Muzaǵań degen eken…

7549
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Memlekettik syılyqtyń laýreaty, soǵysty bastan keshken qalamger Muzafar Álimbaevtyń týǵanyna bıyl — 100 jyl. Soǵan oraı aqynnyń ázilderi men qaǵytpalaryn nazarlaryńyzǵa usynamyz.

ÝÁDE

Kóktem kezi bolsa kerek. Ǵalym, jazýshy Balamer Saharıev aqyn Muzafar Álimbaevqa kezdesip qalyp ázilmen:

– Aýylymnym qonǵany KIZ–de deımin,
Bir ózińnen basqany izdemeımin,– deıdi.

Sonda Muzafar turyp:

– Bul kúnde qaltamyzdyń túbi tesik,
Aınalyp bir soǵarsyń kúzge deıin, – degen eken.

TAPQYR JAÝAP

Latıf Hamıdı ázilkesh, ashyq–jarqyn kisi edi. Birde kóshede kezdesken kompozıtor aǵasyna Muzafar Álimbaev:

– Lateke, densaýlyǵyńyz qandaı? – dep sálemdesipti.

– Ótkendegimmen salystyrsam, onsha emes, al keleshegimmen salystyrsam, qudaıga shúkir, – depti sonda 75 jastaǵy Hamıdı.

TOSYN SURAQ

Kórkemdik sovettiń májilisinde Latıf Hamıdımen kaptaldasa otyrǵan aqyn Muzafar Álimbaev ázilkesh aǵasyn sóıletpek bolyp:

– Lateke, siz qazaq kompozıtorysyz ba, álde... – dep surapty.
Sonda sózge tapqyr Latekeń:

– Qyzyq suraq eken. Men Evgenıı Grıgorevıch Brýsılovskııden surap bileıinshi, – dep jaýap bermeı kutylyp ketipti.

“MUZ ERIP, TUMAN TÚSTI”

Balalar aqyny Sultan Qalıev kóshe boılap kele jatsa, qarsy aldynan aqyn Búrkit Ysqaqov kezdese ketedi. Bul otyz jyl «Baldyrǵan» jýrnalyn baskarǵan Muzafar Álimbaev zeınetkerlikke shyǵyp, ornyna Tumanbaı Moldaǵalıev bas redaktor bolyp kelip jatqan kez eken. Búrkit aman–saýlyqtan soń:
– Sultan, ómirdi ne jańalyq bar?–dep suraý tastaıdy.
– Nege jańalyq joq, deısiń. Otyz jyl boıǵy «Baldyrǵannyń» muzy erip, endi tuman túsip jatyr deıdi ǵoı?–depti.

“ALTY SAǴAT MAQTAǴANDA…”

Belgili jýrnalıst, pedagog, ǵalym, mektep oqýshylaryna arnalǵan «Qazaq ádebıeti» oqýlyǵynyń avtory Tóleýtaı Aqsholaqovtyń mereıtoıy bolady. Oǵan qatysqan qonaqtar tarqaǵannan keıin etjaqyn adamdardy keıbiri sol úıde konyp qalady. Olardyń arasynda qazaq jýrnalıstıkasynyń aqsaqaly, professor Kalıjan Bekhojın, belgili kompozıtor Sadyq Kárimbaev, aqyn Muzafar Álimbaev bolady.

Toı-toı dep júrip sharshaǵan bular bastary jastyqqa tıisimen uıyqtap ketse kerek. Bir kezde as úıden kúńgirlegen, saldyrlaǵan dybystar estiledi. Tún ishinde basqalar-ǵa uıqy bermeı, qazan-aıaqty saldyrlatyp júrgender kim boldy eken dep, Muzafar as úıge barsa, Sadyq Kárimbaev Tóleýtaı Aqsholaqovtyń ıyǵynan kapsyra ustap, tónip tur eken deıdi.

Sóıtse, kompozıtor úı ıesinen jurt jatqannan keıin taǵy araq suraıdy. Tóleýtaı as úıden izdep eshteńe taba almaıdy. Al Sadyq tap ta taptyń astyna alyp, ózeýreı berse kerek. Olardyyń ústinen shyqqan Muzafar:

– Áý, Sáke, saqaldy basyńyzben aıqaı-shý shyǵaryp sizge ne bolǵan?– dep, ekeýine arasha túsedi.

Sonda Sadyq:

– Áı, bala, sen buǵan aralaspa. Biz muny alty saǵat boıy maqtadyq, endi jarta saǵat boqtaýǵa bolmaı ma eken?–dep jaýap beripti.

ÁZILGE – ÁZIL

Bir kúni Muzaǵań (Muzafar Álimbaev) uıǵyr jazýshysy Ilıa Bahtııaǵa ázildep:

– Ilıa, osy sen óziń qazaqsha taza sóıleısiń, al endi shyǵarmalaryńdy nege qazaq tilinde jazbaısyń?– deıdi.

Sonda Ilıa:

– Muzaǵa, uıǵyrǵa da bir myqty aqyn kerek emes pe?! – degen eken.

MUZAǴAŃNYŃ «ZAPISKASY»

Jazýshylar odaǵynda kezekti bir jınalys ótip jatady. Odaq basqarmasynyń hatshylyǵyna ártúrli adamdar usynylyp, jurtshylyq kezek-kezek minbege shyǵyp sóz sóıleıdi.

Sóıleýshilerdiń kópshiligi bireýdi maqtap, bireýdi dattap, bura tarta bergen soń, jınalystyń sońy aıtys-tartys, daý-damaıǵa aınala bastaıdy. Daýdyń sondaı bir qyzǵan tusynda minbege aıqaılap sóıleıtin uranshyldaý bir qalamger shyǵady. Ol kisi qolyn ońdy-soldy siltep, jyltyr sózdiń maıyn tamyzyp, saıasatty soqqan kezde, aýyldan kelgen bir jas aqyn:

– Muzaǵa, myna kisi kim edi… Menimshe, aqyldy sóz aıtyp tur, – dep qasynda otyrǵan Muzafar Álimbaevqa burylady.

Sonda Muzaǵań «úndeme» degendeı ıshara jasapty da, qoıyn dápteriniń bir paraǵyn jyrtyp, jas áriptesine myna bir óleń joldaryn jazyp beripti:
Aqyldy ma?
Atama! Shala esi bar…
Shubatylǵan jylandaı pálesi bar,
Kóseýlikke tatymas bul shiriktiń
Kósemdikten, o toba, dámesi bar!

AQShASY EMES, ATAǴY ÚShIN…

1958 jyldyń kókteminde Ǵabıt Músirepov KSRO Joǵarǵy Sovetine depýtattyqqa kandıdat bolyp tirkeledi de, qasyna aqyn Muzafar Álimbaevty ertip, shaǵyn samoletpen Máskeýge ushady. Biraq samoletteri apatqa ushyrap, abyroı bolǵanda Qyzylqumnyń shaǵylyna qulap, jolaýshylar aman qalady. Aman qalǵan jolaýshylar torǵaıdaı tozyp, qumdy keship bir aýylǵa jetedi. Boı jazyp, dem alǵan soń Ǵabeń men Muzaǵań aýyldyń dúkenine kiredi. «Ish kıimim tozyp júr edi», – dep Ǵabeń aǵarańdaǵan birdeńeni qulashtap ólshep jatqan kezde, Muzaǵań onyń baǵasyn bilip alyp, satýshyǵa aqshasyn tóleıdi. Muny baıqap qalǵan Ǵabeń:

– Áı, kedeı (ol kisi Muzafardy ylǵı da osylaı ataıdy eken), sen ne istep jatyrsyń?

– Nemene, baıyp kettiń be? – depti.

QARTAIǴANNYŃ «BELGISI»

Bir jıeni úılenip, aqyn Muzafar Álimbaev 1977 jyly Pavlodar qalasyna toıǵa barady. Ol toıǵa Muzaǵańnyń týǵan jeri Maraldydan da bir top aǵaıyn-jekjattar keledi. Aralarynda aqynmen birge oqyp, birge ósken jora-joldastary da bar eken. Solar-dyń biri – Qabylqaq degen qurdasy Muzaǵańmen qushaqtasyp, tós túıistirip amandasady da:

– Músken, sen óziń shashyń seldirep, qartaıyp qapsyń ǵoı? – deıdi tańdanǵandaı bolyp.

Sonda Muzaǵań irkilmesten:

Qabylqaq, ras aıtasyń–
Shashymnan taraq qaldy,
Aýzymnan araq qaldy,
Oıynnan kartam qaldy,
Koıynnan qalqam qaldy, – dep óleńmen jaýap berip, toıǵa jınalǵandardy dý kúlkige batyrypty.

BIR AÝYZ SÓZGE SYIǴYZYP…

Uly jazýshy Ǵabıt Músirepovtyń báıbishesi Qusnı dúnıe salǵan kúnderde aqyn Muzafar Álimbaev aýrýhanada jatyp, qalamger ustaz aǵasyna baryp kóńil aıta almapty. Sodan araǵa aılar túsip ketedi. Ol eki arada sóz zergeri tósek jańǵyrtyp úlgeredi. Bul tusta da aqyn, qazaqsha aıtqanda salaqtyqqa salynyp, ýaqytyly qutty bolsyn aıta almasa kerek.

Bir kúni Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń birinshi basshysy Ǵabıt Músirepov bir top aqyn-jazýshylardy májiliske shaqyrady. Olardyń ishinde Muzafar Álimbaev ta bolady. Aqyn bir kún áýrege túsip, jazýshy aǵasyna ne aıtaryn, qalaı aıtaryn bilmeı qatty tolǵanady. Keıbir qalamdastarymen de, báıbishesimen de aqyldasady. Aıtsam degen oıyn birneshe qalypta qaǵazǵa túsirip kóredi.

Aqyry jınalys ashylardan on-on bes mınýt buryn Ǵabeńniń aldyna kelgen aqyn:

– Assalaýmaǵaleıkým, Ǵabe, qasiretińizdiń ornyna basa kelgen qus-qýanyshyńyz qutty bolsyn!,  – deıdi.

Aǵasy inisiniń qolyn rızalyqpen alyp, rahmet aıtady. Sonda Ǵabeńniń kabınetinde otyrǵan aqyn Juban Moldaǵalıev:

– Ǵabe, Muzaǵań sizden qysylyp júr edi, «sóz tapqanǵa qolqa joq» degen osy, – degen eken.

ShYMBAIǴA BATAR SÓZ

Muzafar Álimbaev birde Almaty oblysynyń bir aýdanyna qonaqqa barady. Tamaq ishilip, dastarhan jınalǵan soń, jigitter aqynnyń kóńilin aýlamaq bolyp, «preferansqa» kirisedi ǵoı. Ishterinde Shymbergen degen mektep dırektory bar eken, sol kisiniń qalta-synda aqshasy bolmaı, utylyp qalǵan soń, Muzaǵańnyń utysyn jarym-jartylaı ǵana tólepti.
– Jaraıdy, seni qınamaı-aq qoıaıyn… Biraq, bermegen aqshańa óleń aıtsam qaıtedi? – deıdi Muzaǵań ázildep.
– Aıtyńyz, aıtyńyz? – deıdi otyrǵandar aqyndy qaýmalap.
Sonda Muzaǵań bylaı depti:
– Aý, Shymbergen, Shymbergen,
Qonaq edik bir kelgen.
Eki tıynnan kelisip,
Bir tıynnan qun bergen
Bul sumdyqty kim kórgen!

MODNYI DORBA

Aqyn Muzafar Álimbaev birde qolyna ala dorba ustap, kitap dúkeninen shyǵyp kele jatsa bir qalamger inisi kezdesip:
– Muzaǵa-aý, myna bir dorbańyz modnyı ǵoı,– depti.
Sonda Muzafar:
– Bárekeldi, modnyı bolǵany úshin emes, godnyı bolǵany úshin ustap júrgen ǵoı, – degen eken.

BASPAǴA HAT

Aqyn Muzafar Álimbaevtyń «Óner» baspasynan «Ómir. Óner. Ónerpaz» atty kólemdi kitaby jaryq kórgen edi. Sol kitaptyń qoljazbasy óndiriske daıyndalyp jatqan kezde baspanyń sharýashylyq múmkindigine baılanysty, «ónerlikter» onyń óleńin qysqartyp, jıyrma bes baspa tabaqqa túsirmek bolady. Muny estigen Muzaǵań baspanyń bas redaktory Álibek Asqarovtyń atyna:

«Dimkestikten tıtyqtap qaýsap júrmin,
Sonda da maıda qońyr án sap júrmin.
«Otyz bestiń ornyna jıyrma bes» deıt…
…Ádildikti, Áleke, ańsap júrmin!» – dep hat jazyp jiberipti.

“QABAI BOLSAŃ, DABAI”

Naýryz meıramy kezi eken, soǵan oraı Almatynyń bir alańynda ulan-asyr toı bolyp, kitap jármeńkesi ótip jatady. Jármeńkege shaqyrylǵan aqyn-jazýshylar irkes-tirkes uzynynan uzaq sozylǵan stoldarǵa qatar-qatar jaıǵasyp, qoltańba berip jatady. Aqyn Muzafar Álimbaev dóńgelek júzdi aqquba bir jigittiń kimnen qoltańba alaryn bilmeı qysylyp, birde arǵy shetke, birde bergi shetke shyǵyp aǵalaryna ımenip batpaı júrgenin baıqap qalady.

– Áı, balam, beri kel! – deıdi Muzaǵań.
– Atyń kim?
- Qabaı.
– Dabaı!
Solaı deıdi de, álgi jigitke mynadaı qoltańba jazyp beripti:

«Usyndym kitap Qabaıǵa
Bizdi de oqyp abaıla.
Kóńilimizdi bermeımiz,
Ózge túgil – Abaıǵa».

“MÝZA AǴAM…”

Respýblıkamyzdyń memlekettik Ánuranyna laıyqty tekst tandap alý úshin arnaıy komıssııa konkýrsqa túsken óleńderdi talqylap, jıi-jıi májilister ótkizedi. Osyndaı kúnderdiń birinde tórt-bes tanymal aqyn ózara birlesip jazǵan Ánuran teksiniń jaǵdaıyn bilý úshin aqyn Kadyr Myrzalıev sarapshylar komıssııasynyń múshesi, jazýshy-synshy Sultan Orazalınovqa telefon soǵypty:

– Óleńniń keıbir sózderi naqty emes, áli de solǵyndaý eken, – deıdi Sultan sóz arasynda óz pikirin aıtyp.

– Ol qandaı sózder?

– Máselen, «Sáýleli saltymyz saqtalǵaı salamat» degen joldaǵy «sáýleli», «saqtalǵaı», «salamat» degen sózder tujyrymsyz, Ánuranǵa kelińkiremeıdi.

– Ol basqanyki emes, Muzaǵań syndy jákeńizdiki, – deıdi Qadekeń jasy úlken aǵasynyń atyn kóldeneń tartyp, ári bir jaǵy qaljyńǵa súıep.

Sonda Sultekeń:
– Muzaǵam – syılap, jaqsy kóretin aǵam ekeni ras, biraq – Muzaǵamnan da joǵary Mýza aǵam bar ǵoı, – degen eken.

MUZAǴAŃNYŃ BATASY

1956 jyly aqyn Qaınekeı Jarmaǵambetov belgili bir sebeptermen partııalyq sógis alyp qalady. Arada biraz ýaqyt ótip, birde qalbalaqtap asyǵyp kóshede kele jatsa, aldynan aqyn Muzafar Álimbaev kezdese ketedi.

– Qaıda asyǵyp barasyń? – deıdi Muzaǵań.
– Oıbaı, atama… Baıaǵydaǵy sógisimdi aldyraıyn dep obkomǵa bezektep bara jatyrmyn, – deıdi Qaınekeı.
– Ondaı bolsa, qaltańda aqshań bar ma, bata bereıin? – deıdi Muzaǵań.
– Bar! – Qaınekeı balasha qýanyp ketip, on somdyqty usyna beredi.
Sonda Muzaǵań qolyn jaıyp, kósheniń dál ortasyna tizerlep otyra qalypty da, sógis alǵan dosyna bylaı dep bata beripti:

– Berdim saǵan batamdy,
Keshirsin obkom qatańdy.
Qatynyńdy jylatyp,
Pámıláńdi shýlatyp,
Kótere berme kórinen
Kári arýaq atańdy,
Áýmın!

Jınaǵan, qurastyrǵan Maqsuthan Amanjanuly

Pikirler