Batys Qazaqstan oblysynyń Zelenov aýdanyna «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestiginiń dırektory Arman Áýbákir men atalmysh birdestiktiń óńirimizdegi jetekshisi Nurlan Sádir kelip, aýdan ustazdary men mektep oqýshylaryna «Azamattyq bastamalardy qoldaý ortalyǵynyń» «Qazaqstan jastaryn áleýmettendirý jáne damytý» atty jalpyulttyq jobasynyń jaı-japsarlaryn túsindirdi.
Aldymen sóz alǵan Arman Áýbákir:
- Jastardy áleýmettendirý degenimiz – shyǵarmashylyq,sporttyq, ákerı-patrıottyq, zııatkerlik, qoǵamdyq belsendilik, ulttyq qunydylyqtardy taný, óz-ózin baǵalaý turǵysynan jas tolqynnyń bolashaq tulǵa retinde qalyptasýyna jalpy jaǵdaı jasaý. Árbir balanyń damýy – eń áýeli onyń óz-ózine degen senimdiligin arttyrýmen tikeleı baılanysty.
Abaı atamyz: «Júrekte oty joq adamda mı bolmas» dep. Rasynda, júrekte oty bar bala kez kelgen qıyndyqty jeńip shyǵady, bıik asýlardy baǵyndyrady. Sol júrektegi ot ushqynyn darytatyn – otbasynda ata-ana, mektepte ustazdar qaýymy.
Eń birinshi, ata-anadan keıin ustazdar qaýymy balalardyń óz-ózderine degen senimdilikterin arttyrýda óte mańyzdy qyzmet atqarady. Balany kótermelep, onyń boıynda jasyrynyp jatqan jaqsy qyrlaryn tanyp, sony damytý arqyly úlken tulǵa qalyptastyrýǵa bolady. Ataýly joba eń áýeli balalardyń óz-ózderine degen senimin arttyrýǵa kómektesedi,-dep qolǵa alynǵan jańa jobanyń mańyzdylyǵy men mánine toqtaldy.
Iá, rasymen qazirgi qoǵamda ulttyq qundylyqtardy qasterlep, salt-dústirimizge qurmetpen qaraıtyn jas azaıdy. Mine, solardyń boıyna ulttyq dástúrdi sińirip, eline degen súıispenshiligin arttyra túsý maqsatynda qolǵa alynǵan joba jastarǵa qur bilim berip qana qoımaı, ulttyq tárbıeni sińirýge baǵyttalǵan.
Keıin jobanyń maqsaty jaıyna sóz sóılegen Nurlan Qýanyshuly:
- Jaqynda Qoǵamdyq damý mınıstri Darhan Káletaev NEET jastar týraly máselesin kóterdi. NEET jastar degen kimder? Jalpy, NEET - halyqaralyq abbrevıatýra. NEET — Not in Empoloyment, Education or Training, ıaǵnı ne sabaq oqymaıtyn, ne jumys istemeıtin, ne trenıngke qatyspaıtyn jastar kategorııasy. Statıstıka, 2018 jyldyń ekinshi toqsanynda elimizde 300 myńnan astam «NEET jastar» bar deıdi. Bir qaraǵanda NEET jastar – qylmysker emes, buzaqy emes, eshkimge zııany da, paıdasy da joq, eshteńege qulyqsyz, bos júrgen jastar. Al aqylǵa salyp qarasaq, bul – sumdyq kórsetkish. Sebebi bul – ártúrli zań buzýshylyq-qylmys, búlik, teris din aǵymdarǵa tartylýy, sýııdke barý qaýpi joǵary kategorııa.
Qazirgi tańda Qazaqstanda jastarǵa arnalǵan «Jastar tájirıbesi», «Jasyl el» jasaqtary, «Serpin», «Dıplommen — aýylǵa» jáne t.b. bar. Biraq osyǵan qaramastan, NEET jastardyń qarasy joǵaryda aıtylǵandaı bolýy – bul baǵdarlamalar áli de jetkiliksiz ekenin kórsetip otyr. Sebebi bul iske tek úkimet emes, qoǵam da at salysý kerek. Osy qoǵamnyń qozǵaýshy kúshteriniń biri – qoǵamdyq birlestik retinde – «Adyrna» birlestigi «Jastar bastamalaryn qoldaý boıynsha áleýmettik qyzmet» jobasyn qolǵa alyp otyr. Atalǵan joba – «Qazaqstan jastaryn áleýmettendirý jáne damytý boıynsha jalpyulttyq joba»-nyń quramdas bóligi bolyp tabylady.
Sonymen, áleýmettendirý degenimiz ne jáne nege oǵan qatty kóńil bólip otyrmyz. Áleýmettendirý – qarym-qatynas jasaı biletin, ómirlik maqsatyna jete biletin, ómirlik jáne adamgershilik qundylyqtardy ustanatyn, óziniń qajeti men qyzyǵýshylyǵyn qoǵam talaptaryna sáıkes shekteı biletin tulǵanyń qalyptasýy, - dep jastardy áleýmettendirýdiń motıvaııalyq júıesi, azamattyq jaýapkershiligin damytý, jastardyń barlyq sanattarynyń (aýyldyq, belsendi emes, margınal toptarynyń, t.s.s) áleýmettik ınklıýzııasin qamtamasyz etý, jastar arasynda eriktilik, sport jáne shyǵarmashylyqty damytý, ulttyq qundylyqtarǵa jalǵaý sııaqty joldaryn kórsetti. Sondaı-aq Nurlan Sádir ıntelektýaldyq (zııatkerlik),eriktilik pen áleýmettik belsendilik, áskerı-patrıottyq, shyǵarmashylyq, sporttyq, ulttyq qundylyq sııaqty alty baǵyt boıynsha ótetin baıqaýdyń sharttary men maqsattary jaıyn keńinen túsindirip ótti.
Shara barysynda jınalǵandar atalmysh joba jaıynda suraqtaryn qoıyp, usynystaryn jetkizdi.
Túgelbaı Bısen,
Zelenov aýdany
