Foto: Michael Jung/dpa/picture allian
1994 jyly Resei prezidentı Vladimir Putin Qyrym, Şyǧys Ukraina jäne Soltüstık Qazaqstanǧa qatysty aumaqtyq talaptaryn bıldırgen. Būl turaly Germaniianyŋ Der Spiegel jurnaly 31 şılde künı, Germaniia Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ arhivtık qūjattaryna sılteme jasap jariialady, dep habarlaidy “Adyrna”.
2025 jylǧy 21 şıldede Miunhendegı Qazırgı zaman tarihy instituty (Institut für Zeitgeschichte) şyǧarǧan «GFR-dyŋ syrtqy saiasatyna qatysty qūjattar» jinaǧynyŋ kezektı tomy satylymǧa şyqty. Jaŋa tom 1994 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧyna arnalǧan.
Der Spiegel jurnalisterınıŋ jazuynşa, būl jinaqtaǧy bır qūjatta Germaniianyŋ Sankt-Peterburgtegı bas konsulynyŋ 1994 jylǧy 14 qaŋtarda jazǧan jazbasy bar. Onda Putinnıŋ būǧan deiın de aitqan pıkırın «emosiiamen qaitalaǧany» jazylǧan.
Putin Ukraina men Qazaqstanǧa qatysty ne dedı?
German diplomatynyŋ jazbasynda:
«Onyŋ aituynşa, Qyrym, Şyǧys Ukraina jäne Soltüstık Qazaqstan – kem degende osy aimaqtar – Resei üşın eşqaşan şetel bolyp sanalmaǧan, olar ärqaşan Resei aumaǧynyŋ bır bölıgı bolǧan. Eşbır orysqa būl jerlerdıŋ endı basqa elderge tiesılı ekenın tüsındıru mümkın emes», – degen sözder keltırılgen.
Sol jazbada Putin būl – nemısterge tüsınuı qiyn boluy mümkın orys ūltynyŋ ışkı sezımı ekenın atap ötken.
Putin sözın jalǧastyryp, eger Ukraina men Qazaqstandaǧy orystardyŋ äleumettık-ekonomikalyq jaǧdaiy jaqsy bolsa, «mäsele joq» degen. Bıraq onyŋ baǧalauynşa, jaǧdai olai emes bolǧandyqtan, būl Vladimir Jirinovskii sekıldı reseilık ūltşyl saiasatkerlerge tiımdı bolǧan.
«Batys elderı Resei imperializmınıŋ qaita jandanuyn aityp jür, bıraq būl — reseilık müddelerdı ädıl tüsınudıŋ körınısı», – dep mälımdegen Putin.
Aşyq derekterge säikes, 1991–1995 jyldary Germaniianyŋ Sankt-Peterburgtegı bas konsuly bolǧan Eberhard fon Puttkamer 2019 jyly ömırden ozǧan.
1994 jyly Vladimir Putin Sankt-Peterburg merı Anatolii Sobchaktyŋ äkımşılıgınde basşylyq qyzmet atqarǧan. Sobchak Batyspen qarym-qatynasty damytuǧa tyrysqanymen, Ukraina bilıgın ūltşyl dep aiyptap, Qyrym Reseige tiesılı boluy kerek degen pıkır aitqan. Onyŋ oiynşa, KSRO taraǧannan keiın būrynǧy respublikalar 1922 jylǧy – Keŋes Odaǧy qūrylǧan kezdegı jaǧdaiǧa qaita oraluy tiıs edı.
