«AMANAT» partiiasy fraksiiasynyŋ müşesı Äbutälıp Mütälı Premer-Ministrdıŋ orynbasary – Jasandy intellekt jäne sifrlyq damu ministrı Jaslan Mädievke ūlttyq chip-dizaindy damytu jönınde deputattyq saual joldady, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.
Deputattyŋ aituynşa, prezident Qasym-Jomart Toqaev aldaǧy üş jylda eldı tolyq sifrlandyru jäne jasandy intellekttı damytu jönınde naqty mındet qoiǧanymen, mikroshemalardy jobalau salasyndaǧy öz mümkındıgımızdı küşeitpei būl maqsattardy oryndau qiyn. Mütälı mikrochipterdıŋ bügınde tūrmystyq tehnikadan bastap kölık, qauıpsızdık jäne memlekettık qyzmetterge deiıngı barlyq sifrlyq infraqūrylymnyŋ negızıne ainalǧanyn atap öttı.
Halyqaralyq täjıribege süiengen ol chip-dizain industriiasyn qalyptastyru üşın mındettı türde öz öndırıstık fabrikalarynyŋ boluy şart emes ekenın aitty. Mysaly, Singapur zertteulerdı qoldau üşın 700 mln dollar baǧyttap otyr, Qytaida jasandy intellektke arnalǧan derbes chipterdı äzırleuge salyqtyq jeŋıldıkter berılude. Öndırıstık bazasy bolmasa da, britandyq ARM älem smartfondarynyŋ 95%-yna arhitekturalyq şeşım ūsynyp otyr, al NVIDIA naryqtyq qūny 4 trillion dollardan asqan alpauytqa ainaldy.
«Qazırgı uaqytta elımızde mikroshemalardy modeldeu mensynaqtan ötkızuge arnalǧan zerthanalar, bılım beru baǧdarlamalary, ǧylymi-zertteu infraqūrylymyjänememlekettık qoldau şaralary jetkılıksız. Salada halyqaralyq täjıribesı bar injenerler men tälımgerler tapşy, al universitetter men önerkäsıp arasyndaǧy bailanys älsız.
Nätijesınde bız mikroshemalardy importtauǧa mäjbürmız. Alaida eŋ ökınıştısı – jahandyq jartylai ötkızgışter industriiasynan şet qalyp otyrmyz. Būl naryqtyŋ kölemı qazırdıŋ özınde jüzdegen milliard dollarmen ölşense, bes jyldan keiın 1 trillion dollarǧa, al 2035 jylǧa qarai 2 trillion dollarǧa deiın ösedı dep boljanyp otyr.
Mikroshemalardy jobalau salasyn damytu Qazaqstanǧa bırqatar eleulı artyqşylyq beredı. Būl ūlttyq qajettılıkterge beiımdelgen tehnologiialyq şeşımderdı äzırleuge, sifrlyq jüielerdıŋ senımdılıgı men memlekettık qauıpsızdıgın arttyruǧa, sondai-aq mikroshemalar men daiyn önım importynyŋ kölemın azaituǧa jol aşady.
Sonymen qatar salada jaŋa joǧary tehnologiialyq jūmys oryndary paida bolyp, jastardyŋ injenerlık mamandyqtarǧa qyzyǧuşylyǧy artady. Daiyn chipter dizainy ülgılerın jäne ziiatkerlık menşıkke qatysty lisenziialardy eksporttau mümkındıgı artyp, ekonomikanyŋ şikızattyq emes sektory nyǧaiady»,-dedı deputat.
Ol Ükımetke chipter dizainy salasyn damytu boiynşa keşendı memlekettık saiasatty äzırleudı jäne bekıtudı ūsyndy.
«Ükımet şūǧyl ärı naqty şaralar qabyldauy qajet. Keşendı memlekettık saiasat aiasynda universitetter men kolledjderde zerthanalar aşu, mikroshemalardyŋ ūlttyq dizain-ortalyǧyn qūru, jobalau jäne testıleu infraqūrylymyn damytu, ǧylymi jobalar men startaptardy qoldau, sondai-aq mikroshemalardy jobalau boiynşa oqu baǧdarlamalaryn engızu közdeluı tiıs. Däl osy bazalyq infraqūrylymdy qūru elımızdıŋ şynaiy ärı tūraqty sifrlandyruyn qamtamasyz etedı. Qabyldanǧan şaralar turaly zaŋnamada belgılengen tärtıppen jazbaşa türde aqparat berudı sūraimyn»,-dep tolyqtyrdy Mütälı.
