1 mausym künı Almaty qalasyndaǧy äskeri gornizon sotynda küdıktı Serıkbol Mūrathannyŋ ısı qaraldy. Kezektı aşyq sot otyrysyna The Qazaq Times aqparat agenttıgınıŋ jurnalisı men operatory qatystqan bolatyn. Sot otyrysy aiaqtala bergende Qazaq ūlttyq universitetınıŋ rektory Janseiıt Tüimebaevtyŋ ärı jäbırlenuşınıŋ ökılı ekı jurnaliske şabuyl jasady. Būl turaly jurnalist Kültegın Aspanūly Facebook paraqşasynda jariialady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Aqparatqa süiensek, sudia Erlan İbraimov bırneşe aidan berı jürıp jatqan sotta tüsırılımge eş şekteu jasamaǧan.
27-ınşı sot otyrysy aiaqtala bergende Janseiıt Tüimebaevtyŋ ärı jäbırlenuşınıŋ ökılı ekı jurnaliske şabuyl jasady, fizikalyq küş körsettı. Orta jastan asqan Abidhalii Jūmanov Nūrǧaliūly jurnalistıŋ qolyndaǧy telefonyn tartyp alyp, tarpa bas saldy. Kamerany qūrylǧymen qosa jerge laqtyryp jıberdı. Sot dälızınde telefonyn jai ūstap tūrǧan, jazba jürgızbegen tılşıge «Menı tüsırme» dep jūlqynǧan Jūmanov agressiia tanytty.
Sot ǧimaratyndaǧy kamerada Jūmanovtyŋ alǧaşqy şabuyly, bärı tolyq beinelengen. Būl video 7552 äskeri bölımge tiesılı. Jurnalist pen operator kamerasy qosuly bolmaǧandyqtan, alǧaşqy şabuyldy taspalap ülgermegen. Tömendegı video Jūmanovtyŋ alǧaşqy şabuylynan keiın qūqyq būzuşylyqty tırkeu ärı däleldeme üşın tüsırılgen.
Agressor zaŋbūzuşylyqty bırden taspalai jönelgen ekınşı jurnaliske de küş körsetıp, telefonyn qolynan tartyp almaq boldy. El aǧasy jasyndaǧy Jūmanov jurnalisterge ekı ret şabuyldady. Jurnalistıŋ bırınıŋ qolynan telefonyn tartyp alarda sausaǧyn jaraqattaǧan jäne tehnikalyq būiymyn büldırgen”, delıngen jazbada.
Sondai-aq, sot otyrysyna OSCE – The Organization for Security and Co-operation in Europe Europa Qauıpsızdık Yntymaqtastyq ūiymynyŋ baqylauşylary, «Ar. Ruh. Haq» qūqyq qorǧau ūiymynyŋ baiqauşysy, özge de azamattar qatysty. Aşyq sot otyrysy barysynda özın tüsıruge qarsylyq bıldırmegen Jūmanovtyŋ dälızde öz betınşe tūrǧan jurnalisterge şabuyldauyn azamattyq qoǧam qataŋ aiyptaidy.
”Saǧat 17:10-da oryn alǧan jaǧdaidan soŋ tüsırılım tobynyŋ müşelerı bırden 102 telefonyna qoŋyrau şaldy. Bıraq türlı sebeptı alǧa tartqan polisiia 5 qoŋyruda äne-mıne barady degen jalǧan aqparatpen 2 saǧat boiy kelmedı. Keş qaraia jurnalister bır köşe ary ornalasqan Almaty qalasynyŋ Polisiia departamentı Bostandyq audandyq polisiia basqarmasyna özderı baruǧa tura keldı.
Kezekşı bölımnen bastap eseptegende aryzdy qabyldau üşın kemı 8 poliseidıŋ aldynan ötken. Bır-bırıne sıltegen aryz tırkeu prosesındegı biurokratiiaǧa şamamen 3,5 saǧat kettı.
Bostandyq audandyq polisiia basqarmasy basşysynyŋ jedel äreket etu qyzmetı jönındegı orynbasary maior Berık Qapasov bärı zaŋ aiasynda jüzege asatynyna uäde berıp, kezekşı inspektorǧa tapsyrǧan. Aryz qabyldap, dene jaraqatyn alǧan jurnaliske sot medisinalyq saraptamaǧa qauly bergen. Bıraq būl qaulydaǧy qatelıktıŋ kesırınen jurnalist saraptama institutyna bırneşe ret baruǧa, bır qaulyny üş märte özgertuge mäjbür bolǧan”, delıngen.
Odan bölek, basqarma basşysynyŋ orynbasary jurnalisterdıŋ aryzyn saralauda bırjaqtylyq jasaǧany anyqtaldy. Jurnalist pen operator Qapasovtyŋ qabyldauynda jäne aryzda taiǧa taŋba basqandai etıp jazylǧandai oqiǧany «jurnalistıŋ zaŋdy käsıbi qyzmetine kedergi jasau» aiyby, iaǧni QR Qylmystyq kodeksınıŋ 158-baby 2-bölıgımen ıs qozǧaudy talap etken. Bıraq polisiia ıstı äkımşılık qūqyq būzuşylyq retınde №52 uchaskelık polisiia punktıne joldaǧan. Al jurnalister men olardyŋ qorǧau tarapy QR Bas prokuraturasy men QR Işkı ıster ministrlıgıne şaǧym joldaǧan.
Jurnalister sala qauymdastyǧy jäne qūqyq qorǧau ūiymdary, zaŋ mamandary, qūqyq sarapşylarynyŋ qoldauymen konstitusiialyq basty qūndylyqqa qarsy jasalǧan qylmystyq äreket jönınde Polisiiaǧa aryz tüsırgen.
”Bır jyldan asa uaqyt Qaŋtarǧa qatysty aşyq sot ısterın üzdıksız baqylap, obektivtı aqparat taratyp kele jatqan tılşılerge jasalǧan şabuyl – söz bostandyǧyna, qoǧamnyŋ aqparat alu qūqyǧyna jasalǧan qastandyq.
Byltyrdan berı Qaŋtar taqyrybynan tartynbaityn jurnalisterge şabuyl men qysym kürt jiıledı. Būl prezident Toqaev uäde etken «Ädılettı Qazaqstanǧa», demokratiialyq «Jaŋa Qazaqstanǧa» mülde qaişy.
Aqorda,«Ädıl söz» söz bostandyǧyn qorǧau halyqaralyq qory, QR Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı, jurnalisterdıŋ prezident Toqaevqa jazǧan şaǧymyn ıske asyruǧa qoldau sūraimyz”, - dep jazdy jurnalist.
Aita keteiık, jariialy organ, iaǧni sot ǧimaratynda aşyq otyrysynan basy-aiaǧy tügel tüsırılım jürgızu – jurnalisterdıŋ qūqyǧy men mındetı.
UPD: Kelesı 28-ınşı otyrysta (6 mausymda) Jūmanov sotqa jurnalisterdıŋ özın videoǧa tüsırmei turaly ötınışhat tüsırdı. Prokuror qoldady. Sudia qanaǧattandyrdy. Tek osydan keiın ǧana jäbırlenuşı taraptyŋ beinesın videoǧa tüsıruge tyiym salyndy.
Eske salaiyq, Janseiıt Tüimebaevtyŋ ūly Elnar 2022 jyly 11 qaŋtarda Almatydaǧy jappai tärtıpsızdık kezınde qaitys bolǧan. Elnardyŋ kölıgıne belgısız bıreuler oq jaudyrǧan. Saldarynan ol oqiǧa ornynda qaza bolǧan. Oqiǧa Sätbaev köşesıne jetpei Nazarbaev köşesınıŋ boiynda bolǧan.
