Qasym-Jomart Toqaev Almaty qalasynyń jurtshylyǵymen kezdesti

2187
Adyrna.kz Telegram

Prezıdent qala jurtshylyǵymen kezdesý barysynda Almatynyń el tarıhynda aıryqsha oryn alatynyn atap ótip, osy qalada Egemendik deklaraııasy men Qazaqstannyń Táýelsizdigi jarııalanǵanyn aıtty, dep habarlaıdy «Adyrna» tilshisi.

Qasym-Jomart Toqaev shahardy órkendetýge qatysty oı-pikirin aıta kele, birneshe baǵytta atqarylýǵa tıis jumystarǵa nazar aýdardy.

Memleket basshysynyń aıtýynsha, eń aldymen, qala ekonomıkasyn ártaraptandyrý arqyly onyń turaqty damýyn qamtamasyz etý qajet. Almaty – elimizdiń ekonomıkalyq damýynyń qozǵaýshy kúshi jáne kóshbasshysy. Jalpy ishki ónimniń besten bir bóligi, bıýdjet kirisiniń 25 paıyzdan astamy jáne Qazaqstannyń saýda operaııalarynyń úshten bir bóligi osy qalaǵa tıesili. Jyl basynan beri qala ekonomıkasyna 930 mıllıard jeke ınvestıııa tartylǵan. Kásipkerlik dáıekti damyp keledi. Shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileriniń sany 30 paıyzǵa ósken.

– Ekonomıkanyń ártaraptandyrylý deńgeıiniń tómen bolýy qala turǵyndary tabysynyń ósimin baıaýlatady. Qala «ortasha tabys tuzaǵyna» tústi, odan shyǵý úshin qala ekonomıkasyn túbegeıli ártaraptandyrý qajet. Óńdeý ónerkásibin, týrızmdi, IT sektoryn jáne kreatıvti ındýstrııany damytýǵa basa nazar aýdarý kerek. Básekelestikti yntalandyrý, ınvestıııa tartý jáne eńbek ónimdiligin aıtarlyqtaı arttyrý qajet. Qala jaǵdaıyndaǵy óńdeý ónerkásibin damytý isi ekologııalyq taza jáne yqshamdy zamanaýı tehnologııalardy qoldana otyryp, úderisterdi joǵary deńgeıde avtomattandyrýmen jáne ıfrlandyrýmen qatar júzege asyrylýy kerek. Almatynyń ındýstrııalyq aımaǵy men «Alataý» ınnovaııalyq tehnologııalar parkiniń áleýetin tolyq paıdalaný qajet, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy óńirdiń erekshelikterin eskere otyryp, Almaty qalasy men Almaty oblysynyń ákimderine Almaty aglomeraııasynyń aıasynda óńdeý ónerkásibin birlesip damytýdy tapsyrdy. Sondaı-aq osy maqsatta jyl aıaǵyna deıin eki aımaqtyń tyǵyz yntymaqtastyǵyna negiz bolatyn «Aglomeraııalardy damytý týraly» jańa Zań qabyldanatynyn aıtty.

Qasym-Jomart Toqaev elimizdegi IT kompanııalardyń 40 paıyzdan astamy Almatyda ornalasqanyna toqtalyp, azamattardyń mańyzdy bastamalaryn júzege asyrý úshin jaqyn arada qalada habtar men klasterler iske qosylatynyn jetkizdi. Sondaı-aq bastapqy qarjylandyrylý somasy 10 mıllıard teńge bolatyn qalalyq venchýrlyq qor qurý jónindegi jergilikti bıliktiń ıdeıasyn qoldaıtynyn atap ótip, bul jobaǵa jeke kásipkerlerden qarjy tartýdyń mańyzdy ekenin aıtty.

Memleket basshysy qalanyń barlyq aýdanyn birdeı damytý jáne turǵyn úı qurylysyn jandandyrý kerek ekenine nazar aýdardy. Prezıdent birqatar túıtkildi máseleni atap ótip, turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyǵyna basa mán berý qajettigin jetkizdi.

– Birqatar aýdanda ortalyqtan beriletin sý joq. Almatynyń 30 myńǵa jýyq turǵyny sýdy tasyp ishedi. Ákimdikke 3 jyldyń ishinde barlyq turǵyndarǵa ortalyqtan sý berýdi tapsyramyn. Aldaǵy 2 jylda Qarǵaly, Aqsaı ózenderinen sý alatyn 2 iri qurylǵyny iske qosý kerek. Naýryzbaı jáne Alataý aýdandarynda sý jınaıtyn jańa ortalyqtar salý qajet. Bul sharalardyń arqasynda 150 myń adamǵa sý beriledi. «Ermensaı» jáne «Barlyq» ózenderinen sý tartý júıesin de iske qosý mańyzdy. Sý – tirshilik kózi. Turǵyndardyń ómir sapasy tikeleı sýǵa táýeldi. Sondyqtan sýmen qamtamasyz etetin jańa jeli salý, jańǵyrtý jumysyn basty nazarda ustaý kerek, – dedi Prezıdent.

Qasym-Jomart Toqaev qala halqynyń sany kún ótken saıyn ósip kele jatqanyna toqtalyp, turǵyn úı qurylysyna aıryqsha mán beriletinin aıtty. Onyń aıtýynsha, Almaty turǵyndarynyń kópshiligi, ásirese, jastar úshin baspana – eń ózekti másele. Jastardyń baspana alýyna jan-jaqty jaǵdaı jasaý kerek.

– Bul – memlekettiń basty mindetiniń biri. Ákimdik jalǵa beriletin turǵyn úı salý úshin ınvestorlarǵa tartymdy bolatyn tıimdi tásilder oılastyrýǵa tıis. Biraq jaldamaly úıler tym qymbatqa túspeýi kerek. Ondaı páterler, eń aldymen, qoljetimdi bolýǵa tıis. Jalpy, Almaty jastary úshin baspanaly bolý qol jetpes arman bolmaýy kerek. Basynda baspanasy bar jastardyń erteńgi kúnge degen senimi artady. Qalada turǵyn úı tapshylyǵyn azaıtý – asa mańyzdy mindet. Kelesi jyldan bastap turǵyn úı qurylysyn jyl saıyn 10 paıyzǵa arttyrý qajet. Árıne, Almatyda bos jer az. Bul jaǵdaı qurylystyń qarqynyn kúsheıtýge kedergi keltirýi múmkin. Sol sebepti jańa jerlerdi ıgerý kerek. Qalada 1500-ge jýyq eski úı bar. Shaǵyn aýdandarda turǵan mundaı úılerge kúrdeli jóndeý júrgizgen jón. Ákimdikke osy sharýany kezeń-kezeńmen júzege asyrý úshin naqty jospar ázirleýdi tapsyramyn, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent Almatynyń jol-kólik júıesine de arnaıy toqtaldy. Birneshe saǵattyq kólik keptelisteri azamattardyń densaýlyǵyna áser etip qana qoımaı, qala ekonomıkasy men ekologııasyna da aıtarlyqtaı zııan keltiredi. Sondyqtan adamdarǵa «jaıly qala» qaǵıdatyn iske asyrýǵa múmkindik beretin úılesimdi jáne teńgerimdi jol-kólik keshenin salý mańyzdy.

– Qoǵamdyq kólikterdiń tartymdylyǵyn dáıekti túrde arttyra otyryp, jeke kólikterdi paıdalanýdy azaıtý jaıyn oılastyrý kerek. Ol úshin metro jelisin keńeıtýdi jalǵastyrý qajet. Eskirgen jáne ekologııaǵa zııan keltiretin kólik túrlerinen bas tartý kerek. 2025 jyldan keıin Almaty kóshelerinde dızeldi avtobýstar qalmaýǵa tıis. Olardy gazben jáne elektr qýatymen júretin kólikter almastyrady. Almatyda ony tabysty damytýdyń mol tájirıbesi bar. Tranzıttik júk tasymalynyń basym bóligin Úlken Almaty aınalma jolyna kóshirý de qalaǵa oń áserin tıgizedi. Bul úshin 6 radıaldy jáne 4 ishki negizgi kóshe salý qajet, – dedi Memleket basshysy.

Jýyrda Almaty men Qonaev qalalary arasynda elektr poıyzynyń qozǵalysy qaıta qalpyna kelgenin eske salǵan Qasym-Jomart Toqaev Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi, Almaty qalasy men Almaty oblysynyń ákimdikteri qala mańyndaǵy temirjol qatynasyn odan ári jandandyrý josparyn ázirleýi qajet ekenin aıtty.

Prezıdent ekologııa máselesi únemi nazarynda ekenine toqtalyp, almatylyqtardy qaladaǵy aýanyń lastanýy qatty alańdatyp otyrǵanynan habardar ekenin jetkizdi. Onyń aıtýynsha, jyl saıyn atmosferaǵa shyǵarylatyn zııandy qaldyqtyń kólemi 125 myń tonnaǵa jýyqtaıdy. Aýany negizinen avtokólikter, qalalyq jylý elektr stanııalary, ónerkásip kásiporyndary jáne gaz tartylmaǵan jer úıler lastaıdy. Megapolıste aýanyń taza bolýyna tyǵyz ári retsiz salynǵan ǵımarattar da kedergi keltirip tur.

Osy rette Memleket basshysy ákimdikke ónerkásip kásiporyndarynyń ekologııalyq qaýipsizdik normalaryn saqtaýyn qatań qadaǵalaýdy tapsyryp, JEO-2 jáne JEO-3 ortalyqtaryn gazǵa kóshirý arqyly zııandy qaldyqtardy on eseden astam tómendetýge bolatynyn aıtty.Budan bólek, Qasym-Jomart Toqaev Almatyda 2030 jylǵa deıin 2,5 mıllıon aǵash otyrǵyzý josparlanyp otyrǵanyn aıtty. Eń bastysy, abattandyrý jumystary sýarmaly sýdyń qoljetimdiligi men qala josparyn eskere otyryp, mazmundy ári birkelki júrgizilýi kerek. Almatyda 136 saıabaq bar. Olardyń qataryn kóbeıtip, abattandyrý jumystaryn josparly túrde júrgizý kerek.

Memleket basshysy Almatynyń áleýmettik ınfraqurylymyn damytý qajet ekenine toqtaldy.

– Almaty turǵyndarynyń sany jyl saıyn ósip jatyr. Sonyń 60 paıyzy kóshi-qon esebinen júzege asady. Bul jaǵdaı qalanyń áleýmettik ınfraqurylymyna eleýli  áser etedi. Qazir qaladaǵy balabaqshalarda 19 myńnan astam oryn jetpeıdi. Bul tapshylyqty azaıtý úshin memlekettik jáne jeke menshik balabaqshalar salý kerek. Sondaı-aq balalardy memlekettik bilim tapsyrysy arqyly mektepke deıingi jeke bilim berý mekemelerine ornalastyrý qajet. Ákimdikke úshten alty jasqa deıingi balalardyń 97 paıyzyn mektepke deıingi bilimmen qamtýdy tapsyramyn. Bul mindetti 2025 jylǵa deıin oryndaý kerek. Oqýshylardyń sany jyl saıyn orta eseppen 12-15 myńǵa artyp keledi. Sol sebepti mektepterde  oryn tapshylyǵy joǵary. Qazir 29 myńnan astam oqýshyǵa oryn jetpeıdi. Bul ahýal oqýshylardyń sapaly bilim alýyna keri áser etedi. Meniń tapsyrmammen Almatyda aldaǵy eki jyl ishinde «Jaıly mektep» jobasymen 37 myń oryndyq 22 mektep salynady. Basty mindet – 2030 jylǵa qaraı bir aýysymmen oqytýǵa tolyq kóshý, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Prezıdent qalanyń densaýlyq saqtaý salasyna qatysty negizgi mindet ınfraqurylymdy damytý jáne qyzmet kórsetý sapasyn arttyrý ekenin aıtty. Almatyda emhanalar men aýrýhanalar ábden eskirgen. Turǵyn úıler salǵan kezde áleýmettik nysandar durys josparlanbaıdy. Qasym-Jomar Toqaev osyndaı túıtkilderdi atap ótip, ákimdik jańa medıınalyq nysandar salyp, eskilerin jańǵyrtý úshin arnaıy jospar ázirleýi kerek ekenin jetkizdi.

Qasym-Jomart Toqaev erekshe kútimdi qajet etetin jandarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetý asa mańyzdy dep sanaıtynyn jáne olarǵa meılinshe yńǵaıly qoǵamdyq orta qalyptastyrý kerek ekenin aıtty.

– Qazaqstanda eshkimniń quqyǵy shektelmeýi kerek. Qazir Almatyda 55 myńdaı múmkindigi shekteýli adam turady. Onyń 13 myńy erkin júrip-tura almaıdy. Olarǵa kedergisiz orta qalyptastyrý qajet. Bul jumys múmkindigi shekteýligi jandar ǵana emes, qart kisiler jáne balalar úshin de óte mańyzdy. Sondyqtan ákimdik qaladaǵy áleýmettik nysandardyń bárin osyndaı jandardyń qajettiligine beıimdeýi kerek. Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtaryn, aýrýhanalar men emhanalardy, bilim berý jáne sport mekemelerin osy talapqa saı yńǵaılaý qajet, – dedi Memleket basshysy.

Kezdesýde Prezıdent qaýipsizdik pen quqyqtyq tártipti qamtamasyz etý, qalalyq basqarma júıesin ıfrlandyrý máselelerine arnaıy toqtaldy.  Onyń aıtýynsha, bıyl Qazaqstanda tirkelgen jalpy qylmystyń besten biri Almatyda jasalǵan.

– Ákimdik 2025 jylǵa deıin qala kósheleri men qoǵamdyq oryndardy júz paıyz jaryqpen qamtamasyz etýi kerek. Taǵy bir mańyzdy baǵyt – beınebaqylaý júıesin damytý. Búgingi tańda Almatyda 128 myńnan astam jeke beınebaqylaý kameralary ornatyldy, onyń tórtten bir bóligi ǵana qalalyq polıııa departamentiniń Jedel basqarý ortalyǵyna qosylǵan. Ákimdik jeke beınebaqylaý júıelerin biryńǵaı dıspetcherlik pýnktke biriktirý jóninde ereje qabyldaýy kerek. Árıne, jekemenshik ıesiniń kelisimi arqyly. Sonymen qatar beınebaqylaý qurylǵylarymen qamtylmaǵan ýchaskelerge 20 myńǵa jýyq kamera ornatý qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Memleket basshysy Almaty ǵylym men bilimniń ortalyǵy ekenin atap ótip, ǵylymdy damytý máselesine erekshe nazar aýdardy.

– Elimizge ómir jolyn ǵylymǵa arnaǵan, naqty ǵylymı jetistigi bar adamdar kerek. Otandyq ǵalymdar quramyn jasartý qajet. Bul – ýaqyt talaby. Sondyqtan Ǵylym Akademııasyna ǵylymǵa jany ashıtyn, ǵylymı áleýeti zor azamattardy ǵana kóptep tartý qajet.  Biz ǵylym men óndiristi ushtastyrý týraly jıi aıtamyz. Biraq ondaı baılanys áli de ornyqqan joq. Ay bolsa da, muny moıyndaýymyz kerek. Otandyq óndiristi órkendetý úshin ǵylymı jańalyqtar qajet. Ǵalymdarymyzdyń eńbegi sapaly ónim shyǵarýǵa nemese óndiristi tıimdirek etýge septigin tıgizýge tıis. Sonda ǵana ekonomıkamyz damıdy. Osy oraıda men taǵy bir mańyzdy bastama – Prezıdent janynan Ǵylym men tehnologııa máseleleri jóninde ulttyq keńes qurý týraly sheshim qabyldadym, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Sonymen qatar Prezıdent áıelderdiń quqyǵyn qorǵaý isine de nazar aýdaryp, sońǵy jyldary bul máselede aıtarlyqtaı ilgerileý bar ekenin atap ótti.

Budan bólek, Memleket basshysy elimiz ulttyq múddeni qorǵaýǵa, álemde beıbitshilikti, ózara senim men yntymaqtastyqty ilgeriletýge baǵyttalǵan belsendi syrtqy saıasat júrgizip otyrǵanyn atap ótti.

– Halyqaralyq máselelerde Qazaqstan árqashan Birikken Ulttar Uıymynyń ámbebap qaǵıdattaryn sózsiz qoldaıdy. Qazirgi kúrdeli geosaıası jáne geoekonomıkalyq jaǵdaılarda BUU-nyń róli birneshe ese artyp keledi. Oǵan balama joq ekenine senimdimiz, – dedi Prezıdent.

Kezdesý barysynda Memleket basshysy qańtar oqıǵasynyń elimiz úshin zor synaq bolǵanyn atap ótti.

– Qańtar oqıǵasynyń astaryna úńilsek, onyń sebepteri aıqyn kórinedi. Elimizde uzaq ýaqyt áleýmettik ádildik nazardan tys qaldy. Memleket pen qoǵamnyń arasy alshaqtap ketti. Jyldar boıy sheshilmegen áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerden jurt ábden qajydy. Bul – túsinikti jaıt. Alaıda, qylmyskerlerdiń kózdegeni basqa edi. Olar beıbit sherýdi jappaı tártipsizdikke aınaldyrǵysy keldi. Aldyn-ala ázirlegen arandatýshylar, buzaqylar, tipti qaraqshylardy paıdalandy.  Sonyń kesirinen Almatydaǵy jaǵdaı kúrt nasharlady, tipti, baqylaýdan shyqty. Qylmyskerler ákimshilik ǵımarattardy basyp aldy. Kóshelerdi jaýyp, jolynda kezdeskenniń bárin qıratty, tonady. Qysqasy, oılaryna ne kelse, sony istedi. Biraq, qandaı jaǵdaı bolsyn, azamattarymyz, eń bastysy, Almatynyń asqaq rýhyn qulatqan joq. Qala turǵyndary judyryqtaı jumyldy, súıikti qalasyn qorǵap qalý úshin birikti. Árıne, sodyrlardyń mundaıdy kútpegeni aıdan anyq. Elimizdiń altyn besigi – Almatyny qıratyp jatqany osy qalanyń perzenti retinde meniń de janyma batty. Degenmen dál sol sátte abdyrap, ýaqyt uttyrýǵa esh qaqymyz bolǵan joq. Onda ábden dandaısyp ketken qaraqshylar qalamyzdy kúl-talqan eter edi. El taǵdyry synǵa túsken jaýapty sátte halqymyz myzǵymas birligi men qaıtpas qaısarlyǵyn tanytty. Memlekettigimizdi saqtap qalý úshin biz qandaı táýekelge de baratynymyzdy aıqyn kórsettik, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.

Sonymen qatar Prezıdent qylmyskerlerdiń qolshoqpary bolǵan, arandap qalǵan jandarǵa keshirimmen qaraý kerek degen sheshimge kelgenin aıtty.

– Men aýyr qylmys jasamaǵan osyndaı  azamattarǵa keshirimmen qaraǵan jón dep sheshtim. Osyǵan oraı Raqymshylyq týraly zań qabyldandy. Bul – adamgershilik turǵydan durys qadam. Óıtkeni keshirim – izgiliktiń belgisi. Qajetti zańdyq rásimderden keıin raqymshylyq jasalǵan adamdar bosatylyp, otbasyna oralady, – dedi Memleket basshysy.

Prezıdent kezdesý sońynda elimizdiń damýyna eren eńbegimen úles qosyp júrgen birqatar almatylyq azamatty memlekettik nagradalarmen marapattady. Atap aıtqanda, «Qazaqstannyń qala qurylysshylary odaǵy» QB prezıdenti Lıýbov Nysanbaeva «Parasat» ordenimen, «Qalalyq klınıkalyq balalar juqpaly aýrýlar aýrýhanasy» MKK dárigeri Roza Dúısenbaeva «Qurmet» ordenimen nagradtaldy. «Erligi úshin» medali Almaty qalasy Tótenshe jaǵdaılar departamenti órt sóndirý jáne avarııalyq-qutqarý jumystary qyzmeti № 6 mamandandyrylǵan órt sóndirý bóliminiń bólimshe komandıri Qaırat Nurjaýbaevqa, «Eren eńbegi úshin» medali «Hyundai  Trans Auto» JShS óndiris basshysy Sadykjan Mýsarovqa, «Shapaǵat» medali       «Q. Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq zertteý ýnıversıteti» KeAQ magıstranty Ádilhan Tólepbergenge tabystaldy.

Pikirler