Batys baspasózi Qytaıdyń "Bir beldeý – bir jol" jobasynyń Astana úshin yqtımal qaterleri, "QazMunaıGaz" ulttyq kompanııasynyń jańa qaryzdary jáne Qazaqstannyń mıgranttar qabyldaıtyn elge aınalǵany týraly jazǵan.
"BIR BELDEÝ – BIR JOL" JOBASYNAN TÓNETIN QATERLER
Japonııalyq Nikkei gazeti Kennedı atyndaǵy Garvard mektebiniń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Fılıpp Le Korrdyń "Qazaqstan ["Bir beldeý – bir jol jobasynan"] árige kóz tastaǵany jón" degen maqalasyn jarııalady. Avtor Qazaqstan prezıdenti Nursultan Nazarbaevqa "Qytaıǵa tym táýeldi bolýdan arylý úshin ózge derjavalardyń múddesin eskerýdi" usynǵan.
Uly Jibek joly boıyndaǵy saýda marshrýttaryn qalpyna keltirýdi kózdeıtin Qytaıdyń "Bir beldeý – bir jol" bastamasynyń Qazaqstanǵa yqpalyn taldaǵan Fılıpp Le Korr Nursultan Nazarbaev bıligi tusynda Qazaqstan "túrli iri derjavalarmen teń qarym-qatynas ustaı aldy" dep jazǵan. Biraq Pekınniń ekonomıkalyq yqpaly shapshań artýyna baılanysty Astana "jańa ekonomıkalyq múmkindikterdi paıdalana otyryp, qýatty kórshisiniń geosaıası ambıııalaryna tótep bere alatyn jol tabýy qajet" ekenin aıtqan.
"Qazaqstan muny keıinge qaldyrmaýy tıis, óıtkeni 77 jastaǵy Nazarbaev bılikten ketkennen keıin el qandaı saıası baǵyt ustanady degen alyp-qashpa sóz kóbeıip barady. Ortalyq Azııa respýblıkalaryn táýelsizdikke jetelegen sovet dáýirinen beri kele jatqan basshylardyń sońǵysy byltyr parlament ókilettigin kúsheıtken ári keı sarapshylar basshylyqtyń aýysýyna daıyndyqqa balaǵan konstıtýııalyq ózgerister engizip kórdi. Qazaqstan bıligi Eýropamen baılanysyn tereńdetý múmkindigin paıdalanyp qalýy, AQSh jáne Reseımen kóbirek jumys isteý múmkindigin izdeýi tıis" dep jazǵan Fılıpp Le Korr.
Buǵan qosa, maqalada sheneýnikter men kásipkerlerdiń kópshiligi Qytaı bastamasyn quptap, qoshemettegenimen, "eldiń Qytaımen aradaǵy baılanysynan qarapaıym qazaqtar qaýiptenedi" dep jazǵan. Áńgime 2016 jyly kóktemde bıliktiń aýyl sharýashylyǵyna arnalǵan jerlerdi sheteldikterge uzaq merzimdi jalǵa alýyna múmkindik berý usynysyna baılanysty ótken narazylyq akııalary týraly bolyp otyr. Ol kezde jurttyń kóbi jańa zańnyń paıdasyn Qytaı kompanııalary kóredi dep sanaǵan. Aqyry zańnyń rezonansty normalarynyń kúshi ýaqytsha toqtatylǵan.
Pekın pozıııasy turǵysynan alǵanda, Qazaqstan – 2013 jyly Qytaı basshysy Sı zınpın "Bir beldeý – bir jol" bastamasy týraly alǵash ret jarııalaǵan el ári Qytaıdyń halyqaralyq yqpalyn kúsheıtý maqsatyndaǵy asa mańyzdy býyn delingen maqalada. Avtor Qazaqstannyń Qytaı men Reseı arasyndaǵy strategııalyq mańyzdy núktede ornalasqanyna ári osy eki elmen básekeles Eeýropa odaǵy men AQSh-tan shalǵaıda jatqanyna nazar aýdarady.
Qytaıǵa táýeldilikten arylý úshin sarapshy Qazaqstanǵa ózge áriptesterimen, mysaly, Reseı, AQSh jáne Eýroodaq elderimen qarym-qatynasty teń ustaýdy usynady. "Brıýsselmen tyǵyz áriptestik ornatý Qazaqstanǵa saıası jáne ekonomıkalyq avtonomııany qamtamasyz etýge kómektesýi múmkin" dep túıindeıdi Fılıpp Le Korr.
"TIRShILIK ETÝ ÚShIN" ALǴAN QARYZDAR
Vashıngtonda shyǵatyn Diplomat gazeti "Qazaqstannyń energetıkalyq kompanııasy tirshilik etý úshin áli qaryz alyp jatyr" degen maqalasynda sáýirdiń ortasynda "QazMunaıGaz" ulttyq kompanııasy 3,25 mıllıard dollardyń eýrobondyn satylymǵa shyǵarǵany týraly jazǵan.
"QazMunaıGazdyń" teńgerimdi qamtamasyz etýge qabiletsizdigi onyń úlken qurylymyn ustap turý úshin jáne kompanııany bolashaqta jarym-jartylaı jekeshelendirýge daıyndaý úshin qarjylyq demeýge áli de táýeldi ekenin kórsetedi" dep jazǵan Diplomat.
Maqalada 2015 jyly "QazMunaıGaz" kúıreýge shaq qalǵan bolatyn dep kórsetilgen. Avtordyń jazýynsha, 2015 jyly jeltoqsanda kompanııa Jenevada ornalasqan Vitol treıderinen úsh mıllıard dollar qaryz alǵan (shyn máninde, Vitol ony bolashaqta munaı satyp alý esebimen bergen). Munaı baǵasynyń ósýi men Qazaqstannyń eń iri kenishteri – Qashaǵan men Teńizden óndirilgen munaı kóleminiń ulǵaıýy "QazMunaıGaz" kompanııasyna Vitol-dan alǵan qaryzyn qaıtara bastaýǵa kómektesti. Kezinde onyń bul qaryzy bes mıllıard dollarǵa deıin ósip ketti dep habarlanǵan bolatyn.
Vitol-men kelisim-shart bekitkenge deıin ulttyq kompanııa óz enshilesi – Qashaǵan kenishin ıgerip jatqan konsorıýmnyń 16,81 paıyz akııasy tıesili KMG Kashagan B.V. kompanııasyndaǵy 50 paıyz úlesin satqan edi. Bir qyzyǵy, ony Qazaqstan ulttyq banki satyp alyp, akııalar paketi úshin 4,7 mıllıard dollar tólegen. Qolma-qol aqsha kompanııanyń uzaq jyldardan beri jınalǵan qaryzynyń bir bóligin jabý úshin qajet bolǵan.
Maqalada "Samruq-Qazyna" ulttyq ál-aýqat qory IRO-ǵa shyǵarar aldynda kompanııany "tartymdyraq etý" úshin Shell kompanııasyna "QazMunaıGaz"-daǵy 10 paıyzdyq úlesin satyp alýdy usynǵany kórsetilgen. Parıjde ornalasqan Rotshıld ınvestıııalyq bankiniń keńesimen jasalǵan bul usynys týraly buǵan deıin Azattyq jazǵan.
MIGRANTTAR ÚShIN TARTYMDY EL
Aǵylshyn tilindegi Eurasianet.org saıtynyń "Qazaqstan – Ortalyq Azııanyń mıgraııaǵa tartymdy eli" degen maqalasynda eńbek mıgranttaryn Reseı men ózge elderge jiberip jatqan Ortalyq Azııanyń ózge elderinen Qazaqstannyń bir ereksheligi – keıingi jyldary bul memleket mıgranttardy shetelge jiberetin elden olardy qabyldaıtyn elge aınaldy dep jazǵan.
Maqalada jaǵdaı sońǵy on jyl kóleminde ózgerdi ári bul Qazaqstan ekonomıkasynyń, mysaly, qurylys sektorynyń shapshań ósýi men Reseı ekonomıkasyndaǵy problemalar sııaqty faktorlarmen baılanysty dep topshylaıdy. Maqala avtorlarynyń jazýynsha, Kavkaz jáne Azııadan shyqqandarǵa ksenofobııalyq kózqaras kúsheıip turǵan Reseıde mıgranttardy kemsitý problemasy bar, al Qazaqstandaǵy tolerantty orta Ortalyq Azııanyń kórshi elderinen barǵan mıgranttar úshin anaǵurlym tartymdy bolyp kórinedi.
______________________________________________________________________________________________________________________
azattyq.org
