Jahannyŋ damuy üide otyryp-aq, jasandy intellektınıŋ (Jİ) kömegımen kez kelgen aqparatty lezde tabuǧa jaǧdai jasauda. Zamanaui älemnıŋ ajyramas bölıgıne ainalǧan Jİ-tınıŋ yqpaly artqan saiyn, qauıpı de köbeiude. Ol arqyly jeke tūlǧalar turaly aqparatty bılıp alyp, alaiaqtyqpen ainalysatyndar da jiı kezdesedı.
Işkı ıster ministrlıgınıŋ mälımetı boiynşa, Qazaqstanda soŋǧy jetı jylda internet-alaiaqtyq sany 10 esege, iaǧni 2 myŋnan 20 myŋ qylmysqa deiın ösken. Byltyrdyŋ özınde internet-alaiaqtar azamattarǧa 17,5 mlrd teŋgeden astam şyǧyn keltırgen. Ǧalamtordaǧy äkkılerdıŋ kömekşı qūralyna ainalǧan jany joq, bıraq miy köp jasandy intellekt degenımız ne?
JASANDY İNTELLEKT DEGEN NE?
Jasandy intellektınıŋ paidasy men ziiany turaly «Adyrna» ūlttyq portalyna IT mamany Meiırjan Äuelhanūly aityp berdı.
«Jasandy intellekt degenımız – adamnyŋ oiyn, ıs-äreketın kompiuterde beineleitın kompiuterlık jüie. Iаǧni, adamzattyŋ jetıstıgı. Jİ ädette üirenu, şeşım qabyldau, tıldı tanu, söilesu, köru jäne problemalardy şeşu siiaqty adamdyq aqyl-oi qyzmetterın jasauǧa baǧyttalǧan. Ol damyǧan saiyn, kürdelı mındetterdı oryndauǧa, derekterdı taldauǧa jäne özdıgınen oquǧa qabılettı bolyp keledı.», - dedı IT mamany.
Sondai-aq, iadrolyq energiiany beibıt jäne destruktivtı maqsattar üşın paidalanuǧa, mūnai öndırudegı energetikalyq mäselelerdı şeşu jäne jaŋa materialdardy sintezdeu üşın şikızat alu syndy adamzattyŋ ömırın özgertken önertabystar – jasandy intellekt arqyly jüzege asady. Degenmen, ǧalymdardyŋ bıraz bölıgı jasandy intellektten qauıp köredı.
«Jİ - AQPARATTYQ QAUIPSIZDIKKE KEDERGI KELTIREDI»
«Jasandy intellektıŋ qauıpterı de öte köp. Eŋ bırınşı, ol bızdegı jūmys oryndaryn qazırdıŋ özınde auystyryp jatyr. Jasandy intellekttıŋ keluımen avtomattandyryp, jūmys oryndary öte köp qysqaruda. Jasandy intellektıŋ damuymen jer şarynda jūmyssyzdyq beleŋ alyp jatyr. Būl – bırınşısı, al ekınşısı – aqparattyq qauıpsızdıkke kedergı keltıredı. Jİ adamdardyŋ jeke derekterın paidalanady. Jeke derekterın köbeitıp, ne azaityp paidalanu, bolmaǧan närsenı boldy, dep paidalanu körınıs tauyp jatyr. Būl ülken alaŋdauşylyq tudyryp otyr», - dedı IT mamany Meiırjan Äuelhanūly.
Bügınde türlı saittar jasandy intellekttıŋ kömegımen jeke tūlǧalar turaly aqparattyŋ şyn-ötırıgın aralastyryp aşyq türde jariialaidy. Ol internet alaiaqtarǧa jol aşyp, jūmystaryn jeŋıldetude. Mäselen, bükıl älem boiynşa zaŋdy tūlǧalar men jeke käsıpkerler turaly aqparatty aluǧa mümkındık bretın Statsnet saity bar. Mūnda biznes säikestendıru nömırı nemese adamnyŋ aty-jönın jazu arqyly barlyq aqparatty bıluge bolady. Degenmen, būl saitqa tolyqtai senuge bola ma?
Saittyŋ özı körsetkendei, portal aqparatty jasandy intellektınıŋ kömegımen alady.
Al jasandy intellekt IT mamanynynyŋ aituynşa, ünemı dūrys aqparatty bere bermeidı. Ol ǧalamtorda jinalǧan şyn-ötırıgı aralas aqparattyŋ barlyǧyn bır jüiege toptastyrady.
Ärine, Statsnet saity korporativtık aşyqtyq – ädıl qoǧam üşın qūrylǧan. Kompaniianyŋ negızgı maqsaty – joǧary sapaly resmi derekterın qoljetımdı etıp, älemdegı eŋ ülken aşyq kompaniia derekter bazasyn qūru. Degenmen, bız bırneşe aqparattyq portaldardy sait arqyly qarap, olardyŋ jyldyq biudjetterın anyqtadyq. Tömende körsetılgendei bırneşe milliondardy, tıptı jarty milliardty körsetıp berdı. Sonymen qatar, olardyŋ basşylarynan bılgenımızdei, būl qarjy közderı tolyqtai şyndyqqa janaspaidy. Iаǧni, keibır aqparattar artyq körsetılgendıgın aitady.
«Sondai-aq, internet alaiaqtar neirondyq jelılerdıŋ barlyq qol jetımdı artyqşylyqtaryn özderınıŋ maqsattary üşın paidalanady. Mäselen, tanymal adamdardyŋ suretın paidalanu arqyly halyqtan aqşa alu nemese aldau. Odan bölek, jalǧan dauystardy jasaityn neirondyq jelı şyqty. Alaiaqtar ony bırden qoldana bastady. Dauysyŋyzdy jüktep salsaŋyz bolǧany, neirondyq jelı sızdıŋ dauysyŋyzdy tez este saqtap, köşırıp alady. Qazırgı künı mūndai äreketter jiı kezdesıp jatady. Balasynyŋ dauysy arqyly ata-anasyna habarlasyp, aqşa sūraityndar da kezdesude”,- deidı IT mamany.
Foto:techeela.com
Mamandardyŋ aituynşa, jasandy intellekt arqyly jalǧan aqparat taratatyndar köp. Al äleumettık jelılerde adamdardyŋ aqparattyq sauatynyŋ naşar boluynan bırden senıp jatady. Tıptı, halyqty dürlıktırıp, şu tudyratyndar da kezdesedı.
“Jasandy intellekt bolaşaqta damyp, ülken saiasi dodalarda adamdardyŋ közqarasyna äser etuı, ärtürlı manipuliasiialyq maqsattarda paidalanuy mümkın. Qazırgı zamanǧy maşinalyq oqytu algoritmderı şynaiy mätınderdı, keskınderdı jäne tıptı audio jazbalardy jasai alady. Būl jalǧan jaŋalyqtarǧa, qoǧamdyq pıkırdı manipuliasiialauǧa jäne qarjy naryǧyndaǧy alaiaqtyqqa jol aşady. Degenmen, mūnyŋ jazasy bar ekenın ūmytpaǧan jön”,- dedı Meiırjan Äuelhanūly.
«JALǦAN AQPARAT TARATQAN JAZASYN ALADY»
Al jasandy intellekttı paidalanyp, jalǧan aqparat taratatyndardyŋ jazasy qandai bolmaq? Būl turaly zaŋ ǧylymdarynyŋ kandidaty, advokat Roza Ömırtai aityp berdı.
«Jalǧan aqparat taratqandarǧa Qazaqstan Respublikasynyŋ zaŋdamalaryna säikes, äkımşılık jäne qylmystyq jauapkerşılık qarastyrylǧan. Iаǧni, äkımşılk qūqyq būzuşylyq kodeksıne jäne Qylmystyq kodekske säikes jauapqa tartylady. Jalǧan aqparat qoǧamda rezonans tudyrsa, halyqty jalǧan aqparatpen ilandyryp, halyqtyŋ bıraz bölıgı ziian şegetın bolsa, 20 AEK somasyndaǧy aiyppūl töleuden bastap, 7 jylǧa bas bostandyǧynan aiyruǧa deiıngı jaza közdelgen. Qylmystyq kodekstıŋ 274-babyna säikes jalǧan aqparat taratqany üşın jazaǧa tartylady.
Jalpy jalǧan aqparat taraǧan jaǧdaida, eger äleumettık jelıde tarasa, äleumettık jelıde keşırım sūrau arqyly qalypqa keltıredı. Al aqparat közı arqyly jalǧan aqparat tarasa, sol aqparat közı boiynşa, keşırım sūrau arqyly bolǧan qūqyq būzuşylyqtyŋ ornyn toltyra alady. Būl halyqaralyq qūqyqta da osyndai täjıribemen jüzege asady. Eger bır memlekettı basqa memleket jalǧan aqparat taratyp, abyroiyn tögıp jatsa, däl sol derekköz arqyly keşırım sūrap, olqylyqtyŋ ornyn toltyru kerek. Aiyppūl salu , qoǧamdyq jūmysqa tartu, bas bostandyǧynan aiyryltu ǧa deiın barady», - dedı zaŋger.
«Adyrna» ūlttyq portaly
