İrannyŋ ruhani kösemı aiatolla Äli Hamenei apatqa ūşyraǧan prezident pen özge de şeneunıkterdıŋ aman ekenıne ümıt bıldırdı, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
İran prezidentı İbragim Raisi men eldıŋ syrtqy ıster ministrı Hosein Amir Abdollahian mıngen tıkūşaq jeksenbı künı tüsten keiın eldıŋ soltüstık-batysynda apatqa ūşyrady. Raisi jeksenbı künı Äzerbaijan prezidentı İlham Älievpen bırge Aras özenındegı su elektr stansiialarynyŋ aşylu saltanatyna qatysqan. Keiınnen prezidenttıŋ tıkūşaǧy apatqa ūşyrady. Apat aimaǧy maŋynda ızdestıru, qūtqaru şaralary qolǧa alynǧan. Alaida nöser men tūmandy aua raiy jäne täulıktıŋ tünge ūlasuy būl jūmystardy kürdelendırıp jıbergen. Qūtqaruşylar tıptı oqiǧa ornyna äzırge jetpegen siiaqty. Sondyqtan prezidenttıŋ jaǧdaiy turaly rastalmaǧan ärtürlı alyp-qaşpa mälımetter tarauda.
İran apatqa ūşyraǧan tıkūşaqty ızdestıruge Europa odaǧynan kömek sūrap otyr. Türkiianyŋ ızdestıru jūmysyna qajettı qūraldar jıbergenı aitylady. Saud Arabiiasy, Qatar jäne Resei kömek körsetuge daiar ekendıkterın mälımdegen.
SEMİNARİST SAIаSATKER
İran islam respublikasynyŋ funksionerı İbragim Raisi 1960 jyly 14 jeltoqsanda İrannyŋ Meşhed qalasynda düniege kelgen.
1975 jyly şiıttık islamnyŋ negızgı intellektualdyq ortalyǧy Qūm qalasyndaǧy seminariiaǧa tüsıp, belgılı islam ǧūlamalarynan därıs alady. Seminariia kursyn bıtırgennen keiın ol jeke qūqyq magistrı därejesın bıtırdı, sodan keiın Şahid Motahari universitetınde qūqyqtanu jäne qūqyq ǧylymdarynyŋ doktory därejesın aldy.
Eŋbek jolyn 1980 jyly Karadj qalasynyŋ sot keŋsesınde jūmys ıstep, bastaǧan. Raisi bırneşe uaqyttan keiın Karadj qalasynyŋ prokurory bolyp taǧaiyndaldy. Al 1982 jyldyŋ jazynda ol Hamadan qalasynyŋ prokurory bolyp bekıtılıp, ekı qalada jūmys ıstep, bırneşe ai boiy ekı qyzmettı qatar atqardy. İran prezidentı 1982-1984 jyldary Hamadan oblysynyŋ prokurory qyzmetın atqarǧan.
1985 jyly Raisi Tegeran prokurorynyŋ orynbasary bolyp taǧaiyndaldy. 1989-1994 jyldary Tegeran prokurory boldy. 1994-2004 jyldary İrannyŋ Bas inspeksiiasynyŋ basşysy boldy. 2004-2014 jyldary İrannyŋ sot jüiesınıŋ bırınşı orynbasary qyzmetın atqarǧan. 2014-2016 jyldary İrannyŋ bas prokurory boldy. Al 2016-2019 jyldary Raisi İrandaǧy ondaǧan ūiymdar men myŋdaǧan qyzmetkerlerdı qamtityn bırneşe qaiyrymdylyq qorlarynan tūratyn eŋ ırı Astan Qods Razavi holdingın basqardy.
Onyŋ zaŋ oryndaryn basqarǧan kezde elde repressiia küşeiıp, quǧyn-sürgın beleŋ aldy. İran qoǧamynda qazırgı jüienı synauşylar ony qandyqol saiasatker retınde tanidy.
SANKSİIаǦA JOL
Raisi 2017 jyly mamyrda İrandaǧy prezidenttık sailauǧa qatysty. Bıraq alǧaşqy sailauynda ekınşı merzımge qaita sailanǧan Hasan Rouhaniden jeŋılıp qaldy. Raisi 38 paiyzdai dauys jinap, Rouhani 57 paiyz dauys aldy.
Eks-kandidat 2019 jyly İrannyŋ sot bilıgınıŋ basşysy bolyp taǧaiyndaldy. Ol öz lauazymynda eldegı sybailas jemqorlyqqa qarsy auqymdy nauqanymen tanymal. Sonymen qatar, Raisi äielderdıŋ qūqyǧyn tūrmystyq zorlyq-zombylyqtan qorǧaityn zaŋnamany äzırleuge bastamaşy boldy.
2021 jyldyŋ mamyr aiynda İbragim Raisi İrandaǧy prezidenttık sailauda täuelsız kandidat retınde özınıŋ kandidaturasyn jariialady. Ol özınıŋ sailaualdy joldauynda prezident retınde sybailas jemqorlyq pen kedeişılıkpen küresetının jäne İran azamattarynyŋ qūqyqtaryn qorǧaitynyn aitty.
Raisi oppozisiiaǧa, dissidentterge jäne dissidentterge qarsy küresımen tanymal jäne syrtqy saiasatta ol Batysqa qarsy qataŋ baǧytty jaqtaidy. 2020 jyldyŋ aqpanynda Raisi AQŞ operasiiasy kezınde irandyq general Kasem Süleimani qaitys bolǧannan keiın Taiau Şyǧysty Amerika yqpalynan «tazartuǧa» uäde berdı.
İbragim Raisi - eldegı quǧyn-sürgın jäne adamdar bostandyǧyna qarsy äreketı üşın batys sanksiiasyna ūşyraǧan saiasatker. 2019 jyly aldymen Amerika, keiınnen Europa odaǧy ony adam qūqyǧyna qarsy äreketı üşın sanksiiaǧa alǧan.
2021 jyly 18 mausymda İbragim Raisi 17,9 million dauys jinap, İrandaǧy prezidenttık sailauda jeŋıske jettı. Bügınde ol prezident qyzmetın 3 jyldan berı atqaryp keledı.
Raisidıŋ ekı qyzy bar. Onyŋ jūbaiy Jämila Alamolhoda Tegerandaǧy Şahid Beheşti universitetınıŋ dosentı, sonymen qatar Mädeni revoliusiianyŋ Joǧarǧy Keŋesınıŋ pedagogika jönındegı komissiiasyn basqarady. Jämilanyŋ äkesı, iaǧni Raisidıŋ qaiyn atasy - eldıŋ qazırgı jüiesın qoldaityn yqpaldy dıni tūlǧa.
Ūqsas jaŋalyqtar
