Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik hatshysy Erlan Qarın óziniń YouTube kanalyna Konstıtýııalyq reforma týraly ekinshi beıneúndeýin jarııalady, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
Onda “Konstıtýııalyq reforma qarapaıym azamattarǵa ne beredi?”, “qarapaıym turǵyndar bul reformadan ne utady?” degen suraqtarǵa jaýap bergen. Beıneúndeýdegi qabyldanǵan sheshimderdi tómende nazaryńyzǵa usynamyz:
Birinshi, Konstıtýııalyq keńes Konstıtýııalyq sot bolyp qaıta qurylady. Konstıtýııalyq sot kez kelgen zańnyń nemese ózge de quqyqtyq aktiniń kúshin joıa alady. Konstıtýııalyq sotqa mynalar júgine alady:
- Prezıdent;
- Senat pen Májilistis tóraǵalary;
- Parlament depýtattarynyń besten biri;
- Premer-Mınıstr;
- Adam quqyqtary jónindegi ýákil;
- Bas prokýror;
- QR-nyń árbir azamaty.
Kostıtýııalyq sottyń quramyn Parlament jáne Prezıdent jasaqtaıdy. Bul rette onyń sýdıalaryna saıası partııalardyń múshesi bolýǵa tyıym salynady. Osylaısha, Konstıtýııalyq sot – táýelsiz, obektıvti, derbes ári beıtarap sheshiletin organ bolady.
Ekinshi, adam quqyqtary jónindegi ýákildiń mártebesi artady. Adam quqyqtary jónindegi ýákil azamattardyń quqyqtary naqty qorǵalatynyna kepildik beredi.
Úshinshi, bir mandatty saılaý okrýgtary engiziledi. Iaǵnı, saıası partııalar men qatar, Májiliske jáne oblystyq máslıhatqa partııaǵa múshe emes depýtatttar saılana alady. Al qalalyq jáne aýdandyq máslıhat depýtattaryn túgeldeı bir mandatty okrýgtary arqyly saılaý josparlanyp otyr.
Bul ózgerister saılaýshylarǵa ne beredi?
Birinshiden, qazir azamattar máslıhattaǵy óz depýtattaryn tanymaıdy. Olar partııalyq tizim boıynsha saılanady. Endi azamattar saılaýda ózi qalaǵan partııany ǵana emes, naqty kandıdatqa daýys bere alady. Tipti, óz kandıdatyn da usyna alady. Sol arqyly depýtattar óz saılaýshylarynyń aldynda tikeleı jaýapty bolady.
Ekinshiden, depýtattar, óz saılaýshylaryn tolǵandyratyn máselelerdi sheshý úshin baryn salatyn bolady. Máselen, jol jóndeý, taza sýmen qamtamasyz etý, jańa mektep nemese aýrýhan asal, jastardy jumyspen qamtamasyz etý sııaqty túıitkelder jıi kóteriledi. Onyń bári barynsha shuǵyl jáne sapaly sheshiledi.
Úshinshiden, saılaýshylarǵa bir mandatty okrýg boıynsha saılanǵan depýtattardy keri qaıtarý quqyǵy beriledi. Eger depýtat saılaýshylardyń senimin aqtamasa, jumysyn tıimdi atqarmasa, onyń ókilettilik merzimi aıaqtalǵanyn kútpesten, laýazymynan bosatýǵa bolady.
Tórtinshi, óblys ákimderin taǵaıyndaýdyń jańa tásili – ákimderdi óńirdegi barlyq máslıhat depýtattarynyń kelisimi boıynsha balamaly negizde usynylyp otyr. Prezıdent oblys, respýblıkalyq qala jáne Elorda ákimi laýazymyna kem degende 2 úmitker usynýǵa minditti. Oblystyq, aýdandyq jáne qalalyq depýtattardyń bári osy úmitkerlerden tańdaıdy. Ákimdikke laıyqty kandıdat depýtattaryn jalpy daýys berý nátıjesimen taǵaıyndaıdy. Iaǵnı, kópshilik senim bildirgen azamat ákim bolady.
Besinshiden, ákimderdiń derbestigin arttyrý. Qazir aýyl ákimderin turǵyndar tikeleı saılaıdy. Bul turaqty úrdiske aınaldy. Endi aýdan jáne qala ákimderin saılaýǵa daıyndyq júrgizilip jatyr.
"Adyrna" ulttyq portaly
