Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ Maraldy auylyndaǧya altyn bezgegı bäseŋdemei tūr. Būryn Orda.kz Öŋırde özender men eldı mekenderın maŋynda altyn öndıretın fabrikalar salu mäselesındegı janjalǧa nazar audarǧan bolatyn. Tört aidan keiın ıs narazylyqtarǧa ūlasty. Nelıkten Qazaqstannyŋ industriialyq ortalyǧynda altyn rudasyn öndıru jäne qaita öŋdeu jönındegı käsıporyndy ıske qosu turaly uaǧdalasa almaidy jäne būl üşın kım jauapty ekenın Orda.kz tılşısı anyqtap kördı.
Ötken maqalada bız jaǧdaidy egjei-tegjeilı tüsındırgen bolatynbyz. Qazır aimaqta jaǧdai qalai? Sonymen, "BCAM Production" kompaniiasy qūrylysqa bırneşe milliard teŋge investisiia qūidy, bıraq jergılıktı tūrǧyndar jaŋa käsıporynnyŋ paida boluyna qarsy. Osy jaǧdaiǧa narazy bolǧan adamdar qorşaǧan ortaǧa ziian keltıredı dep otyr. Būl qaqtyǧys kompaniia nysandaryna aşyq şabuylǧa jetıp, fabrikany ıske qosu mäselesı boiynşa qoǧamdyq tyŋdaular janjalsyz aiaqtalmaityn boldy.
Ne bolyp jatyr?
19 şıldede Şyǧys Qazaqstan oblysy Kürşım audanyndaǧy Maraldy auylynyŋ tūrǧyndary "VSAM Prodakşn" qyzmetkerlerıne şabuyl jasady. BAQ -nyŋ aqparaty boiynşa,150-ge juyq adam küzet beketınen fabrika aumaǧyna ötıp, küzetşılerdı ūryp-soǧyp, tehnikany büldırdı.
İnvestorlar älı de jaŋa käsıporyn qūrudy jäne ol jerge jergılıktı tūrǧyndardy jaldaudy ūsynyp otyr. Alaida, auyl belsendılerı qoǧamdyq tyŋdaularda qūrylysqa qarsy şyǧyp, ony tabiǧattyŋ joiyluyna alyp kelıp soǧady dep otyr. Ūlttyq statistika biurosynyŋ mälımetınşe, 2022 jyly ŞQO boiynşa ortaşa jalaqy 287 myŋ teŋgeden äreŋ asqan. Auyldyq okrugterde būl körsetkış aitarlyqtai az. Maraldyda köktemde üi satyp alu qūny 400 - den 800 myŋ teŋgege deiın ekenı belgılı bolady, būl janama türde jergılıktı tūrǧyndardyŋ tabysynyŋ tömendıgın, sondai-aq auylda perspektivalardyŋ joqtyǧyn körsetedı. Būǧan deiın Orda.kz tılşısıne basqa jergılıktı tūrǧyndar atap ötkendei, investorlardyŋ keluımen audanda ekonomikalyq jaǧdai jaqsara bastady. Kompaniia «Maraliha» jäne «Maraliha ken alaŋy» ken oryndarynda önımdılıgı jylyna 250 myŋ tonna ken qūraityn altyn öndıru fabrikasyn salumen ainalysady. Aita keterlık, 2022 jyly jergılıktı tūrǧyndardyŋ bır bölıgı barlau men qūrylys jūmystaryna kedergı keltıruge tyrysty. Olar kompaniia qyzmetkerlerınıŋ jūmysyna kedergı keltıretın joldar men köpırlerdı jauyp tastaǧan bolatyn.Ekologiia mäselesı
İnvestisiialyq jobany jüzege asyratyn "VSAM Prodakşn" kompaniiasy Orda.kz tılşısıne zauyttyŋ ornalasuynyŋ zaŋdylyǧyn qūzyrettı organdardar bırneşe ret teksergenın habarlady. Soŋǧy bır jarym jyldyŋ ışınde ǧana aumaqta täuelsız mamandar men äkımdık ökılderı jüzge juyq tekseru men saraptamalar jürgızdı.
"Bızge yqtimal ekologiialyq qater qaupınıŋ joqtyǧyn rastady. Sarapşylar bolaşaq fabrikanyŋ nysandaryna baryp, ölşeuler men zertteuler jürgızdı, bıraq kompaniia jūmysynyŋ zaŋsyzdyǧyn eşkım däleldei almady", - dedı kompaniianyŋ basqaruşy direktory Marat Ausabaev. Sondai-aq, bızge bolaşaq käsıporyn altyn kenın öŋdeu kezınde natrii sianidın qoldanu arqyly ı ırı şaimalau tehnologiiasyn qoldanatynyn aitty. Däl osy faktını qūrylysqa qarsylastar "ekologiialyq apattyŋ" negızı retınde alǧa tartyp, zauyttan aqqan sianid Maraldy, odan ärı Ertıs özenıne qosylyp adamdardy ulaidy dep otyr. Ekologiialyq sarapşylar būǧan deiın tılşıge sianid kündelıktı ömırde kezdesetının rastaǧan. Mysaly, ol as tūzyn tūraqtandyrǧyş retınde, galvanizasiialau, metaldardy öŋdeu, organikalyq himiialyq zattar, plastmassa öndıru üşın qoldanylady. Mäselenı mūqiiat zerdeleu kezınde sianid Qazaqstandaǧy basqa käsıporyndarda būrynnan qoldanylyp kele jatqany belgılı boldy. Basşylardyŋ aituynşa, kendı qaita öŋdeu tehnologiiasy aǧyp ketudı bıldırmeidı - zamanaui jabdyqtar men tehnologiialyq prosester qorşaǧan ortaǧa eşqandai tögındılerdı qarastyrmaidy. Natrii sianidı suǧa tüsedı dep eseptesek te, bır minuttan az uaqyt ışınde onyŋ konsentraty özende erıp, auyz su deŋgeiıne jetedı. Qūrylystyŋ qarsylastary karerlerden şyqqan şaŋ turaly da mälımdedı. Olardyŋ aituynşa, jarylǧyş jūmystardyŋ saldarynan Maraldy aumaǧynda şaŋ astynda qalady. Bıraq synaq jarylystary şaŋnyŋ şaşyrauy jarylys ornynan 150 metrden aspaitynyn körsettı. Bolaşaq tau-ken oryndarynan auylǧa deiıngı qaşyqtyqtan bırneşe ese az ekendıgı naqtylandy. Bärın tüsındırgenıŋ özınde, nege qūrylysqa qarsylastar talap ete beredı degen sūraq tuyndaidy? "VSAM Prodakşn" belsendılerdıŋ būl mäselede özındık qyzyǧuşylyǧy bar dep esepteidı. Olar altyn öndıru tabiǧatqa ziian tigızetını turaly eşqandai saraptama men naqty dälelder keltırmeidı. Al investorlarda kerısınşe dälelder bar. "Būl oqiǧanyŋ ekologiiaǧa eşqandai qatysy joq, olar bırde-bır sifra atap otyrǧan joq. Men erıtındınıŋ bükıl bır uaqytta qaşyp ketse de, tehnologiia kez-kelgen aǧyp ketudı anyqtauǧa mümkındık beredı dep senımdı türde aita alamyn. Bızde tehnogendık apattardan ekı satyly qorǧanys bar, tıptı eger tehnika ısten şyqsa da, jaǧdai baqylauda qalady. Ştattan tys jaǧdai oryn alsa da, erıtındı Maraldy özenıne jetpeidı", - dep uäde berdı Marat Ausabaev. Qazır belsendıler jūmysşylar üşın qauıptı jaǧdai jasauda. Marat Ausabaev būǧan deiın tūrǧyndar drondardy ūşyryp, jūmysty baqylap otyrǧanyn eske alady. 20-ǧa juyq motosikl jürgızuşılerı adamdardy ainaldyryp, qorqytty. Būl köşbasşyǧa bırtürlı mınez-qūlyq siiaqty körınedı. "Men üşın maŋyzdy ūiym anyq. Taǧy qaida? Janǧyş qospasy bar bötelkenı jabdyqqa laqtyryldy. Būǧan deiın olar kölıktı toqtatyp, adamdardy ūryp-soqqan. Mūnyŋ bärı bızge ǧana emes, öŋırdegı kez kelgen adamǧa da ortaq qauıp töndıredı", - dep atap öttı Ausabaev. İnvestorlardyŋ pıkırınşe, mūndai agressivtı äser etu ädısterın keibır müddelı tūlǧalar qarjylandyrady, öitkenı narazylardyŋ bır bölıgı eldıŋ basqa aimaqtarynan keledı.Müddeler qaqtyǧysy
2022 jyldyŋ jazynda belsendılerdıŋ basqa bır toby prezident Qasym-Jomart Toqaevqa olardy "qara qazuşylardan" qorǧaudy sūrap, kerısınşe investorlardyŋ jūmysyn jaqtaǧan boltyn. Būl adamdarǧa zaŋsyz altyn öndırumen ainalysatyn tek "qara qazuşylar" ekenı qūpiia emes edı. Öz joldauynda olar "qara qazuşylarmen" tıkelei bailanysty jergılıktı kriminalitet tarapynan qarsylyq bastalǧanyŋ mälämdegen bolatyn.
Keibır mälımetter boiynşa, kompaniia qyzmetkerlerınıŋ ortaşa jalaqysy, onyŋ ışınde auyl tūrǧyndarynyŋ basym bölıgı, 400 myŋ teŋgenı qūraidy. Firma bizneske 3,7 mlrd teŋgeden astam qarjy salǧan. https://www.youtube.com/watch?v=AsIZSJJOelU&t=24s&ab_channel=PressKZ
