Mūzaǧaŋ degen eken…

Qazaqstannyŋ halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, soǧysty bastan keşken qalamger Mūzafar Älımbaevtyŋ tuǧanyna biyl — 100 jyl. Soǧan orai aqynnyŋ äzılderı men qaǧytpalaryn nazarlaryŋyzǧa ūsynamyz.

UÄDE

Köktem kezı bolsa kerek. Ǧalym, jazuşy Balamer Sahariev aqyn Mūzafar Älımbaevqa kezdesıp qalyp äzılmen:

– Auylymnym qonǧany KİZ–de deimın, Bır özıŋnen basqany ızdemeimın,– deidı.

Sonda Mūzafar tūryp:

– Būl künde qaltamyzdyŋ tübı tesık, Ainalyp bır soǧarsyŋ küzge deiın, – degen eken.

TAPQYR JAUAP

Latif Hamidi äzılkeş, aşyq–jarqyn kısı edı. Bırde köşede kezdesken kompozitor aǧasyna Mūzafar Älımbaev:

– Lateke, densaulyǧyŋyz qandai? – dep sälemdesıptı.

– Ötkendegımmen salystyrsam, onşa emes, al keleşegımmen salystyrsam, qūdaiga şükır, – deptı sonda 75 jastaǧy Hamidi.

TOSYN SŪRAQ

Körkemdık sovettıŋ mäjılısınde Latif Hamidimen kaptaldasa otyrǧan aqyn Mūzafar Älımbaev äzılkeş aǧasyn söiletpek bolyp:

– Lateke, sız qazaq kompozitorysyz ba, älde... – dep sūrapty. Sonda sözge tapqyr Latekeŋ:

– Qyzyq sūraq eken. Men Evgenii Grigorevich Brusilovskiiden sūrap bıleiınşı, – dep jauap bermei kūtylyp ketıptı.

“MŪZ ERIP, TŪMAN TÜSTI”

Balalar aqyny Sūltan Qaliev köşe boilap kele jatsa, qarsy aldynan aqyn Bürkıt Ysqaqov kezdese ketedı. Būl otyz jyl «Baldyrǧan» jurnalyn baskarǧan Mūzafar Älımbaev zeinetkerlıkke şyǧyp, ornyna Tūmanbai Moldaǧaliev bas redaktor bolyp kelıp jatqan kez eken. Bürkıt aman–saulyqtan soŋ: – Sūltan, ömırdı ne jaŋalyq bar?–dep sūrau tastaidy. – Nege jaŋalyq joq, deisıŋ. Otyz jyl boiǧy «Baldyrǧannyŋ» mūzy erıp, endı tūman tüsıp jatyr deidı ǧoi?–deptı.

“ALTY SAǦAT MAQTAǦANDA…”

Belgılı jurnalist, pedagog, ǧalym, mektep oquşylaryna arnalǧan «Qazaq ädebietı» oqulyǧynyŋ avtory Töleutai Aqşolaqovtyŋ mereitoiy bolady. Oǧan qatysqan qonaqtar tarqaǧannan keiın etjaqyn adamdardy keibırı sol üide konyp qalady. Olardyŋ arasynda qazaq jurnalistikasynyŋ aqsaqaly, professor Kalijan Bekhojin, belgılı kompozitor Sadyq Kärımbaev, aqyn Mūzafar Älımbaev bolady. Toi-toi dep jürıp şarşaǧan būlar bastary jastyqqa tiısımen ūiyqtap ketse kerek. Bır kezde as üiden küŋgırlegen, saldyrlaǧan dybystar estıledı. Tün ışınde basqalar-ǧa ūiqy bermei, qazan-aiaqty saldyrlatyp jürgender kım boldy eken dep, Mūzafar as üige barsa, Sadyq Kärımbaev Töleutai Aqşolaqovtyŋ iyǧynan kapsyra ūstap, tönıp tūr eken deidı. Söitse, kompozitor üi iesınen jūrt jatqannan keiın taǧy araq sūraidy. Töleutai as üiden ızdep eşteŋe taba almaidy. Al Sadyq tap ta taptyŋ astyna alyp, özeurei berse kerek. Olardyyŋ üstınen şyqqan Mūzafar: – Äu, Säke, saqaldy basyŋyzben aiqai-şu şyǧaryp sızge ne bolǧan?– dep, ekeuıne araşa tüsedı. Sonda Sadyq: – Äi, bala, sen būǧan aralaspa. Bız mūny alty saǧat boiy maqtadyq, endı jarta saǧat boqtauǧa bolmai ma eken?–dep jauap berıptı.

ÄZILGE – ÄZIL

Bır künı Mūzaǧaŋ (Mūzafar Älımbaev) ūiǧyr jazuşysy İlia Bahtiiaǧa äzıldep: – İlia, osy sen özıŋ qazaqşa taza söileisıŋ, al endı şyǧarmalaryŋdy nege qazaq tılınde jazbaisyŋ?– deidı. Sonda İlia: – Mūzaǧa, ūiǧyrǧa da bır myqty aqyn kerek emes pe?! – degen eken.

MŪZAǦAŊNYŊ «ZAPİSKASY»

Jazuşylar odaǧynda kezektı bır jinalys ötıp jatady. Odaq basqarmasynyŋ hatşylyǧyna ärtürlı adamdar ūsynylyp, jūrtşylyq kezek-kezek mınbege şyǧyp söz söileidı. Söileuşılerdıŋ köpşılıgı bıreudı maqtap, bıreudı dattap, būra tarta bergen soŋ, jinalystyŋ soŋy aitys-tartys, dau-damaiǧa ainala bastaidy. Daudyŋ sondai bır qyzǧan tūsynda mınbege aiqailap söileitın ūranşyldau bır qalamger şyǧady. Ol kısı qolyn oŋdy-soldy sıltep, jyltyr sözdıŋ maiyn tamyzyp, saiasatty soqqan kezde, auyldan kelgen bır jas aqyn: – Mūzaǧa, myna kısı kım edı… Menımşe, aqyldy söz aityp tūr, – dep qasynda otyrǧan Mūzafar Älımbaevqa būrylady. Sonda Mūzaǧaŋ «ündeme» degendei işara jasapty da, qoiyn däpterınıŋ bır paraǧyn jyrtyp, jas ärıptesıne myna bır öleŋ joldaryn jazyp berıptı: Aqyldy ma? Atama! Şala esı bar… Şūbatylǧan jylandai pälesı bar, Köseulıkke tatymas būl şırıktıŋ Kösemdıkten, o toba, dämesı bar!

AQŞASY EMES, ATAǦY ÜŞIN…

1958 jyldyŋ köktemınde Ǧabit Müsırepov KSRO Joǧarǧy Sovetıne deputattyqqa kandidat bolyp tırkeledı de, qasyna aqyn Mūzafar Älımbaevty ertıp, şaǧyn samoletpen Mäskeuge ūşady. Bıraq samoletterı apatqa ūşyrap, abyroi bolǧanda Qyzylqūmnyŋ şaǧylyna qūlap, jolauşylar aman qalady. Aman qalǧan jolauşylar torǧaidai tozyp, qūmdy keşıp bır auylǧa jetedı. Boi jazyp, dem alǧan soŋ Ǧabeŋ men Mūzaǧaŋ auyldyŋ dükenıne kıredı. «Iş kiımım tozyp jür edı», – dep Ǧabeŋ aǧaraŋdaǧan bırdeŋenı qūlaştap ölşep jatqan kezde, Mūzaǧaŋ onyŋ baǧasyn bılıp alyp, satuşyǧa aqşasyn töleidı. Mūny baiqap qalǧan Ǧabeŋ: – Äi, kedei (ol kısı Mūzafardy ylǧi da osylai ataidy eken), sen ne ıstep jatyrsyŋ? – Nemene, baiyp kettıŋ be? – deptı.

QARTAIǦANNYŊ «BELGISI»

Bır jienı üilenıp, aqyn Mūzafar Älımbaev 1977 jyly Pavlodar qalasyna toiǧa barady. Ol toiǧa Mūzaǧaŋnyŋ tuǧan jerı Maraldydan da bır top aǧaiyn-jekjattar keledı. Aralarynda aqynmen bırge oqyp, bırge ösken jora-joldastary da bar eken. Solar-dyŋ bırı – Qabylqaq degen qūrdasy Mūzaǧaŋmen qūşaqtasyp, tös tüiıstırıp amandasady da: – Müsken, sen özıŋ şaşyŋ seldırep, qartaiyp qapsyŋ ǧoi? – deidı taŋdanǧandai bolyp. Sonda Mūzaǧaŋ ırkılmesten: Qabylqaq, ras aitasyŋ– Şaşymnan taraq qaldy, Auzymnan araq qaldy, Oiynnan kartam qaldy, Koiynnan qalqam qaldy, – dep öleŋmen jauap berıp, toiǧa jinalǧandardy du külkıge batyrypty.

BIR AUYZ SÖZGE SYIǦYZYP…

Ūly jazuşy Ǧabit Müsırepovtyŋ bäibışesı Qūsni dünie salǧan künderde aqyn Mūzafar Älımbaev auruhanada jatyp, qalamger ūstaz aǧasyna baryp köŋıl aita almapty. Sodan araǧa ailar tüsıp ketedı. Ol ekı arada söz zergerı tösek jaŋǧyrtyp ülgeredı. Būl tūsta da aqyn, qazaqşa aitqanda salaqtyqqa salynyp, uaqytyly qūtty bolsyn aita almasa kerek. Bır künı Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ bırınşı basşysy Ǧabit Müsırepov bır top aqyn-jazuşylardy mäjılıske şaqyrady. Olardyŋ ışınde Mūzafar Älımbaev ta bolady. Aqyn bır kün äurege tüsıp, jazuşy aǧasyna ne aitaryn, qalai aitaryn bılmei qatty tolǧanady. Keibır qalamdastarymen de, bäibışesımen de aqyldasady. Aitsam degen oiyn bırneşe qalypta qaǧazǧa tüsırıp köredı. Aqyry jinalys aşylardan on-on bes minut būryn Ǧabeŋnıŋ aldyna kelgen aqyn: – Assalaumaǧaleikum, Ǧabe, qasıretıŋızdıŋ ornyna basa kelgen qūs-quanyşyŋyz qūtty bolsyn!,  – deidı. Aǧasy ınısınıŋ qolyn rizalyqpen alyp, rahmet aitady. Sonda Ǧabeŋnıŋ kabinetınde otyrǧan aqyn Jūban Moldaǧaliev: – Ǧabe, Mūzaǧaŋ sızden qysylyp jür edı, «söz tapqanǧa qolqa joq» degen osy, – degen eken.

ŞYMBAIǦA BATAR SÖZ

Mūzafar Älımbaev bırde Almaty oblysynyŋ bır audanyna qonaqqa barady. Tamaq ışılıp, dastarhan jinalǧan soŋ, jıgıtter aqynnyŋ köŋılın aulamaq bolyp, «preferansqa» kırısedı ǧoi. Işterınde Şymbergen degen mektep direktory bar eken, sol kısınıŋ qalta-synda aqşasy bolmai, ūtylyp qalǧan soŋ, Mūzaǧaŋnyŋ ūtysyn jarym-jartylai ǧana töleptı. – Jaraidy, senı qinamai-aq qoiaiyn… Bıraq, bermegen aqşaŋa öleŋ aitsam qaitedı? – deidı Mūzaǧaŋ äzıldep. – Aityŋyz, aityŋyz? – deidı otyrǧandar aqyndy qaumalap. Sonda Mūzaǧaŋ bylai deptı: – Au, Şymbergen, Şymbergen, Qonaq edık bır kelgen. Ekı tiynnan kelısıp, Bır tiynnan qūn bergen Būl sūmdyqty kım körgen!

MODNYI DORBA

Aqyn Mūzafar Älımbaev bırde qolyna ala dorba ūstap, kıtap dükenınen şyǧyp kele jatsa bır qalamger ınısı kezdesıp: – Mūzaǧa-au, myna bır dorbaŋyz modnyi ǧoi,– deptı. Sonda Mūzafar: – Bärekeldı, modnyi bolǧany üşın emes, godnyi bolǧany üşın ūstap jürgen ǧoi, – degen eken.

BASPAǦA HAT

Aqyn Mūzafar Älımbaevtyŋ «Öner» baspasynan «Ömır. Öner. Önerpaz» atty kölemdı kıtaby jaryq körgen edı. Sol kıtaptyŋ qoljazbasy öndırıske daiyndalyp jatqan kezde baspanyŋ şaruaşylyq mümkındıgıne bailanysty, «önerlıkter» onyŋ öleŋın qysqartyp, jiyrma bes baspa tabaqqa tüsırmek bolady. Mūny estıgen Mūzaǧaŋ baspanyŋ bas redaktory Älıbek Asqarovtyŋ atyna: «Dımkestıkten tityqtap qausap jürmın, Sonda da maida qoŋyr än sap jürmın. «Otyz bestıŋ ornyna jiyrma bes» deit… …Ädıldıktı, Äleke, aŋsap jürmın!» – dep hat jazyp jıberıptı.

“QABAI BOLSAŊ, DABAI”

Nauryz meiramy kezı eken, soǧan orai Almatynyŋ bır alaŋynda ūlan-asyr toi bolyp, kıtap järmeŋkesı ötıp jatady. Järmeŋkege şaqyrylǧan aqyn-jazuşylar ırkes-tırkes ūzynynan ūzaq sozylǧan stoldarǧa qatar-qatar jaiǧasyp, qoltaŋba berıp jatady. Aqyn Mūzafar Älımbaev döŋgelek jüzdı aqqūba bır jıgıttıŋ kımnen qoltaŋba alaryn bılmei qysylyp, bırde arǧy şetke, bırde bergı şetke şyǧyp aǧalaryna imenıp batpai jürgenın baiqap qalady. – Äi, balam, berı kel! – deidı Mūzaǧaŋ. – Atyŋ kım? - Qabai. – Dabai! Solai deidı de, älgı jıgıtke mynadai qoltaŋba jazyp berıptı: «Ūsyndym kıtap Qabaiǧa Bızdı de oqyp abaila. Köŋılımızdı bermeimız, Özge tügıl – Abaiǧa».

“MUZA AǦAM…”

Respublikamyzdyŋ memlekettık Änūranyna laiyqty tekst tandap alu üşın arnaiy komissiia konkursqa tüsken öleŋderdı talqylap, jiı-jiı mäjılıster ötkızedı. Osyndai künderdıŋ bırınde tört-bes tanymal aqyn özara bırlesıp jazǧan Änūran teksınıŋ jaǧdaiyn bılu üşın aqyn Kadyr Myrzaliev sarapşylar komissiiasynyŋ müşesı, jazuşy-synşy Sūltan Orazalinovqa telefon soǧypty: – Öleŋnıŋ keibır sözderı naqty emes, älı de solǧyndau eken, – deidı Sūltan söz arasynda öz pıkırın aityp. – Ol qandai sözder? – Mäselen, «Säulelı saltymyz saqtalǧai salamat» degen joldaǧy «säulelı», «saqtalǧai», «salamat» degen sözder tūjyrymsyz, Änūranǧa kelıŋkıremeidı. – Ol basqanykı emes, Mūzaǧaŋ syndy jäkeŋızdıkı, – deidı Qadekeŋ jasy ülken aǧasynyŋ atyn köldeneŋ tartyp, ärı bır jaǧy qaljyŋǧa süiep. Sonda Sūltekeŋ: – Mūzaǧam – syilap, jaqsy köretın aǧam ekenı ras, bıraq – Mūzaǧamnan da joǧary Muza aǧam bar ǧoi, – degen eken.

MŪZAǦAŊNYŊ BATASY

1956 jyly aqyn Qainekei Jarmaǧambetov belgılı bır sebeptermen partiialyq sögıs alyp qalady. Arada bıraz uaqyt ötıp, bırde qalbalaqtap asyǧyp köşede kele jatsa, aldynan aqyn Mūzafar Älımbaev kezdese ketedı. – Qaida asyǧyp barasyŋ? – deidı Mūzaǧaŋ. – Oibai, atama… Baiaǧydaǧy sögısımdı aldyraiyn dep obkomǧa bezektep bara jatyrmyn, – deidı Qainekei. – Ondai bolsa, qaltaŋda aqşaŋ bar ma, bata bereiın? – deidı Mūzaǧaŋ. – Bar! – Qainekei balaşa quanyp ketıp, on somdyqty ūsyna beredı. Sonda Mūzaǧaŋ qolyn jaiyp, köşenıŋ däl ortasyna tızerlep otyra qalypty da, sögıs alǧan dosyna bylai dep bata berıptı: – Berdım saǧan batamdy, Keşırsın obkom qataŋdy. Qatynyŋdy jylatyp, Pämiläŋdı şulatyp, Kötere berme körınen Kärı aruaq ataŋdy, Äumin!

Jinaǧan, qūrastyrǧan Maqsūthan Amanjanūly