, avtoryna Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyq əpergen ataqty romannyń túpnusqa – qazaq tilinde toǵyzynshy mərte basylymy eken.

Segizinshi tom – sovetter zamanynda jazylyp, jaryqqa jetken «Shaqan-Sheri», «Sary qazaq» romandary jəne təýelsizdik kezeńinde erkin qalamǵa túsken «Shıpaly Arasan», «Qısyq aǵash», «Ońǵaq» hıkaıattary. Toǵyzynshy tom – «Men» dılogııasy: «Shytyrman», «Qııa joldar» atalatyn ǵumyrbaıandyq eki roman. Onynshy tom – ózgeshe bitimdi «Qypshaq arýy», «Kesik bas – tiri tulup hıkaıaty», «Jarmaq» romandary. Sonymen, bastapqy on tom quramynda ərqıly taqyryp, san salaly ədebı təsilmen jazylǵan seksen jeti əńgime, on hıkaıat, on bir roman toptalyp otyr. Muhtar Maǵaýınniń bıik óreli prozasy. «Tolyq jınaqtyń» kelesi on alty tomy – ədebıettaný, tarıh tarabyndaǵy ǵylymı zertteýler men memýar, kósemsóz, aýdarma úlgileri.

On birinshi, on ekinshi, on úshinshi jáne  on tórtinshi tomdar «Shyńǵys han» tarıhı tetralogııasynan turady.

On besinshi tom – «Shyńǵys hannyń» tikeleı jalǵasy esepti, tanymdyq taýarıh atalǵan «Altyn Orda».

On altynshy tom – ədebıet tarıhyna qatysty zertteýler: jas ǵalymnyń jıyrma bes jasynda jazylyp, ataǵyn shyǵarǵan jəne aldynan sara jol ashqan «Qobyz saryny» monografııasy həm «Ǵasyrlar bederi» degen ataýmen jınaqtalǵan teteles ǵylymı eńbekter.

On jetinshi tom – burnada úsh qaıtara kitapqa shyqqan «Tasqa basylǵan qoljazbalar» – ədebı syn.

On segizinshi tom – ǵylymı zertteýler: Buqar-jyraý, Shortanbaı men Murat, Abaı men Shəkerim jəne Jambyl. Sonymen qatar, aǵymdaǵy ədebı syn úlgileri.

On toǵyzynshy tom – «Qazaq tarıhynyń əlippesi» jəne təýelsizdik zamannyń alǵashqy jyldarynda jazylǵan, «Ulttyń kúre tamyry» degen taqyryppen toptalǵan kósemsóz úlgileri.

Jıyrmasynshy tom – jazýshynyń jas shaǵy – 1968, 1973 jyldarda jasalǵan aýdarmalar: Haggardtyń «Súleımen patshanyń kenishi» romany jəne Somerset Moemniń tańdama toǵyz əńgimesi.

Jıyrma birinshi tomnyń bastapqy jartysy – kitap ishindegi kitap: «Kuńfýdzynyń danalyq dəristeri» atalady. Hanzý jurtynyń uly oıshyly Kuńfýdzynyń fılosofııalyq «Keńes pen tolǵam» ǵaqylııa kitabynyń ózgeshe tərjimasy jəne tolymdy zertteý maqala men ǵumyrbaıan, túsiniktemeler. Sonymen qatar, bul tomda qazaq tarıhyndaǵy Shyńǵys han, Abylaı han, Kenesary han, Berdiqoja batyr jəne Keńgirbaı bı, Jobalaı bı, Qunanbaı qajy, Qurmanǵazy men Abaıǵa, Muhtar Əýezovke qatysty shaǵyn esseler, eń aqyry – «Eshki jetektegen ekeý» atty, Shyńǵys han tarıhyna qatysty kólemdi maqala.

Jıyrma ekinshi tom – əıgili «Ultsyzdaný urany» jəne búgingi kún taqyrybyndaǵy «Keıisti maqalalar», «Oqshaý maqalalar» atty toptamalar. Jəne «Qarymta» degen ortaq taqyryppen jınaqtalǵan bes maqala: negizinen 2002-2006, birneshe jyl boıy Muhańa qarsy jappaı júrgizilgen, jalaly, bylǵanysh naýqanǵa qalamgerdiń ózindik reakııasy kórinis tapqan amalsyz jazbalar. Muhtar Maǵaýınniń ǵumyrbaıany ǵana emes, sol kezeńdegi ədebı jəne rýhanı ahýal týraly derek beretin dəıektemeler retinde qatarǵa qosyldy.

Jıyrma úshinshi tom – emıgraııa kezeńindegi kósemsóz. Bastapqy «Qazaqsyz Qazaqstan» atalatyn toptama quramyndaǵy «Qan tógildi» – 2011 jylǵy Jańa-Ózen qyrǵynyna baılanysty, oqıǵanyń izin sýytpaı jazylǵan sýretteme həm aıyptaý lepes. «Ǵalamat apat shyndyǵy» – 1931- 1933 jyldarǵy qazaq asharshylyǵy, sebep-saldary men búgingi zardaby. Al «Qazaqsyz Qazaqstan» deıtin kólemdi tolǵam – Nazarbaev bıligi jetkizgen sumdyq pen ultqa qarsy qylmys, qazaqtyń eli men jeri, qazyna baılyǵynyń joıdasyz tonaýǵa ushyraýy, rýhanı jut jəne saıası qysym týrasynda. Bul tomda Shəkerimniń ǵumyrbaıany pen murasy týraly kólemdi eki zertteý maqala jəne alash arystary: Mirjaqypqa, Maǵjanǵa, Əlimhan Ermekovke qatysty shaǵyn tolǵamdar həm qazaq tili men rýhanııaty tóńiregindegi birneshe maqala bar.

Jıyrma tórtinshi, jıyrma besinshi, jıyrma altynshy tomdar – tutasymen memýar. Qalamgerdiń jeke basy emes, kórgen, bilgen, aldynan ótken, qatarlas jasaǵan belgili tulǵalar týraly. «Estelikter kitaby» atalady. Úlkenderden bastap aıtsaq – ózi dərisin tyńdaǵan Muhtar Əýezov, ıgilikti ǵylymı jetekshi – Beısenbaı Kenjebaev, yqylasyna bólenip, qamqorlyǵyn kórgen Məlik Ǵabdýllın, Əlkeı Marǵulan, Ǵabıt Músirepov, Ilııas Esenberlın, Nyǵmet Ǵabdýllın, qatarlas jasaǵan Əbish Kekilbaev, Muqaǵalı Maqataev, Saıyn Muratbekov, Jumeken Nəjimedenov, Tumanbaı Moldaǵalıev, Kenjeǵalı Saǵadıev, Maǵaýııa Sembaı jəne basqa da atpal tulǵalar qamtylǵan. Sondaı-aq, jastary úlken, tanyǵan həm bilisken, jaqsy qatynasta bolǵan Gúlnar Dýlatova, Ədı Shəripov, Temirǵalı Nurtazın, Ótebaı Qanahın, Ləıla Əýezova, Əbdirəshıt Ahmetov, Əıtikesh Tolǵanbaev, keıingi ini Jənibek Kərmenov týraly tolymdy estelikter.

Bul qatarda sońǵy jıyrma altynshy tomnyń bir ereksheligi – balalyq shaq týraly «Balaqan» atty roman-memýar. Sonymen qatar, osy tomda jazýshynyń jeke basyna qatysty ǵumyrbaıandyq derekter, burynǵy-sońǵy jazylǵan shyǵarmalardyń hronologııalyq tizbesi, túpnusqada jəne ərqıly aýdarmalarda shyqqan kitaptar kórsetkishi jəne «Tolyq jınaqtyń» əlipbı tizbesi berilgen.

 

 

Pikirler