Qazaqstandaǧy saiasi rejimnıŋ ömırın sozuǧa qyzmet jasap jatqan serke.org saitynda «Qosanov kompaniiasyndaǧy aimaqşyl separatizmnıŋ belgısı» degen taqyryppen kölemdı maqala jariialandy.
https://serke.org/tutin/osanov-kampaniyasindaghi-ayamaqshil-separatizmning-belgisi
Maqalada menıŋ atym atalyp, būltarysty qiyn kezeŋdegı ömırımde bolǧan jaǧymsyz oqiǧany jaŋǧyrtyp, ony aimaqşyldyq pen separatistık şetın ideialardyŋ bastauy etıp körsetuge tyrysypty. Osyǧan orai maǧan taǧy da «şyldyrmaq» bailap qoiǧysy keletın bilıkşıl saittaǧy maqalaǧa jäne onda köterılgen mäselege qatysty pıkırımdı bıldırudı jön sanap otyrmyn.
2013 jyly mūnaily batys oblystardy Qazaqstannan bölınıp öz aldyna el boluǧa ündegen separatistık hatqa qatysym bolǧany ras. Sol üşın jazamdy aldym da. Bıraq serke.org saity jazǧandai, tüpnūsqasy orys tılındegı hat avtory Ädılbek Baqytov edı. Onyŋ Aslan Musinnıŋ tuysy ekenın bılemın jäne būl aqparat eşkımge qūpiia emes. Men hatty internet arqyly bırneşe adreske taratqanym üşın ǧana jazyqty boldym. Aŋdamai şalys basqanym üşın 4 jyl türmege kesıldım. Al hat avtory Ädılbek Baqytovqa sot 3 jyl jaza taǧaiyndaǧan. «Nege oǧan az, maǧan köp jaza berıldı» degen sūraq menı mazalaǧan emes, sebebı bilıkke talasqan äldebıreulerdıŋ saiasi byqsyqqa toly intrigasyna abaisyzda aralasyp ketkenım üşın men tek özımdı ǧana jazǧyrdym. El ışıne ırıtkı salyp, separatizmge ündeitın hatqa qanşalyqty bolsyn qatysqanyma qatty ökınıp, barmaǧymdy şainap küiındım, osy qylyǧym üşın qandai jazany da qabyl aluǧa daiyn edım. Bülınşılıkke tübegeilı qarsy ekenım türmede jazamdy ötep jürıp aimaqşyldyq ideiasy men separatizmdı aiyptap jazǧan aşyq hatymda da, byltyr basylyp şyqqan «Men qalai ruhani jaŋǧyrdym» atty ömırbaiandyq kıtabymda da aşyq aityldy.
Qylmystyq ıs boiynşa bırge jazaǧa tartylǧan Ädılbek Baqytovtyŋ qazır Serıkjan Mämbetalinge qosylyp alyp Ämırjan Qosanovqa qoldau bıldırıp jatqanyna keletın bolsam, būl saiasi kampaniiaǧa menıŋ qatysym joq. Prezidenttıkke kandidat Qosanovtyŋ sailaualdy ügıt-nasihatynda «aimaqşyl separatistık belgısı» bar-joǧyn anyq bılmeimın. Sondai-aq, men kandidat Qosanovtyŋ qoldauşysy emespın. Ony demokrat, liberaldy közqarastaǧy saiasatkerler qataryna jatqyzbaimyn.
Ötken tarihtyŋ qatparly astaryna üŋılsek, qazaq qoǧamynda ruşyldyq, jüzşıldık siiaqty ūlt tūtastyǧyna köleŋke tüsıretın jaman ädet (keide ol maqsatty äreketke ūlasyp jatady) būrynnan bar. Tılı bır, dını men dästürı bır qazaqty jüzge jıktep, sodan saiasi ūpai tügendeu anda-sanda baiqalyp qalady. Ärine, mūndai qiiampūrys ärekettı tyiyp tastauǧa memlekettıŋ de, qoǧamnyŋ da äleuetı jetedı. Äleumettık, ekologiialyq qiyn jaǧdai men qoǧamdaǧy jappai ädıletsızdık sebepşı bolyp, sonyŋ kesırınen qobalju tudyratyn separatistık köŋıl-küidıŋ ūşqynyna mai qūiyp jıberetın geosasi müddenı küittegen syrtqy küşter paidalanyp ketse, onda qauıptıŋ qara tünegı qoiulana tüsedı, territoriialyq tūtastyqqa kädımgıdei qater tönedı. Mūnyŋ mysalyn Ukrainanyŋ batysyndaǧy Lugansk jäne Donesk oblystarynda tūtanyp ketken separatizmnen körıp otyrmyz. Ärine, «DHR» (DNR), «LHR» (LNR) siiaqty psevdorespublikalardyŋ qūryluyna Reseidıŋ imperşıldıgı, Şyǧys Europadaǧy saiasi yqpalynan aiyrylyp qalǧysy kelmeitın öpıremdıgı sebepşı boldy. Desek te, Resei Ukrainanyŋ şyǧysynda tūratyn halyq ışındegı belsendı separatisterge arqa süiegenı esepke alynuy qajet. Separatistık ideialardy saiasatqa qosyp, saiasi ūpai tügendeitınder barlyq qoǧamda bar. Bilıktı qolyna aludy ünemı aŋsap jüretın keibır adamdar tıptı separatistık ideiasyn jalaŋ ūrandarmen ǧana kömkermei, tarihi oqiǧalardyŋ jelısınde teoriia qorytyp, onyŋ ekonomikalyq, äleumettık jäne mädeni negızdemesın de jasap alady. Mūnyŋ bärı separatistık ideiany jüzege asyrudyŋ şapşaŋdyǧy men tiımdılıgın qamdauǧa saiady.
Osy tūsta bır oqiǧany aita ketkım kelıp tūr. Men «qūranşylardyŋ» liderı sanalatyn Asylbek Musinmen jaqyn aralastym. Ol ekeuara äŋgıme kezınde lauazymdy qyzmet atqaryp jürgen äkesı Orynbordaǧy qazaq tarihyna qatysty mūraǧatty aqtaryp, qazaqtardyŋ orys patşasynyŋ bodandyǧyna ötu mäselesın, Äbılhaiyr hannyŋ Resei bilıgımen jasaǧan kelıssözın, odan keiıngı kezeŋdegı Bökei ordasy men Jäŋgır hannyŋ soltüstıktegı alyp imperiiaǧa yqpaldasu jönındegı mälımetterdı zerttegenın aitqan bolatyn. Ärine, sol kezdegı joǧary lauazymdy orysqol şeneunıktıŋ Qazaqstan men Reseidıŋ ǧasyrlarǧa ūlasqan «otarşyl däuırdı» ne üşın zerttegenın, mūnyŋ bärın qandai maqsatqa paidalanbaqşy bolǧanyn bılmeimın. Desek te, Aslan Musinnıŋ eldıŋ basqa qiyryna emes, mūnaily oblystarǧa köz tıkkenın, sol aimaqtan äldebır erekşelık ızdegenın baiqaimyz.
Dūrys pıkır qorytu üşın täuelsız Qazaqstanyŋ alǧaşqy jyldaryn Oral kazaktarynyŋ öpırım äreketın eske alǧan artyq bolmaidy. Resei imperiiasynyŋ jerın keŋıtuge ǧasyrlar boiy qyzmet jasaǧan kazaktar Qazaqstannyŋ öz aldyna el bolǧanyna kelıse almai, separatistık äreketke köşken. Osy qauıptı jolyn kesken Jasaral Quanyşälı bastaǧan qazaq ūltşyldarynyŋ qairatkerlıgı edı. Olar der kezınde Oraldyŋ separatist kazaktarynyŋ aptyǧyn basyp, ornyna qoidy. Osyndai oqiǧalaradyŋ bärın tızbektep, oi elegıne salsaq, Qazaqstannyŋ täuelsızdıgı men tūtastyǧyna tönetın qauıptıŋ nobaiy aiqyndala tüsedı.
Qazaq qoǧamynda memlekettıŋ tūtastyǧyna qauıp töndıretın separatistık aimaq jönınde qate pıkır qalyptasqan. Köbıne Qazaqstannyŋ soltüstık-şyǧysy men terıskeiındegı oblystarǧa küdıktene qarau ädetke ainalǧan. Būl qate pıkır älgı aimaqtaǧy qazaqtardyŋ ülesınıŋ az boluy jäne Reseige emınıp jatqan territoriialyq ornalasuyna qatysty aitylyp jür. Şyntuaityna kelsek, atalǧan aimaq Soljenisyn aitqandai onsyz da «Reseidıŋ qarnynyŋ astynda» («podbriuşe») emınıp, ışkerılep jatyr jäne Qazaqstan ekonomikasy üşın strategiialyq maŋyzǧa ie emes. Sondyqtan oŋtüstıktegı körşısın saiasi jäne ekonomikalyq yqpalynan şyǧarǧysy kelmeitın Resei Qazaqstannyŋ energetikalyq resurstarǧa bai batys ölkesıne köz tıgedı, däl osy aimaqty Qazaqstandy tyrp etkızbeitın «jandy jerı» dep bıledı. Resei aqparat qūraldarynyŋ ünemı Qazaqstannyŋ batysynda bolyp jatqan oqiǧalarǧa erekşe män beruınıŋ sebebı de osy mäseleden tuyndap jatyr. Eŋbek tölemı jäne basqa da äleumettık tüiındı problemadan tuyndaityn bolmaşy narazylyqtyŋ bärın separatistık köŋıl-küige telitın maqalalar Resei aqparat qūraldarynda sūranysqa ie ekenı baiqalady.
Osydan bes-alty jyl būryn qazaq ūltşyldyǧyn «bas köterıp kele jatqan neofaşizmge» teŋegen bırneşe belsendı äleumettık jelıde «antifaşistık top» qūrǧan. Osy nauqannyŋ bel ortasynda qazaqstandyq jurnalister Mihail Pak pen Dastan Mūqyşev özınıŋ belsendılıgımen közge tüstı. Keiın olardy «qazaq qoǧamynyŋ bılgırı» sanaǧan Resei aqparat qūraldary Mäskeuge jūmysqa şaqyrdy. «Regnum», «Lenta.ru» siiaqty basylymdarda qyzmet jasaǧan Mihail Pak ünemı «Qazaqstandaǧy orys mäselesı» taqyrybyna qatysty qozdyruşy maqalalarymen tanylyp, basşy qyzmetterge köterıldı.
https://regnum.ru/news/1567375.html
Al Dastan Mūqyşev Resei memlekettık telearnalarynyŋ bırınde TMD aimaǧyna jauapty redaktor qyzmetın atqaryp jür. Ukrainanyŋ şyǧysyndaǧy oqiǧalarǧa ünemı bırjaqty baǧa berumen ainalysqan qazaqstandyq būl ekı jurnalist soŋǧy kezde Qazaqstannyŋ batysyndaǧy «özektı problemalardy» jiı qozǧaidy. Osy jaǧdaidyŋ özınen Reseidıŋ Kaspiidıŋ batys jaǧyn jıtı baqylap otyrǧanyn baiqaimyz.
https://lenta.ru/articles/2013/02/28/mangistau/
«Jurnalister men saiasattanuşylardyŋ problemalyq aimaqtar jönınde jasaityn zertteuınde tūrǧan däneme joq» degen pıkır basym. Separatizmnıŋ belgılerı közge ūryp tūrsa da, būl köbıne söz bostandyǧy men pıkır aluandyǧana balanady. Serke.org saitynda jariialanǧan «Qosanov kompaniiasyndaǧy aimaqşyl separatizmnıŋ belgısı» aty maqala avtorynyŋ mūrynǧa şi jügırtken äreketın de osy sanatqa qosuǧa bolady. Al aŋqau halyq aldynda ūran tastap söileitın saiasatkerlerdıŋ separatistık ideialardy özderınıŋ saiasi tehnologiiasynda paidalanuy otpen oinaǧanmen bırdei. Äsırese elektoraldy kezeŋde mūnyŋ saldary öte qauıptı. Būiyǧyp jatqan byqsyqty ürleu äpsätte ainalany tügel şarpyǧan jalynǧa ūlasyp ketuı mümkın.
Tūrarbek Qūsaiynov
"Demos" QB töraǧasy
P.S. Avtordyŋ pıkırı redaksiia közqarasyn bıldırmeidı.
