Bıyl memlekettik týyn ózgertken Qyrǵyzstan prezıdenti Sadyr Japparov jańa rezıdenııaǵa kóship barýy múmkin. 2022 jyldyń sáýirinde bastalǵan qurylys jumystary aıaqtalýǵa jaqyn. Bılikke kelgenine úsh jyl bolǵanda prezıdenttiń jańa rezıdenııa saldyrtýy neni ańdatady?
YRYMShYL JAPPAROV AQ ÚIGE NEGE BARǴYSY KELMEDI?
Qazannyń 10-y kúni Sadyr Japparov áleýmettik jelide jańa rezıdenııany qalaı ataǵan jón dep qyrǵyz jurtynan keńes surady.
«Bul esim máńgi qalatyndyqtan, kópshiliktiń usynystary men pikirlerin tyńdaýdy jón kórdim. Bul tarıh bolady. Sondyqtan usynystaryńyzdy kútemin. Sondaı-aq prezıdent ákimshiliginiń jańa ǵımaratynyń ataýynyń osy nemese basqa nusqasyn ne úshin usynyp otyrǵanyńyzdy mindetti túrde dáleldeńiz», - dep jazdy ol.
Prezıdenttiń jazbasyna jurt jańa rezıdenııany «Aq Ordo», «Qut Ordo», «Aıkól Ordo», «Yntymaq Ordo» degen ataý usyndy. Sondaı-aq qyrǵyz azamattary prezıdentke «Manas» eposynyń qaharmanyna arnalǵan «Manas Ordo» degen ataýdy usyndy.
Arada 8 kún ótkende Sadyr Japparov jańa rezıdenııany «Yntymaq-Manas Ordo» dep ataýǵa sheshim qabyldanǵanyn málimdedi.
«Yntymaq Ordony» jeke ózim usyndym. Kópshiliktiń usynysyn eskere otyryp, taǵy bir ataýdy qosyp, «Yntymaq-Manas Ordosy» dep atasaq, durys bolar edi», - Sadyr Japarov.
Prezıdent jańa ákimshilik ǵımaratynyń ataýyna barlyǵy 108 usynys túskenin, olardyń kópshiligi bir-birine uqsaıtynyn basa aıtty.
Eske sala keteıik, 2022 jyldyń sáýirinde Bishkektiń ońtústigindegi keńestik Ystyqkól qonaqúıiniń ornynda prezıdent ákimshiliginiń jańa ǵımaratynyń qurylysy bastaldy. Qurylys qyrǵyzdar arasyndaǵy narazylyq týdyrdy. Sebebi halyq eldegi ekonomıkalyq qıynshylyq kezinde jańa ǵımarat salýdyń orynsyz ekenin jazdy.
Áıtse de yrymshyl Sadyr Japparov eks-prezıdent Saýranbaı Jıenbekovten keıin qırap qalǵan Aq úıge barǵysy kelmedi. Sebebi kóterilisshiler Aq úıdi basyp alǵannan keıin Asqar Aqaev, Qurmanbek Baqıev jáne Saýranbaı Jıenbekov bılikten qýylǵan bolatyn. Sarapshylar «Sadyr Japparov osyny eskerip Aq úıge barmaı, ózine jańa rezıdenııa salyp jatyr» dep jazdy.
JAPPAROV NAZARBAEVTY ÚLGI TUTA MA?
Ortalyq Azııa elderinde bılikke kele salyp jańa rezıdenııa salǵan prezıdent jalǵyz Sadyr Japparov emes. Mysaly, Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzııaev Islam Karımovtan qalǵan Aqsaraıdy qomsynyp, 2017 jyly ózine Kóksaraı salyp aldy. Atalǵan rezıdenııa salynyp bitkenshe Shavkat Mırzııaev senat ǵımaratynda jumysyn júrgizdi.
Al Sadyr Japparovtyń birneshe prezıdent tóńkeris arqyly qýylǵan Aq úıge barǵysy kelmegeni túsinikti. Al Shavkat Mırzııaev 30 jyl bılikte bolǵan Islam Karımovtyń Aqsaraıyn nege unatpady?
Bir qyzyǵy Sadyr Japparov Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevty da úlgi tutatyn sekildi. Mysaly ol qyrǵyz qoǵamy memlekettik týdy ózgertýge qarsy bolǵanda bir kezde «elbasy» atalǵan eks-prezıdentti eske aldy.
«El ortalyǵyn Almatydan Astanaǵa kóshirý kezinde depýtattar Nazarbaevtyń sheshimine qarsy boldy. Depýtattar «Aqmolaǵa kóshý degen ne?», «Únemi qara sýyq bolady» dedi. Sonda Nazarbaev minbege shyǵyp: «Búgin meniń týǵan kúnime baılanysty bul sheshimdi bir ret maquldaýlaryńyzdy ótinemin» dep aıtty. Osydan keıin Qazaqstan parlamentiniń 90-95 paıyzy el astanasyn Almatydan kóshirýdi maquldap, daýys berdi», - dedi Japarov.
Japarovtyń aıtýynsha, qazir Astana – álemdegi eń ozyq qalalardyń biri. Qyrǵyzstan prezıdenti parlamentke el astanasyn emes, bar bolǵany eldiń týyn azdap ózgertý engizý úshin osyndaı saýdaǵa bardy.
«Týdy ózgertýge qoldaý kórsete alasyz ba? Men sizdiń ózgeristerińizdi qoldaımyn. Maǵan da qoldaý kórsetińizdershi. Tý kóp ózgermeıdi. Biz ony azdap qana ózgertemiz», - degen ol.
Qazaqstannyń eks-prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń el parlamenti aldynda Sadyr Japarov aıtqandaı sózdi aıtqan-aıtpaǵanyn ázirge eshkim teksere qoıǵan joq. Bir kezde Nazarbaevtyń keńesshisi bolǵan, keıin depýtat bolǵan Serik Ábdirahmanovqa habarlasqanymyzda, ol prezıdent Sadyr Japarovtyń aıtqandaryn joqqa shyǵardy.
Serik Ábdirahmanov Nursultan Nazarbaev 1994 jyldyń 6 shilde kúni Parlamentke kelip, astanany Almatydan Aqmolaǵa aýystyrý bastamasyn kótergenin aıtty.
- Alaıda ol “Meniń týǵan kúnime baılanysty qoldańyzdar dep aıtpady. Biraq bári bilip otyr ǵoı. Depýtattardyń ishinde men ǵana qarsy maqala jazdym. Ony eshbir gazet shyǵarmady. Tek “Jetisý” gazeti maqalamdy shyǵardy,”- deıdi Serik Ábdirahmanov.
Qyrǵyzstannyń altynshy prezıdenti Sadyr Japarov – 2020 jyly tóńkeris jolymen, túrmede jatqan jerinen bılikke kelgen saıasatker. Keıin saılaý ótkizip, Konstıtýııaǵa ózgertýler engizip, óziniń bıligin zańdastyryp aldy. Qyrǵyzstan Konstıtýııasy boıynsha bir adam prezıdent bolyp 5 jyldan eki merzimge saılana alady. Sadyr Japarov bılikke kelgenge deıingi Konstıtýııada prezıdent 7 jyldyq bir merzimge ǵana saılana alatyn.
Al jańa Konstıtýııa el ishinde «hanstıtýııa» atalyp ketti. Rezıdenııany Qyrǵyzstanda «han saraı» dep ataıdy.
