Aŋşy Batyr Seikenovke ün qosu! Buaz kiıkterdı atudy şūǧyl toqtatu kerek. Jeltoqsan aiy – «kiıktıŋ matauy», kiıktıŋ tekelerı üiırge tüsıp «matalandy», qazır ūrǧaşy kiıkter buaz. Qazaq halqy erteden tüz aŋdaryn ūiyǧatyn, töldeitın uaqytynda, qūstardy jūmyrtqalaityn, balapanyn basatyn uaqytynda aulamaǧan. Ükımet «kiık sany köbeiıp kettı», - dep «sanyn retteitın januarlar» sanatyna kırgızdı. Kiık üiırın qualap jürıp oq astyna alǧan, zoo-represiia jaǧdaiynda «matau» qalai öttı, zoopsihologiiasy, tabiǧattaǧy tepe-teŋdık ne boldy?
Kiık nege köbeidı? Sebebı qasqyrdy qyryp, sanyn azaityp tastadyq. Syr-Aralda, qazaq jerınıŋ batysynda bolǧan «qyzyl qasqyr» būl künı būl öŋırde müldem joq. Tabiǧatta artyq tırşılık iesı joq!. Jyrtqyştardy, bügıngı qasqyrdy «adam-jyrtqyştar» qyrmasa, jyrtqyştar tüz aŋdary sanyn özderı rettep otyrady.
Qazaqtar tabiǧatty tanu täjıribesınde jabaiy januarlardyŋ jai küiın, meken etetın ortasyn tani bıldı, olardyŋ erekşelıgımen sanasa bıldı. Ertede qazaqtar qasqyrdy malyn tartyp ketse de ūiyǧar aldy qaŋtarda, ūiyǧatyn aqpan ailarynda, töldeitın säuır aiynda qaqpan salmaǧan, atpaǧan, būl dala zaŋy, aŋşylyq sertı! Al, bız būl künı nege «kieden» qoryqpaityn qatıgez bolyp kettık! Dala azulysy Tūran jolbarysynyŋ özın, ker dala erkesı Tarpaŋdy «adam-jyrtqyştar» joiyp kelmeske jıbergen joq pa?.
Tättıgül KARTAEVA,
etnograf, professor
