Kınotanýdan magıstratýrany Londonda, Kýın Merı ýnıversıtetinde "Bolashaqpen" oqydym. Pánderden ǵana emes, magıstrlik dıssertaııam da top jaryp, marapat rásiminde Úzdik dıplom ǵana emes, sol jylǵy fılm stýdentteri arasynda for Outstanding Achievements degen sertıfıkat pen aqshalaı júlde de tapsyrdy. Taqyrybym zamanaýı qazaq kınosyndaǵy áıel beınesi týraly bolatyn. Jetekshim jumysty PhD-de jalǵastyrý kerek degendi aıtty, reenzenttiń biri de dál solaı pikir jazypty.
Biraq onyń masshtabyn PhD-ge yńǵaılap ózgertý úshin biraz izdenip joba daıyndaý kerek, al meniń "Bolashaqta" eńbek ótilim bar, sondyqtan dıplom qolǵa tıer-tımesten Aýdarma bıýrosyndaǵy jumysymdy bastap kettim. Basqa irili-usaqty jobalar qatarynda Qazaq qalamgerleriniń qos tom antologııasy, Abaı jınaǵynyń aǵylshynsha nusqasyn daıyndaýǵa aralasyp júrgende PhD týraly oılaýǵa mursha bolmady.
Tek 2020-da pandemııada sál saıabyrsyp, PhD joba daıyndadym. "Qulasań, túıeden qula" dep, Kembrıdjden meniń taqyrybyma qyzyǵady-aý degen professor izdedim. Biraz oqytýshynyń eńbekterin sholyp shyǵyp, qyzyǵýshylyǵymyz sáıkes keledi-aý degen birine jobamdy tirkep hat jazdym.
Ol qyzyǵa kelisti, jáne aldymen Admissions Team arqyly Kembrıdjge qabyldanýym kerektigin jazdy. Pissimillá dep irikteý týrlarynan ótip, suhbat kezeńine keldik. Fakýltet basshysy men bolashaq jetekshim meni sózben synady. Sol aptada "Quttyqtaımyz, Kembrıdjge shartsyz qabyldandyńyz" degen hat keldi.
Alǵashqy suraǵym, Geıts stıpendııasyna qalaı qujat tapsyramyn? Jaýap, "Siz o basta qarjylandyrýdy qarastyrý týraly grafaǵa qubelgi qoımaǵan ekensiz, bıylǵa Geıtsqa qujattaryńyzdy qosa almaımyz" dedi. (Bıll Geıts Kembrıdjge kóp qarajat pen stıpendııa bóledi). "Basqa qarjy kózi bolmasa, orynnan bas tartyp, keler jyly qaıta tapsyryńyz, biraq onda barlyq kezeńnen qaıta ótesiz" dedi.
Keı tanystarym "Bolashaqpen" magıstratýrasyn aıaqtaı sala qaıta qujat tapsyryp, doktorantýra oqyp jatqanyn eskerip, "Bolashaqqa" qujat tapsyrdym. Ári Kembrıdjge ekiniń biri túse bermeıdi ǵoı, qoldaıtyn shyǵar degen esek dáme:).
Bir másele alańdatty: "Bolashaqpen" qaıta oqysam, kepildikke úı ne jer qoıý kerek. Óz páterim onsyz da kepildikte, basqa múlkim joq.
Biraq "Bolashaq" "qujattaryńyzdy qaramaımyz" dep bir-aq kesti. Dál sol jyly talabyn ózgertip jiberipti, PhD-ge túskim kelse eńbek ótilimdi tolyq aıaqtaýym kerek eken. Al mende 1 jyl, 8 aı qalǵan-dy. Sóıtip, keler jyly qaıta tapsyryp, Geıtske talpynyp kórermin dep Kembrıdjdiń shartsyz shaqyrtýynan bas tarttym.
Sol eki aralyqta ózim oqyǵan Kýın Merıde bizge sabaq bergen bir professor óz paraqshasynda (LinkedIn) tolyq qarjylandyrylǵan doktorantýra jobasy bastalǵaly jatqanyn jarııalady. Oıymda túk joq laık basa salǵanmyn. Professor jekege jazyp, qalymdy surap, PhD-ge tapsyrǵyńyz kelse, talpynyp kórińiz dedi. Keıin ımeıl jazyp jobany túsindirip, qujattardy qaıda tirkeý kerektigin aıtyp silteme jiberdi.
Kembrıdjden beri daıyn turǵan qujattardy siltemege tirkeı saldym. Kóp uzamaı kelesi kezeńge óttińiz degen hat keldi. Intervıýdi jetekshi professor men SCRSS uıymynan sýpervaızer júrgizdi. Olardyń suraǵy, "jobada ǵylymı jumystan bólek 2024 jyly uıymnyń júz jyldyǵyna kınofestıval, kórme ótkizip, kitap shyǵarý kerek, mundaı jumystarǵa aralasa alasyz ba?" dedi. Ondaı jumystarǵa onsyz da úırengen men, árıne dep jaýap berdim.
Meniń suraǵym, "baǵdarlama Visual Cultures dep atalǵanymen, kınoǵa akent bere alamyn ba?"-"Árıne". "Joba aıasy II dúnıejúzilik soǵysty qamtıdy, ol kezeńde iri stýdııalar Almatyǵa kóshirilgenin eskerip, jobany Qazaqstanǵa qatysty ózgertseńiz bolady" dedi. Meniń estigim kelgeni de sol edi, biraq qarajat máselesin kóterdim. Shart boıynsha bul grant Ulybrıtanııa rezıdentiniń oqý aqysyn jáne aı saıyn júrip-turýǵa stıpendııany qamtıdy. Biraq men sheteldik rezıdent bolǵandyqtan, oqý aqysyndaǵy aıyrmashylyq biraz. Eger ony ózim tóleýim kerek bolsa, grantty qabyldaı almaımyn dep ashyq aıttym.
Shyny kerek, budan keıin meni qabyldamaıtyn shyǵar dep júrdim. Biraq birer aıdan soń stıpendııany utyp alǵanym týraly resmı hat keldi. Artynsha professor ýnıversıtetpen sóıleskenin, oqý baǵasyndaǵy aıyrmashylyqty oqý ornynyń ózi tóleıtinin aıtyp kóńilimdi ornyqtyrdy. Sheginerge jol joq, bir jaǵy oılamaǵan jerden tilegim oryndalyp, bir jaǵy ol kisini uıatqa qaldyrmaıyn dep stıpendııaǵa usynysty qabyldadym. Qýanǵanym, bular kepildikke úı de suramaıdy, oqyp bolǵan soń eńbegińmen oqý aqysyn óteısiń dep talap ta qoımaıdy. Jobany ózime yńǵaılap ózgertip, sapaly zertteý jasap bersem bolǵany.
Endi máselem "Bolashaqpen" boldy. Bul kezde 1 jyl 2 aı eńbek ótili qalǵan. Eńbek ótilin keıinge qaldyrý jaıly ótinish jazdym, úsh aıdaı qarap, ruqsatyn berdi.
Qazir tórt jyldyq zertteýimniń alǵashqy jylyndamyn, joba taqyrybyn Ortalyq Azııaǵa yńǵaılap, alǵashqy taraýymdy jazyp ta qoıdym. Meniki zertteý (research) bolǵandyqtan, eshqandaı sabaqqa barmaımyn, ózime qajet degen praktıkalyq kýrstarǵa tirkelip, óz betimshe zertteý júrgizemin. Demalysym da ýnıversıtet kanıkýldaryna baılaýly emes, jetekshime eskertip, kez kelgen ýaqytta demalys ala alamyn (bir jylda 5 apta).
Jalpy, "Bolashaq" bolmasa magıstratýrany oqı almas em Londonda, sondyqtan qazirgi kúnim úshin "Bolashaqqa" alǵysym sheksiz. Alaıda ózimnen keńes suraǵandarǵa "Bolashaqtan" basqa joldardy qara dep keńes aıtamyn. Magıstratýrany oqyp júrgende de "memlekettiń aqshasyn jumsap júrmin" degen jaýapkershilik bolatyn. Doktorantýrany sheteldik grantpen oqysam ǵoı dep oılaıtyn em sol kezde. Qazaqstanǵa bilim ákelý úshin Qazaqstannyń aqshasyn jaratý mindet emes, sheteldiń aqshasyn da jaratýǵa bolady. Biz "Bolashaqqa" tapsyrarda shetel grantyn ala alam degen senimnen basqanyń bári bolypty bizde. Keıingilerge sol senimdi syılaǵym keledi. Talpynyp, talap etse Chevening (Ulybrıtanııa, magıstratýra) sııaqty jobalar bar, ár ýnıversıtettiń óz granttary bolady. Ásirese AQSh-ta Qazaqstanǵa qatysty taqyryppen gýmanıtarlyq salada zertteý júrgizetin ýnıversıtetter bar eken. Onyń bárin asyqpaı otyryp, izdeý kerek, biraq eńbek qashan da óteledi. Qyzyǵýshylyǵyńyz bolsa, birden sheteldik stıpendııaǵa talpynyńyzdar, alasyzdar.
Ásııa Baǵdáýletqyzy,
jýrnalıst, mádenıettanýshy.
