Jahandyq kiberqauıpsızdık indeksınde (Global cybersecurity Index) Qazaqstan öz pozisiiasyn qarqyndy türde arttyryp keledı. Mäselen, juyrdaǧy esep boiynşa, Qazaqstan bırden kiberqauıpsızdıgı küştı elderder arasynda 40-orynǧa ūsynyldy. Ötken jyldyŋ reitingısınde el 82-orynǧa ie bolǧan edı.
Sarapşylar eldıŋ qūqyqtyq saladaǧy jetıstıkterın erekşe atap ötedı. Atap aitatyn bolsaq, Qazaqstan memleketı aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialardy jäne qauıpsızdık salasyndaǧy talaptardy äldeqaşan bırızdendırgenı aitylady. Sifrlandyru baǧyty bügın de kiberqauıpsızdık strategiiasyna aitarlyqtai ülken män beredı. Soŋǧy ekı jyl ışınde kiberqauıpsızdık salasyn damytu üşın negızgı tūjyrymdamalyq täsılder tolyqtai äzırlendı. "Qazaqstannyŋ kiberqauıpsızdıgı" tūjyrymdamasy, sondai-aq bırqatar zaŋnamalyq aktıler, salalyq būiryqtar äzırlenıp, bekıtıldı. Arnaiy synaq zerthanalary qūryldy, Ūlttyq aqparattyq qauıpsızdıktı üilestıretın ortalyq ıske qosyldy, atalǧan mamandyq türlerı boiynşa granttar sany arta tüstı.
“Qazaqstannyŋ kiberqalqany" baǧdarlamasy aiasynda Qazaqstandaǧy kiberqauıpsızdık üşın 336 asa maŋyzdy nysan negızge alyndy, olarǧa memlekettık qūrylymdar, bankter men önerkäsıptık käsıporyndar jatady. Būl mekemelerge jasalǧan şabuyldar halyqaralyq nemese memleketaralyq deŋgeide äser etuı äbden mümkın. "Qazaqstannyŋ kiberqalqany" tūjyrymdamasyn belsendı ıske asyru prosesı 2018 jyly bastalyp, 2022 jylǧa deiın eseptelgen edı. Tūŋǧyş Prezident Nūrsūltan Nazarbaev Qazaqstanda kiberqylmyspen küresetın arnaiy qorǧau jüiesın qūru qajet ekenın alǧaş ret 2017 jylyy qaŋtarda halyqqa jyl saiynǧy Joldauynda mälımdegen bolatyn. Sol kezde ol Ükımet pen ŪQK-ge "Qazaqstannyŋ kiberqalqany"jüiesın qūru jönınde şaralar men jobalar qabyldaudy tapsyrdy.
Halyqaralyq kiberqauıpsızdık sarapşylary 2019 jyldan bastap älemde kiberşabuyldar är 14 sekund saiyn oryn alyp otyrǧanyn aitady. Kiberşabuyldar sanynyŋ artuymen qoǧamǧa keltırıletın zalal sany da kün saiyn ösude: eger ekonomikanyŋ ärtürlı sektorlaryndaǧy kompaniialardyŋ şyǧyndary 2019 jyly olar 2,5 trln dollarǧa jetken. 2022 jyly Düniejüzılık ekonomikalyq forumnyŋ boljamy boiynşa kiberşabuyldardan bolatyn planetalyq zalal 8 trln dollarǧa deiın ösken.
"Qazaqstannyŋ kiberqauıpsızdıgı" tūjyrymdamasy sifrlyq ekonomikany ärı qarai qarqyndy türde perspektivalyq damytuǧa jäne öndırıstık prosesterdı tehnologiialyq tūrǧydan jaŋǧyrtuǧa, aqparattyq-kommunikasiialyq qyzmet körsetu salasyn keŋeituge, olardyŋ bäsekelestık ortasyna baǧyttalǧan.
Aqparattyq qauıpsızdıktıŋ ūlttyq üilestıretın arnaiy ortalyqty qūru jäne ony damytu jönındegı barlyq ıs-şaralar "Sifrlyq Qazaqstan" baǧdarlamasy aiasynda qolǧa alynǧan bolatyn. 2018 jyly Memlekettık organdardyŋ aqparattyq resurstaryn jäne respublikanyŋ asa maŋyzdy aqparattyq infraqūrylymyn kiberşabuyldar men kiberqauıpterden qorǧaudy qamtamasyz etetın aqparattyq qauıpsızdıktıŋ ūlttyq üilestıru ortalyǧy qūrylyp, jūmysyn bastady.Ol bügın de serverlık jäne telekommunikasiialyq jabdyqtarmen, ülken derekterdı saqtau jüielerımen jäne analitikalyq qūraldarmen jabdyqtalǧan.
2019 jyly "QR ŪBHO analitikalyq jüiesı" AÖK qalyptastyrudyŋ ekınşı kezeŋın ıske asyru aiaqtaldy, onyŋ şeŋberınde ortalyq memlekettık organdardyŋ memlekettık qyzmetşılerınıŋ avtomattandyrylǧan jūmys oryndaryn monitoringıleu men qorǧaudyŋ baǧdarlamalyq-tehnikalyq qūraldary satyp alyndy.
Osy jobany ıske asyruǧa barlyq memlekettık men jergılıktı atqaruşy organdar, "Atameken" ŪKP, "memlekettık tehnikalyq qyzmet" AQ, salalyq ūiymdar men qūzyret ortalyqtary atsalysty.
Tūjyrymdamany äzırleu barysynda Ūlybritaniia, Şveisariia, Avstriia, Niderlandy, Germaniia, Finliandiia siiaqty elder siiaqty aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialardy daiyndau jäne sonymen qatar paidalanu salasyndaǧy halyqaralyq täjıribelerdıŋ barlyǧy zerdelendı. Būl tūjyrymdamany oryndau Qazaqstannyŋ BŪŪ-nyŋ jahandyq kiberqauıpsızdık baǧdarlamasyna qosqan ülesı bolyp tabylady.
BŪŪ deŋgeiınde halyqaralyq telekommunikasiia Odaǧynyŋ jahandyq kiberqauıpsızdık baǧdarlamasy nemese BŪŪ Bas Assambleiasynyŋ "jahandyq kiberqauıpsızdık mädenietın qūru jäne asa maŋyzdy aqparattyq infraqūrylymdardy qorǧau jönındegı ūlttyq küş-jıgerdı baǧalau" qarary siiaqty bırqatar qūjattar bar. Onda aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialardy qauıpsız paidalanu salasyn qamtityn kiberqauıpsızdık şaralary qamtylǧan.
Ūqsas jaŋalyqtar
