Kinotanudan magistraturany Londonda, Kuin Meri universitetınde "Bolaşaqpen" oqydym. Pänderden ǧana emes, magistrlık dissertasiiam da top jaryp, marapat räsımınde Üzdık diplom ǧana emes, sol jylǧy film studentterı arasynda for Outstanding Achievements degen sertifikat pen aqşalai jülde de tapsyrdy. Taqyrybym zamanaui qazaq kinosyndaǧy äiel beinesı turaly bolatyn. Jetekşım jūmysty PhD-de jalǧastyru kerek degendı aitty, resenzenttıŋ bırı de däl solai pıkır jazypty.
Bıraq onyŋ masştabyn PhD-ge yŋǧailap özgertu üşın bıraz ızdenıp joba daiyndau kerek, al menıŋ "Bolaşaqta" eŋbek ötılım bar, sondyqtan diplom qolǧa tier-timesten Audarma biurosyndaǧy jūmysymdy bastap kettım. Basqa ırılı-ūsaqty jobalar qatarynda Qazaq qalamgerlerınıŋ qos tom antologiiasy, Abai jinaǧynyŋ aǧylşynşa nūsqasyn daiyndauǧa aralasyp jürgende PhD turaly oilauǧa mūrşa bolmady.
Tek 2020-da pandemiiada säl saiabyrsyp, PhD joba daiyndadym. "Qūlasaŋ, tüieden qūla" dep, Kembridjden menıŋ taqyrybyma qyzyǧady-au degen professor ızdedım. Bıraz oqytuşynyŋ eŋbekterın şolyp şyǧyp, qyzyǧuşylyǧymyz säikes keledı-au degen bırıne jobamdy tırkep hat jazdym.
Ol qyzyǧa kelıstı, jäne aldymen Admissions Team arqyly Kembridjge qabyldanuym kerektıgın jazdy. Pıssımıllä dep ırıkteu turlarynan ötıp, sūhbat kezeŋıne keldık. Fakultet basşysy men bolaşaq jetekşım menı sözben synady. Sol aptada "Qūttyqtaimyz, Kembridjge şartsyz qabyldandyŋyz" degen hat keldı.
Alǧaşqy sūraǧym, Geits stipendiiasyna qalai qūjat tapsyramyn? Jauap, "Sız o basta qarjylandyrudy qarastyru turaly grafaǧa qūbelgı qoimaǧan ekensız, biylǧa Geitsqa qūjattaryŋyzdy qosa almaimyz" dedı. (Bill Geits Kembridjge köp qarajat pen stipendiia böledı). "Basqa qarjy közı bolmasa, orynnan bas tartyp, keler jyly qaita tapsyryŋyz, bıraq onda barlyq kezeŋnen qaita ötesız" dedı.
Kei tanystarym "Bolaşaqpen" magistraturasyn aiaqtai sala qaita qūjat tapsyryp, doktorantura oqyp jatqanyn eskerıp, "Bolaşaqqa" qūjat tapsyrdym. Ärı Kembridjge ekınıŋ bırı tüse bermeidı ǧoi, qoldaityn şyǧar degen esek däme:).
Bır mäsele alaŋdatty: "Bolaşaqpen" qaita oqysam, kepıldıkke üi ne jer qoiu kerek. Öz päterım onsyz da kepıldıkte, basqa mülkım joq.
Bıraq "Bolaşaq" "qūjattaryŋyzdy qaramaimyz" dep bır-aq kestı. Däl sol jyly talabyn özgertıp jıberıptı, PhD-ge tüskım kelse eŋbek ötılımdı tolyq aiaqtauym kerek eken. Al mende 1 jyl, 8 ai qalǧan-dy. Söitıp, keler jyly qaita tapsyryp, Geitske talpynyp körermın dep Kembridjdıŋ şartsyz şaqyrtuynan bas tarttym.
Sol ekı aralyqta özım oqyǧan Kuin Meride bızge sabaq bergen bır professor öz paraqşasynda (LinkedIn) tolyq qarjylandyrylǧan doktorantura jobasy bastalǧaly jatqanyn jariialady. Oiymda tük joq laik basa salǧanmyn. Professor jekege jazyp, qalymdy sūrap, PhD-ge tapsyrǧyŋyz kelse, talpynyp körıŋız dedı. Keiın imeil jazyp jobany tüsındırıp, qūjattardy qaida tırkeu kerektıgın aityp sılteme jıberdı.
Kembridjden berı daiyn tūrǧan qūjattardy sıltemege tırkei saldym. Köp ūzamai kelesı kezeŋge öttıŋız degen hat keldı. İnterviudı jetekşı professor men SCRSS ūiymynan supervaizer jürgızdı. Olardyŋ sūraǧy, "jobada ǧylymi jūmystan bölek 2024 jyly ūiymnyŋ jüz jyldyǧyna kinofestival, körme ötkızıp, kıtap şyǧaru kerek, mūndai jūmystarǧa aralasa alasyz ba?" dedı. Ondai jūmystarǧa onsyz da üirengen men, ärine dep jauap berdım.
Menıŋ sūraǧym, "baǧdarlama Visual Cultures dep atalǧanymen, kinoǧa aksent bere alamyn ba?"-"Ärine". "Joba aiasy II düniejüzılık soǧysty qamtidy, ol kezeŋde ırı studiialar Almatyǧa köşırılgenın eskerıp, jobany Qazaqstanǧa qatysty özgertseŋız bolady" dedı. Menıŋ estıgım kelgenı de sol edı, bıraq qarajat mäselesın köterdım. Şart boiynşa būl grant Ūlybritaniia rezidentınıŋ oqu aqysyn jäne ai saiyn jürıp-tūruǧa stipendiiany qamtidy. Bıraq men şeteldık rezident bolǧandyqtan, oqu aqysyndaǧy aiyrmaşylyq bıraz. Eger ony özım töleuım kerek bolsa, grantty qabyldai almaimyn dep aşyq aittym.
Şyny kerek, būdan keiın menı qabyldamaityn şyǧar dep jürdım. Bıraq bırer aidan soŋ stipendiiany ūtyp alǧanym turaly resmi hat keldı. Artynşa professor universitetpen söileskenın, oqu baǧasyndaǧy aiyrmaşylyqty oqu ornynyŋ özı töleitının aityp köŋılımdı ornyqtyrdy. Şegınerge jol joq, bır jaǧy oilamaǧan jerden tılegım oryndalyp, bır jaǧy ol kısını ūiatqa qaldyrmaiyn dep stipendiiaǧa ūsynysty qabyldadym. Quanǧanym, būlar kepıldıkke üi de sūramaidy, oqyp bolǧan soŋ eŋbegıŋmen oqu aqysyn öteisıŋ dep talap ta qoimaidy. Jobany özıme yŋǧailap özgertıp, sapaly zertteu jasap bersem bolǧany.
Endı mäselem "Bolaşaqpen" boldy. Būl kezde 1 jyl 2 ai eŋbek ötılı qalǧan. Eŋbek ötılın keiınge qaldyru jaily ötınış jazdym, üş aidai qarap, rūqsatyn berdı.
Qazır tört jyldyq zertteuımnıŋ alǧaşqy jylyndamyn, joba taqyrybyn Ortalyq Aziiaǧa yŋǧailap, alǧaşqy tarauymdy jazyp ta qoidym. Menıkı zertteu (research) bolǧandyqtan, eşqandai sabaqqa barmaimyn, özıme qajet degen praktikalyq kurstarǧa tırkelıp, öz betımşe zertteu jürgızemın. Demalysym da universitet kanikuldaryna bailauly emes, jetekşıme eskertıp, kez kelgen uaqytta demalys ala alamyn (bır jylda 5 apta).
Jalpy, "Bolaşaq" bolmasa magistraturany oqi almas em Londonda, sondyqtan qazırgı künım üşın "Bolaşaqqa" alǧysym şeksız. Alaida özımnen keŋes sūraǧandarǧa "Bolaşaqtan" basqa joldardy qara dep keŋes aitamyn. Magistraturany oqyp jürgende de "memlekettıŋ aqşasyn jūmsap jürmın" degen jauapkerşılık bolatyn. Doktoranturany şeteldık grantpen oqysam ǧoi dep oilaityn em sol kezde. Qazaqstanǧa bılım äkelu üşın Qazaqstannyŋ aqşasyn jaratu mındet emes, şeteldıŋ aqşasyn da jaratuǧa bolady. Bız "Bolaşaqqa" tapsyrarda şetel grantyn ala alam degen senımnen basqanyŋ bärı bolypty bızde. Keiıngılerge sol senımdı syilaǧym keledı. Talpynyp, talap etse Chevening (Ūlybritaniia, magistratura) siiaqty jobalar bar, är universitettıŋ öz granttary bolady. Äsırese AQŞ-ta Qazaqstanǧa qatysty taqyryppen gumanitarlyq salada zertteu jürgızetın universitetter bar eken. Onyŋ bärın asyqpai otyryp, ızdeu kerek, bıraq eŋbek qaşan da öteledı. Qyzyǧuşylyǧyŋyz bolsa, bırden şeteldık stipendiiaǧa talpynyŋyzdar, alasyzdar.
Äsiia Baǧdäuletqyzy,
jurnalist, mädeniettanuşy.
