Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettik hatşysy Erlan Qarin özınıŋ YouTube kanalyna Konstitusiialyq reforma turaly ekınşı beineündeuın jariialady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Onda “Konstitusiialyq reforma qarapaiym azamattarǧa ne beredı?”, “qarapaiym tūrǧyndar būl reformadan ne ūtady?” degen sūraqtarǧa jauap bergen. Beineündeudegı qabyldanǧan şeşımderdı tömende nazaryŋyzǧa ūsynamyz:
Bırınşı, Konstitusiialyq keŋes Konstitusiialyq sot bolyp qaita qūrylady. Konstitusiialyq sot kez kelgen zaŋnyŋ nemese özge de qūqyqtyq aktınıŋ küşın joia alady. Konstitusiialyq sotqa mynalar jügıne alady:
- Prezident;
- Senat pen Mäjılıstıs töraǧalary;
- Parlament deputattarynyŋ besten bırı;
- Premer-Ministr;
- Adam qūqyqtary jönındegı uäkıl;
- Bas prokuror;
- QR-nyŋ ärbır azamaty.
Kostitusiialyq sottyŋ qūramyn Parlament jäne Prezident jasaqtaidy. Būl rette onyŋ sudialaryna saiasi partiialardyŋ müşesı boluǧa tyiym salynady. Osylaişa, Konstitusiialyq sot – täuelsız, obektivtı, derbes ärı beitarap şeşıletın organ bolady.
Ekınşı, adam qūqyqtary jönındegı uäkıldıŋ märtebesı artady. Adam qūqyqtary jönındegı uäkıl azamattardyŋ qūqyqtary naqty qorǧalatynyna kepıldık beredı.
Üşınşı, bır mandatty sailau okrugtary engızıledı. Iаǧni, saiasi partiialar men qatar, Mäjılıske jäne oblystyq mäslihatqa partiiaǧa müşe emes deputatttar sailana alady. Al qalalyq jäne audandyq mäslihat deputattaryn tügeldei bır mandatty okrugtary arqyly sailau josparlanyp otyr.
Būl özgerıster sailauşylarǧa ne beredı?
Bırınşıden, qazır azamattar mäslihattaǧy öz deputattaryn tanymaidy. Olar partiialyq tızım boiynşa sailanady. Endı azamattar sailauda özı qalaǧan partiiany ǧana emes, naqty kandidatqa dauys bere alady. Tıptı, öz kandidatyn da ūsyna alady. Sol arqyly deputattar öz sailauşylarynyŋ aldynda tıkelei jauapty bolady.
Ekınşıden, deputattar, öz sailauşylaryn tolǧandyratyn mäselelerdı şeşu üşın baryn salatyn bolady. Mäselen, jol jöndeu, taza sumen qamtamasyz etu, jaŋa mektep nemese auruhan asals, jastardy jūmyspen qamtamasyz etu siiaqty tüiıtkelder jiı köterıledı. Onyŋ bärı barynşa şūǧyl jäne sapaly şeşıledı.
Üşınşıden, sailauşylarǧa bır mandatty okrug boiynşa sailanǧan deputattardy kerı qaitaru qūqyǧy berıledı. Eger deputat sailauşylardyŋ senımın aqtamasa, jūmysyn tiımdı atqarmasa, onyŋ ökılettılık merzımı aiaqtalǧanyn kütpesten, lauazymynan bosatuǧa bolady.
Törtınşı, öblys äkımderın taǧaiyndaudyŋ jaŋa täsılı – äkımderdı öŋırdegı barlyq mäslihat deputattarynyŋ kelısımı boiynşa balamaly negızde ūsynylyp otyr. Prezident oblys, respublikalyq qala jäne Elorda äkımı lauazymyna kem degende 2 ümıtker ūsynuǧa mındıttı. Oblystyq, audandyq jäne qalalyq deputattardyŋ bärı osy ümıtkerlerden taŋdaidy. Äkımdıkke laiyqty kandidat deputattaryn jalpy dauys beru nätijesımen taǧaiyndaidy. Iаǧni, köpşılık senım bıldırgen azamat äkım bolady.
Besınşıden, äkımderdıŋ derbestıgın arttyru. Qazır auyl äkımderın tūrǧyndar tıkelei sailaidy. Būl tūraqty ürdıske ainaldy. Endı audan jäne qala äkımderın sailauǧa daiyndyq jürgızılıp jatyr.
https://youtu.be/aFWfyWlWSRs
"Adyrna" ūlttyq portaly
Basqalarmen bölıse
otyryŋyz
