2025 jyldyŋ 1 tamyzynan bastap AQŞ bilıgı Qazaqstannan keletın barlyq importtyq tauarlarǧa 25 paiyzdyq kedendık baj salyǧyn engızdı. Būl şeşım ekonomikalyq sipattaǧy şara retınde körsetılgenımen, sarapşylar onyŋ astarynda saiasi messedj baryn alǧa tartyp otyr. Ekonomist Änuar Nūrtazin mūndai qadamdy Vaşingtonnyŋ jahandyq yqpalyn körsetu täsılı retınde baǧalady. Būl turaly ol Informburo-ge bergen sūhbatynda aitty, dep habarlaidy “Adyrna”.
Ekonomist Änuar Nūrtazinnıŋ aituynşa, baj salyǧy barlyq tauarlarǧa qatysty bolǧanymen, onyŋ naqty äserı şekteulı bolady. Sebebı Qazaqstannan AQŞ-qa eksporttalatyn önımderdıŋ basym bölıgı – tabiǧi resurstar.
“Būl jerde aita ketu kerek tauarlardyŋ tızımı bar jäne ol aitarlyqtai keŋ. Alaida köp tauarǧa būl baj salyǧy äser etpeidı, sebebı olardyŋ basym bölıgı – resurstyq önımder. Al Qazaqstan, şyn mänınde, resurstan basqa asa köp tauar eksporttamaidy. Naqtyraq aitsaq, 2023 jyly Qazaqstannan AQŞ-qa eksport kölemı 2 milliard 270 million dollardy qūrady. Būl somanyŋ basym bölıgı şikızattyq önımderge tiesılı.
Atap aitqanda, şikı mūnai – 1 milliard 10 million dollar, öŋdelgen mūnai önımderı – 178 million dollar, ferroqorytpalar – 271 million dollar, myryş – 126 million, qorǧasyn – 90,7 million, titan – 18,1 million, tantal – 15,1 million, temır qūbyrlar – 13,8 million dollar boldy. Qymbat metaldar toby boiynşa, kümıs – 102 million, al platina, palladii, altyn, iridii, osmii sekıldı asyl metaldardy qamtityn basqa da baǧaly metall önımderı – 164 million dollar kölemınde eksporttalǧan. Radioaktivtı himiialyq önımder, sonyŋ ışınde uran – 45,5 million dollardy qūrady.
Būl mälımetter Qazaqstan eksportynyŋ qūrylymynda joǧary tehnologiialyq önımder emes, tabiǧi resurstar basym ekenın körsetedı. Iаǧni, Qazaqstan AQŞ naryǧynda negızınen şikızat jetkızuşı el retınde qalyp otyr. Jalpy Qazaqstannan AQŞ-qa baǧyttalǧan eksporttyŋ kölemı ülken emes. Būl, eŋ aldymen, geografiialyq alşaqtyqpen bailanysty – AQŞ bızdıŋ elden tym alysta ornalasqan. Sol sebeptı būl baj salyǧynyŋ tıkelei ekonomikalyq äserı aitarlyqtai bolmaidy. Kerısınşe, būl jerde ekonomikalyq yqpaldan görı – saiasi küş nemese pozisiiany körsetu äreketı aiqyn baiqalady”, dedı ekonomist.
Sarapşy būl jaǧdaidy AQŞ tarapynan tıkelei ekonomikalyq qysymnan görı, saiasi ūstanym men üstemdıgın körsetu amaly dep esepteidı.
“Sonymen, būl maqsatty ekonomikalyq qysym ba? Joq, būl – tıkelei ekonomikalyq qysym emes, būl – bilık tetıkterı arqyly jasalyp otyrǧan küş körsetudıŋ aiqyn körınısı. Özderıŋız bılesızder, Qazaqstan Düniejüzılık sauda ūiymyna müşe, onda liberalizm, erkın sauda, aşyqtyq siiaqty qaǧidattar ünemı jariialanyp keledı. Alaida, qazırgı jaǧdai AQŞ-tyŋ şynaiy ūstanymyn körsettı: eŋ bastysy – Amerika müddesı jäne olar qandai şeşım qabyldasa – solai bolady.
Būl jaǧdai – küştı eldıŋ öz tärtıbın özgelerge taŋuynyŋ mysaly. Būl jerde tek Qazaqstanǧa emes, jalpy älemge baǧyttalǧan küş körsetu, saiasi eskertu jatyr. Qazaqstan – būl rette jeke dara nysana emes. Mūnda AQŞ "älsız, ekonomikasy şaǧyn, damuşy elder ülken derjavanyŋ aitqanyna baǧynuy kerek" degen ūstanym tanytyp otyr. Būl – küştınıŋ diktaty jäne mäsele – osymen tämam”, dedı Änuar Nūrtazin.
