جاھاندىق كيبەرقاۋىپسىزدىك يندەكسىندە (Global cybersecurity Index) قازاقستان ءوز پوزيتسياسىن قارقىندى تۇردە ارتتىرىپ كەلەدى. ماسەلەن، جۋىرداعى ەسەپ بويىنشا، قازاقستان بىردەن كيبەرقاۋىپسىزدىگى كۇشتى ەلدەردەر اراسىندا 40-ورىنعا ۇسىنىلدى. وتكەن جىلدىڭ رەيتينگىسىندە ەل 82-ورىنعا يە بولعان ەدى.
ساراپشىلار ەلدىڭ قۇقىقتىق سالاداعى جەتىستىكتەرىن ەرەكشە اتاپ وتەدى. اتاپ ايتاتىن بولساق، قازاقستان مەملەكەتى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى جانە قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى تالاپتاردى الدەقاشان بىرىزدەندىرگەنى ايتىلادى. تسيفرلاندىرۋ باعىتى بۇگىن دە كيبەرقاۋىپسىزدىك ستراتەگياسىنا ايتارلىقتاي ۇلكەن ءمان بەرەدى. سوڭعى ەكى جىل ىشىندە كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىن دامىتۋ ءۇشىن نەگىزگى تۇجىرىمدامالىق تاسىلدەر تولىقتاي ازىرلەندى. "قازاقستاننىڭ كيبەرقاۋىپسىزدىگى" تۇجىرىمداماسى، سونداي-اق بىرقاتار زاڭنامالىق اكتىلەر، سالالىق بۇيرىقتار ازىرلەنىپ، بەكىتىلدى. ارنايى سىناق زەرتحانالارى قۇرىلدى، ۇلتتىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ۇيلەستىرەتىن ورتالىق ىسكە قوسىلدى، اتالعان ماماندىق تۇرلەرى بويىنشا گرانتتار سانى ارتا ءتۇستى.
“قازاقستاننىڭ كيبەرقالقانى" باعدارلاماسى اياسىندا قازاقستانداعى كيبەرقاۋىپسىزدىك ءۇشىن 336 اسا ماڭىزدى نىسان نەگىزگە الىندى، ولارعا مەملەكەتتىك قۇرىلىمدار، بانكتەر مەن ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار جاتادى. بۇل مەكەمەلەرگە جاسالعان شابۋىلدار حالىقارالىق نەمەسە مەملەكەتارالىق دەڭگەيدە اسەر ەتۋى ابدەن مۇمكىن. "قازاقستاننىڭ كيبەرقالقانى" تۇجىرىمداماسىن بەلسەندى ىسكە اسىرۋ پروتسەسى 2018 جىلى باستالىپ، 2022 جىلعا دەيىن ەسەپتەلگەن ەدى. تۇڭعىش پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستاندا كيبەرقىلمىسپەن كۇرەسەتىن ارنايى قورعاۋ جۇيەسىن قۇرۋ قاجەت ەكەنىن العاش رەت 2017 جىلىى قاڭتاردا حالىققا جىل سايىنعى جولداۋىندا مالىمدەگەن بولاتىن. سول كەزدە ول ۇكىمەت پەن ۇقك-گە "قازاقستاننىڭ كيبەرقالقانى"جۇيەسىن قۇرۋ جونىندە شارالار مەن جوبالار قابىلداۋدى تاپسىردى.
حالىقارالىق كيبەرقاۋىپسىزدىك ساراپشىلارى 2019 جىلدان باستاپ الەمدە كيبەرشابۋىلدار ءار 14 سەكۋند سايىن ورىن الىپ وتىرعانىن ايتادى. كيبەرشابۋىلدار سانىنىڭ ارتۋىمەن قوعامعا كەلتىرىلەتىن زالال سانى دا كۇن سايىن وسۋدە: ەگەر ەكونوميكانىڭ ءارتۇرلى سەكتورلارىنداعى كومپانيالاردىڭ شىعىندارى 2019 جىلى ولار 2,5 ترلن دوللارعا جەتكەن. 2022 جىلى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ بولجامى بويىنشا كيبەرشابۋىلداردان بولاتىن پلانەتالىق زالال 8 ترلن دوللارعا دەيىن وسكەن.
"قازاقستاننىڭ كيبەرقاۋىپسىزدىگى" تۇجىرىمداماسى تسيفرلىق ەكونوميكانى ءارى قاراي قارقىندى تۇردە پەرسپەكتيۆالىق دامىتۋعا جانە وندىرىستىك پروتسەستەردى تەحنولوگيالىق تۇرعىدان جاڭعىرتۋعا، اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن كەڭەيتۋگە، ولاردىڭ باسەكەلەستىك ورتاسىنا باعىتتالعان.
اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ۇلتتىق ۇيلەستىرەتىن ارنايى ورتالىقتى قۇرۋ جانە ونى دامىتۋ جونىندەگى بارلىق ءىس-شارالار "تسيفرلىق قازاقستان" باعدارلاماسى اياسىندا قولعا الىنعان بولاتىن. 2018 جىلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق رەسۋرستارىن جانە رەسپۋبليكانىڭ اسا ماڭىزدى اقپاراتتىق ينفراقۇرىلىمىن كيبەرشابۋىلدار مەن كيبەرقاۋىپتەردەن قورعاۋدى قامتاماسىز ەتەتىن اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ۇلتتىق ۇيلەستىرۋ ورتالىعى قۇرىلىپ، جۇمىسىن باستادى.ول بۇگىن دە سەرۆەرلىك جانە تەلەكوممۋنيكاتسيالىق جابدىقتارمەن، ۇلكەن دەرەكتەردى ساقتاۋ جۇيەلەرىمەن جانە اناليتيكالىق قۇرالدارمەن جابدىقتالعان.
2019 جىلى "قر ۇبحو اناليتيكالىق جۇيەسى" اوك قالىپتاستىرۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىن ىسكە اسىرۋ اياقتالدى، ونىڭ شەڭبەرىندە ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرىنىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇمىس ورىندارىن مونيتورينگىلەۋ مەن قورعاۋدىڭ باعدارلامالىق-تەحنيكالىق قۇرالدارى ساتىپ الىندى.
وسى جوبانى ىسكە اسىرۋعا بارلىق مەملەكەتتىك مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار، "اتامەكەن" ۇكپ، "مەملەكەتتىك تەحنيكالىق قىزمەت" اق، سالالىق ۇيىمدار مەن قۇزىرەت ورتالىقتارى اتسالىستى.
تۇجىرىمدامانى ازىرلەۋ بارىسىندا ۇلىبريتانيا، شۆەيتساريا، اۆستريا، نيدەرلاندى، گەرمانيا، فينليانديا سياقتى ەلدەر سياقتى اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى دايىنداۋ جانە سونىمەن قاتار پايدالانۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق تاجىريبەلەردىڭ بارلىعى زەردەلەندى. بۇل تۇجىرىمدامانى ورىنداۋ قازاقستاننىڭ بۇۇ-نىڭ جاھاندىق كيبەرقاۋىپسىزدىك باعدارلاماسىنا قوسقان ۇلەسى بولىپ تابىلادى.
بۇۇ دەڭگەيىندە حالىقارالىق تەلەكوممۋنيكاتسيا وداعىنىڭ جاھاندىق كيبەرقاۋىپسىزدىك باعدارلاماسى نەمەسە بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ "جاھاندىق كيبەرقاۋىپسىزدىك مادەنيەتىن قۇرۋ جانە اسا ماڭىزدى اقپاراتتىق ينفراقۇرىلىمداردى قورعاۋ جونىندەگى ۇلتتىق كۇش-جىگەردى باعالاۋ" قارارى سياقتى بىرقاتار قۇجاتتار بار. وندا اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردى قاۋىپسىز پايدالانۋ سالاسىن قامتيتىن كيبەرقاۋىپسىزدىك شارالارى قامتىلعان.
