Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ tapsyrmasy boiynşa elımızde otyn-energetika keşenın jüielı jaŋǧyrtu jūmystary jalǧasuda. Senımdı, özın-özı qamtamasyz etetın jäne zamanaui energetikalyq jüie elımızdıŋ tūraqty ekonomikalyq ösımı men ärbır azamattyŋ äl-auqatyn jaqsartudyŋ berık ırgetasqa ainalady.
Elektr energetikasy: basty mındet – energetikalyq täuelsızdıktı qamtamasyz etu
Elektr energetikasy salasyndaǧy basty mındet – elımızdıŋ energetikalyq täuelsızdıgın qamtamasyz etu jäne ekonomikanyŋ ösıp kele jatqan qajettılıkterın tolyq qanaǧattandyru.
Prezidenttıŋ tapsyrmasy aiasynda aldaǧy bes jylda kemınde 14 gigavatt energiia öndıretın jaŋa quat közderın ıske qosu mındetı alǧa qoiyldy. Būl jūmys bırneşe baǧytta jürgızılude: jūmys ıstep tūrǧan stansalardy jaŋǧyrtu, energiia öndıretın jaŋa qondyrǧylar salu, sondai-aq gidro jäne jaŋartylatyn energiia közderın damytu.
2023 jäne 2024 jyldary 1,3 gigavatt jaŋa elektr quaty ıske qosyldy.
2025 jyly taǧy 621,5 megavatt engızu prosesı jürıp jatyr, al 2026 jylǧa 2 648,5 megavatt josparlanǧan.
Osy maqsattarǧa qol jetkızu üşın jaŋa strategiialyq nysandar salu boiynşa belsendı jūmys jürgızılude. Türkıstan oblysynda quaty 1000 MVt-qa deiıngı bu-gaz qondyrǧysy negızınde elektr stansasyn salu jobasy jüzege asyryluda. Qyzylordada quaty 240 MVt jaŋa JEO salu boiynşa qūrylys-montajdau jūmystary jürgızılude.
İnfraqūrylymnyŋ tozuyn tömendetu: 9 jylu elektr ortalyǧy qauıptılıgı joǧary «qyzyl» aimaqtan «sary» aimaqqa köştı
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev «Ädılettı Qazaqstan: zaŋ men tärtıp, ekonomikalyq ösım, qoǧamdyq optimizm» atty Joldauynda infraqūrylymǧa qatysty özektı mäselelerdı şeşu qajettıgıne nazar audardy.
JEO-nyŋ tozuyn azaitu mäselelerı Ükımettıŋ erekşe baqylauynda. Keŋ auqymdy jöndeu nauqany jüzege asyryluda: 2025 jyly 10 energoblokty, 63 qazandyqty jäne 39 turbinany kürdelı jöndeu josparlanǧan.
Qazırgı uaqytta 5 energoblok, 30 qazandyq jäne 19 turbinada jūmys jürgızılude. Al 4 energiia blogy, 15 qazandyq jäne 9 turbinada jöndeu jūmystary aiaqtaldy.
Jürgızılıp jatqan şaralar qazırdıŋ özınde naqty nätije berude: qūral-jabdyqty jaŋǧyrtu men jaŋartu nätijesınde elımızdegı JEO-lardyŋ ortaşa tozuy 64%-dan 61%-ǧa deiın tömendedı.
Ötken jylytu mausymynyŋ qorytyndysy boiynşa 9 JEO apat deŋgeiı joǧary «qyzyl» aimaqtan «sary» aimaqqa, 3 JEO sarydan jasyl aimaqqa köştı. Qazırgı uaqytta «qyzyl» aimaqta 10 JEO, sary aimaqta – 17, jasyl aimaqta – 10 JEO bar.
Jyl saiyn tozudy azaitu jäne nysandardy qauıptı aimaqtardan qauıpsız paidalanu aimaǧyna köşıru maqsatynda JEO jaŋǧyrtu baǧdarlamasy jüielı türde jalǧasady.
Prezidenttıŋ tapsyrmasyn jüzege asyru şeŋberınde 2024 jylǧy jeltoqsanda Ükımet «Energetikalyq jäne kommunaldyq sektorlardy jaŋǧyrtu» ūlttyq jobasyn (būdan ärı – ūlttyq joba) bekıttı, onyŋ aiasynda TKŞ infraqūrylymyn jöndeu boiynşa keŋ auqymdy nauqandy ūzaqmerzımdı jeŋıldıkpen qarjylandyru bastaldy.
Ūlttyq joba elektr energiiasyn öndıru quattaryn damytudy, tabiǧi monopoliialar salasyn jaqsartudy, otandyq öndıruşıler men äleumettık osal toptardy qoldaudy, sondai-aq prosesterdı avtomattandyru üşın sifrlyq tehnologiialardy engızudı qamtidy.
Būl jūmysqa 200-den astam infraqūrylymdyq kompaniia tartylǧan.
Negızgı körsetkış – nysandardyŋ tozu deŋgeiın 40%-ǧa deiın tömendetu.
Ūlttyq jobaǧa säikes 86 myŋ şaqyrym injenerlık jelılerdı jaŋǧyrtuǧa şamamen 6,8 trln teŋge investisiia tartylady. Onyŋ ışınde: 1,6 myŋ şaqyrym jylu jelılerı; 77,6 myŋ şaqyrym elektr jelılerı; 4,7 myŋ şaqyrym su qūbyry jelılerı; 2,6 myŋ şaqyrym kärız jelılerı.
Būl apattar sanyn 27%-ǧa azaituǧa mümkındık beredı.
Elektr quatyn öndırudıŋ jaŋa közderın saluǧa jäne qoldanystaǧy stansiialardy jaŋǧyrtuǧa 6,2 trln teŋge kölemınde investisiia tartu közdelgen. Būl qarajat stansiialardyŋ tozuyn 15%-ǧa tömendetuge jäne qosymşa 7,3 GVt kölemınde öndırıstık quat engızuge mümkındık beredı.
Bügınde elımızde elektr energiiasyn öndıretın 55 ūiym jūmys ısteidı, onyŋ 19 stansiiasy 65%-dan asa tozǧan. Elektr energiiasyn öndıru kölemı – 113 mlrd kVt/saǧ, al tūtynu kölemı – 115 mlrd kVt/saǧ.
Osylaişa, aldyn ala boljam boiynşa, aldaǧy bes jylda Ūlttyq jobany jüzege asyru üşın energetika jäne kommunaldyq şaruaşylyq sektorǧa şamamen 13 trln teŋge investisiia tartu qajet.
Osy rette aita keteiık, qarajattyŋ negızgı bölıgı jekemenşık qarjy instituttarynan (ekınşı deŋgeilı bankter – EDB, halyqaralyq qarjy ūiymdary – HQŪ, Önerkäsıptı damytu qory – ÖDQ) tartylady.
Jalpy qarjylandyrudyŋ mynadai tetıkterı qarastyrylǧan: tıkelei qarjylandyru (QDB, EDB, HQŪ, ÖDQ); bırlesıp qarjylandyru; obligasiialar; biudjettık nesieler; jekemenşık monopolisterdıŋ kapitaly; lizingtık qarjylandyru.
Ärbır käsıporyn üşın qarjylandyrudyŋ jeke modelı äzırlenedı.
Ūlttyq jobanyŋ investisiialyq tartymdylyǧyn arttyru maqsatynda tariftık ädıstemege özgerıster engızıldı. Būl salynǧan qarjynyŋ qaitarymyn qamtamasyz etıp, qarjylyq aǧyndardyŋ qajettı deŋgeiın tūraqty türde saqtauǧa mümkındık beredı.
Būdan bölek, nesieler boiynşa paiyzdyq mölşerlemenı subsidiialau mümkındıgı qarastyrylyp jatyr. Būl öz kezegınde tarifterge äserdı azaituǧa yqpal etpek.
Äleumettık osal toptar üşın tariftık jüktemenı jeŋıldetu maqsatynda kommunaldyq qyzmet aqysyn öteuge atauly äleumettık kömek körsetıledı.
Sonymen bırge tozu deŋgeiı joǧary, qūjattary rastalǧan jäne qarjylandyruǧa daiyn 48 tabiǧi monopoliia subektısı (96 joba) qarastyrylyp, anyqtaldy. Jalpy somasy 144,5 mlrd teŋgege 1 347 şaqyrym kommunaldyq jelını jöndeu men auystyru jäne 3 047 bırlık jabdyqty jaŋartu josparlanǧan.
Energetikalyq jäne kommunaldyq infraqūrylymdy jaŋǧyrtu men salu aiasynda otandyq öndırıstı barynşa paidalanu josparlanyp otyr.
Ūlttyq jobany jüzege asyru nätijesınde TKŞ önımderın öndıretın qazaqstandyq käsıporyndar tolyq quatymen jūmys ısteidı dep josparlanyp otyr. Sonymen qatar şamamen 190 mlrd teŋge investisiia esebınen taǧy 27 jaŋa öndırıs orny salynyp, 3,5 myŋǧa juyq jūmys orny aşu közdelgen.
Paidalanylatyn otandyq käsıporyndardyŋ önım kölemı şamamen 4,4 trln teŋge qūraidy.
Būl täsıl ışkı naryqtaǧy bäsekege qabılettılıktı küşeitıp qana qoimai, importqa täueldılıktı azaityp, «jergılıktı» käsıporyndardyŋ jalpy naryqtaǧy ornyn bekemdeuge mümkındık beredı.
Ūlttyq jobany jüzege asyru halyqtyŋ äleumettık osal toptaryn qoldau jönındegı ıs-şaralardy, bıryŋǧai platformany qoldana otyryp barlyq retteletın satyp alulardy bırıktıretın qaǧidalardy, jüielık operatordyŋ aqparattyq-kommunikasiialyq infraqūrylym obektılerın jaŋǧyrtu prosesterın avtomattandyru şeŋberınde jaŋa sifrlyq tehnologiialardy engızudı jäne t. b. közdeidı.
Mūnai-gaz himiiasy salasyn damytu
Prezident Qasym-Jomart Toqaev özınıŋ Joldauynda mūnai-gaz himiiasy salasyn odan ärı damytu jönındegı mındettıŋ özektılıgıne nazar audartty.
Memleket basşysynyŋ şikızat eksportynan qosylǧan qūny joǧary önım şyǧaruǧa köşu jönındegı tapsyrmalaryn oryndau şeŋberınde mūnai-gaz himiiasy salasyn damytu baǧdarlamasy ıske asyryluda.
Alty ırı jobaǧa salynǧan investisiianyŋ jalpy kölemı şamamen 15 milliard AQŞ dollaryn qūraidy.
Kütıletın nätijeler: 3500 tūraqty jäne 16000 uaqytşa jūmys oryndaryn qūru; önerkäsıptık ösu jäne ekonomikany dekarbonizasiialau üşın strategiialyq klaster qalyptastyru; joǧary tehnologiialyq önımder assortimentın (butadien, karbamid, tereftal qyşqyly, polietilen, polipropilen jäne t.b.) keŋeitu.
Negızgı jobalar: quattylyǧy jylyna 500 myŋ tonna polipropilen öndıretın zauyt – paidalanuǧa berıldı; quattylyǧy jylyna 1,25 mln tonna polietilen öndıretın zauyt – qūrylys jūmystary jürude, ıske qosu 2029 jylǧa josparlanǧan. Sondai-aq, auyl şaruaşylyǧynda, avtomobil jäne jeŋıl önerkäsıpte sūranysqa ie butadien, karbamid, tereftal qyşqylyn jäne basqa da önımderdı öndıru boiynşa perspektivaly jobalar pysyqtaldy.
Klasterdıŋ ortalyǧy bolyp qatysuşylarǧa önerkäsıptık alaŋdarǧa, injenerlık kommunikasiialarǧa jäne salyqtyq preferensiialarǧa qol jetkızudı qamtamasyz etetın «Ūlttyq industriialyq mūnai-himiia tehnoparkı» AEA (audany 3 600 gektardan astam) bekıtıledı. Bügıngı taŋda AEA-da 18 qatysuşy kompaniia tırkelgen.
Gaz salasy: geologiialyq barlaudan tereŋ öŋdeuge deiın
Gaz salasynda damudyŋ bügıngıdei kezeŋındegı strategiialyq mındet – tauarlyq gazdyŋ resurstyq bazasyn keŋeitu.
Prezidentımız Joldauynda atap ötkendei, salanyŋ quattylyǧyn keŋeitıp, gaz tasymaldau baǧyttaryn ärtaraptandyru qajet. Ükımettıŋ basty mındetterınıŋ bırı halyq pen ekonomikany gazben qamtamasyz etu bolyp qala beredı.
Byltyr bırqatar gaz ken oryndary paidalanyla bastaldy, odan bölek jalpy öndıru kölemı jylyna bır milliard tekşe metr bolatyn jaŋa gaz ken oryndaryn igeru josparlanuda.
Sonymen qatar, Prezident Ükımetke osy jobalar tolyq engızılgenge deiın ışkı naryqqa gazdy qajetıne qarai böludı, JEO men tūrmystyq tūtynuşylardy kömırden gazǧa auystyruǧa mūqiiat qaraudy tapsyrdy.
Ükımetke Jaŋaözen, Qaşaǧan men Qaraşyǧanaqta gaz öŋdeu käsıporyndarynyŋ qūrylysyn jedeldetu mındetı jükteldı. Qysqa merzımde köŋılge qonymdy tarifter men köterme baǧalar belgıleudı qosa alǧanda, investisiialardy qaitaruǧa baǧyttalǧan pärmendı yntalandyru şaralary da engızıluı qajet.
Ükımettıŋ Prezident alǧa qoiǧan mındetter şeŋberınde jürgızılıp jatqan jūmysy biyl bekıtılgen «Gaz salasyn damytudyŋ 2029 jylǧa deiıngı keşendı josparymen» üilestırıldı.
Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy boiynşa ırı gaz öŋdeu zauyttarynyŋ qūrylysy jandandy:
Qaşaǧan ken ornynda 2026 jyly aiaqtalu merzımımen quaty jylyna 1 mlrd m3 GÖZ jobasy jüzege asyryluda, sondai-aq quaty jylyna 2,5 mlrd m3 GÖZ jobasy pysyqtaluda.
Qaraşyǧanaq ken ornynda 2028 jyly ıske qosylatyn quattylyǧy jylyna 4 mlrd m3 GÖZ salu josparlanuda (tauarlyq gaz öndırısı — jylyna 3,3 mlrd m3).
Jaŋaözen qalasynda quattylyǧy jylyna 900 mln m3 jaŋa GÖZ qūrylysy bastaldy.
Gazdyŋ resurstyq bazasyn keŋeitu jönındegı Jol kartasy şeŋberınde Rojkov, Şyǧys Örıktau jäne Anabai ken oryndary önerkäsıptık paidalanuǧa engızıldı.
Būdan bölek, 2025 jyldyŋ mamyr aiynda «Beineu — Bozoi — Şymkent» magistraldyq gaz qūbyrynyŋ ekınşı jelısınde qūrylys-montajdau jūmystary bastaldy, būl oŋtüstık öŋırlerdıŋ energetikalyq qauıpsızdıgın jäne eldıŋ tranzittık äleuetın aitarlyqtai nyǧaitady.
Halyqty gazben qamtamasyz etuge keletın bolsaq, bügıngı taŋda Qazaqstandy gazdandyru deŋgeiı 62,4%-dy qūraidy, būl 20,2 mln halyqtyŋ 12,6 mln tūrǧynyna gazǧa qol jetkızuge mümkındık beredı. Būl 2023 jylǧy körsetkışten 2,4%-ǧa joǧary. 2024 jyly 4000 şaqyrymnan astam gaz qūbyry salynyp, 93 joba jüzege asyryldy.
2025 jyly 300 myŋnan astam adamdy gazǧa qosudy qamtamasyz ete otyryp, taǧy 77 jobany aiaqtau josparlanuda.
Sifrlyq transformasiia jäne innovasiialyq basqaru
Jaŋǧyrtudyŋ maŋyzdy baǧyty zamanaui — sifrlyq şeşımderdı engızu. Memleket basşysynyŋ tapsyrmalaryn oryndau aiasynda salada jasandy intellekt tehnologiialary belsendı qoldanyluda.
- Elektr energetikasynda Jİ drondary elektr jelılerın jedel diagnostikalauǧa, aqaulardy anyqtauǧa jäne olardy aldyn aluǧa kömektesedı.
- Jylu energetikasynda akustikalyq rezonansqa negızdelgen robotty keşender qūbyrlardyŋ küiın ışınen skanerleidı, būl jöndeudı naqty, tiımdı jäne tariftık jüktemenı tömendetumen jürgızuge mümkındık beredı.
- Gaz salasynda Jİ kömekşı sättı jūmys ısteidı, ol fotografiia arqyly eseptegışterdıŋ körsetkışterın avtomatty türde anyqtaidy, būl tūtynuşylar üşın üderıstı jeŋıldetedı.
Aralas salalardy qamtamasyz etu jäne ūzaqmerzımdı josparlau
Jahandyq jobalarmen qatar ekonomikanyŋ negızgı sektorlaryn qamtamasyz etu boiynşa aǧymdaǧy mındetter de oryndaluda. Mäselen, elımızde jol-qūrylys salasyn otandyq bitummen qamtamasyz etu mäselesı tolyǧymen şeşıldı.
Jūmys ıstep tūrǧan tört zauytty jaŋǧyrtu esebınen olardyŋ jalpy quattylyǧy jylyna 1,52 mln tonnaǧa deiın jetkızıldı, būl ışkı naryqtyŋ qajettılıkterın öteidı.
2025 jyldyŋ mamyr aiynda «Caspi Bitum» BK JŞS jaŋǧyrtu aiaqtaldy, būl öndırıstık quattylyqty aiyna 50-den 67 myŋ tonnaǧa deiın arttyruǧa mümkındık berdı. Osylaişa, elde bitumdy ışkı naryqqa jetkızu tolyǧymen qamtamasyz etıledı. Sondai-aq qajet bolǧan jaǧdaida 500 myŋ tonnaǧa deiıngı import qamtamasyz etıledı.
2025 jylǧy 21 şıldede Ükımettıŋ qaulysymen mūnai öŋdeu salasyn damytudyŋ 2025-2040 jyldarǧa arnalǧan Tūjyrymdamasy bekıtıldı. Būl qūjat kömırsutekterdı öŋdeu men qosylǧan qūny joǧary önımdı öndırudı tereŋdetudıŋ strategiialyq vektoryn anyqtaidy.
Barlyq keşendı jūmys Prezident qoiǧan basty maqsatqa — ärbır qazaqstandyqtyŋ igılıgı üşın jūmys ısteitın senımdı, zamanaui jäne tehnologiialyq damyǧan otyn-energetikalyq keşenge negızdelgen küştı jäne ärtaraptandyrylǧan ekonomikany qūruǧa baǧyttalǧan.
