يراننىڭ رۋحاني كوسەمى اياتوللا ءالي حامەنەي اپاتقا ۇشىراعان پرەزيدەنت پەن وزگە دە شەنەۋنىكتەردىڭ امان ەكەنىنە ءۇمىت ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
يران پرەزيدەنتى يبراگيم رايسي مەن ەلدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى حوسەين امير ابدوللاحيان مىنگەن تىكۇشاق جەكسەنبى كۇنى تۇستەن كەيىن ەلدىڭ سولتۇستىك-باتىسىندا اپاتقا ۇشىرادى. رايسي جەكسەنبى كۇنى ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆپەن بىرگە اراس وزەنىندەگى سۋ ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسقان. كەيىننەن پرەزيدەنتتىڭ تىكۇشاعى اپاتقا ۇشىرادى. اپات ايماعى ماڭىندا ىزدەستىرۋ، قۇتقارۋ شارالارى قولعا الىنعان. الايدا نوسەر مەن تۇماندى اۋا رايى جانە تاۋلىكتىڭ تۇنگە ۇلاسۋى بۇل جۇمىستاردى كۇردەلەندىرىپ جىبەرگەن. قۇتقارۋشىلار ءتىپتى وقيعا ورنىنا ازىرگە جەتپەگەن سياقتى. سوندىقتان پرەزيدەنتتىڭ جاعدايى تۋرالى راستالماعان ءارتۇرلى الىپ-قاشپا مالىمەتتەر تاراۋدا.
يران اپاتقا ۇشىراعان تىكۇشاقتى ىزدەستىرۋگە ەۋروپا وداعىنان كومەك سۇراپ وتىر. تۇركيانىڭ ىزدەستىرۋ جۇمىسىنا قاجەتتى قۇرالدار جىبەرگەنى ايتىلادى. ساۋد ارابياسى، قاتار جانە رەسەي كومەك كورسەتۋگە دايار ەكەندىكتەرىن مالىمدەگەن.
سەميناريست ساياساتكەر
يران يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ فۋنكتسيونەرى يبراگيم رايسي 1960 جىلى 14 جەلتوقساندا يراننىڭ مەشحەد قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1975 جىلى شيىتتىك يسلامنىڭ نەگىزگى ينتەللەكتۋالدىق ورتالىعى قۇم قالاسىنداعى سەمينارياعا ءتۇسىپ، بەلگىلى يسلام عۇلامالارىنان ءدارىس الادى. سەميناريا كۋرسىن بىتىرگەننەن كەيىن ول جەكە قۇقىق ماگيسترى دارەجەسىن ءبىتىردى، سودان كەيىن شاحيد موتاحاري ۋنيۆەرسيتەتىندە قۇقىقتانۋ جانە قۇقىق عىلىمدارىنىڭ دوكتورى دارەجەسىن الدى.
ەڭبەك جولىن 1980 جىلى كارادج قالاسىنىڭ سوت كەڭسەسىندە جۇمىس ىستەپ، باستاعان. رايسي بىرنەشە ۋاقىتتان كەيىن كارادج قالاسىنىڭ پروكۋرورى بولىپ تاعايىندالدى. ال 1982 جىلدىڭ جازىندا ول حامادان قالاسىنىڭ پروكۋرورى بولىپ بەكىتىلىپ، ەكى قالادا جۇمىس ىستەپ، بىرنەشە اي بويى ەكى قىزمەتتى قاتار اتقاردى. يران پرەزيدەنتى 1982-1984 جىلدارى حامادان وبلىسىنىڭ پروكۋرورى قىزمەتىن اتقارعان.
1985 جىلى رايسي تەگەران پروكۋرورىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى. 1989-1994 جىلدارى تەگەران پروكۋرورى بولدى. 1994-2004 جىلدارى يراننىڭ باس ينسپەكتسياسىنىڭ باسشىسى بولدى. 2004-2014 جىلدارى يراننىڭ سوت جۇيەسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 2014-2016 جىلدارى يراننىڭ باس پروكۋرورى بولدى. ال 2016-2019 جىلدارى رايسي يرانداعى ونداعان ۇيىمدار مەن مىڭداعان قىزمەتكەرلەردى قامتيتىن بىرنەشە قايىرىمدىلىق قورلارىنان تۇراتىن ەڭ ءىرى Astan Qods Razavi حولدينگىن باسقاردى.
ونىڭ زاڭ ورىندارىن باسقارعان كەزدە ەلدە رەپرەسسيا كۇشەيىپ، قۋعىن-سۇرگىن بەلەڭ الدى. يران قوعامىندا قازىرگى جۇيەنى سىناۋشىلار ونى قاندىقول ساياساتكەر رەتىندە تانيدى.
سانكتسياعا جول
رايسي 2017 جىلى مامىردا يرانداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىستى. بىراق العاشقى سايلاۋىندا ەكىنشى مەرزىمگە قايتا سايلانعان حاسان روۋحانيدەن جەڭىلىپ قالدى. رايسي 38 پايىزداي داۋىس جيناپ، روۋحاني 57 پايىز داۋىس الدى.
ەكس-كانديدات 2019 جىلى يراننىڭ سوت بيلىگىنىڭ باسشىسى بولىپ تاعايىندالدى. ول ءوز لاۋازىمىندا ەلدەگى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى اۋقىمدى ناۋقانىمەن تانىمال. سونىمەن قاتار، رايسي ايەلدەردىڭ قۇقىعىن تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتان قورعايتىن زاڭنامانى ازىرلەۋگە باستاماشى بولدى.
2021 جىلدىڭ مامىر ايىندا يبراگيم رايسي يرانداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا تاۋەلسىز كانديدات رەتىندە ءوزىنىڭ كانديداتۋراسىن جاريالادى. ول ءوزىنىڭ سايلاۋالدى جولداۋىندا پرەزيدەنت رەتىندە سىبايلاس جەمقورلىق پەن كەدەيشىلىكپەن كۇرەسەتىنىن جانە يران ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتارىن قورعايتىنىن ايتتى.
رايسي وپپوزيتسياعا، ديسسيدەنتتەرگە جانە ديسسيدەنتتەرگە قارسى كۇرەسىمەن تانىمال جانە سىرتقى ساياساتتا ول باتىسقا قارسى قاتاڭ باعىتتى جاقتايدى. 2020 جىلدىڭ اقپانىندا رايسي اقش وپەراتسياسى كەزىندە يراندىق گەنەرال كاسەم سۇلەيماني قايتىس بولعاننان كەيىن تاياۋ شىعىستى امەريكا ىقپالىنان «تازارتۋعا» ۋادە بەردى.
يبراگيم رايسي - ەلدەگى قۋعىن-سۇرگىن جانە ادامدار بوستاندىعىنا قارسى ارەكەتى ءۇشىن باتىس سانكتسياسىنا ۇشىراعان ساياساتكەر. 2019 جىلى الدىمەن امەريكا، كەيىننەن ەۋروپا وداعى ونى ادام قۇقىعىنا قارسى ارەكەتى ءۇشىن سانكتسياعا العان.
2021 جىلى 18 ماۋسىمدا يبراگيم رايسي 17,9 ميلليون داۋىس جيناپ، يرانداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدا جەڭىسكە جەتتى. بۇگىندە ول پرەزيدەنت قىزمەتىن 3 جىلدان بەرى اتقارىپ كەلەدى.
ءرايسيدىڭ ەكى قىزى بار. ونىڭ جۇبايى ءجاميلا الامولحودا تەگەرانداعى شاحيد بەحەشتي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى، سونىمەن قاتار مادەني رەۆوليۋتسيانىڭ جوعارعى كەڭەسىنىڭ پەداگوگيكا جونىندەگى كوميسسياسىن باسقارادى. ءجاميلانىڭ اكەسى، ياعني ءرايسيدىڭ قايىن اتاسى - ەلدىڭ قازىرگى جۇيەسىن قولدايتىن ىقپالدى ءدىني تۇلعا.
