Batys baspasözı Qytaidyŋ "Bır beldeu – bır jol" jobasynyŋ Astana üşın yqtimal qaterlerı, "QazMūnaiGaz" ūlttyq kompaniiasynyŋ jaŋa qaryzdary jäne Qazaqstannyŋ migranttar qabyldaityn elge ainalǧany turaly jazǧan.
"BIR BELDEU – BIR JOL" JOBASYNAN TÖNETIN QATERLER
Japoniialyq Nikkei gazetı Kennedi atyndaǧy Garvard mektebınıŋ aǧa ǧylymi qyzmetkerı Filipp Le Korrdyŋ "Qazaqstan ["Bır beldeu – bır jol jobasynan"] ärıge köz tastaǧany jön" degen maqalasyn jariialady. Avtor Qazaqstan prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevqa "Qytaiǧa tym täueldı boludan arylu üşın özge derjavalardyŋ müddesın eskerudı" ūsynǧan.
Ūly Jıbek joly boiyndaǧy sauda marşruttaryn qalpyna keltırudı közdeitın Qytaidyŋ "Bır beldeu – bır jol" bastamasynyŋ Qazaqstanǧa yqpalyn taldaǧan Filipp Le Korr Nūrsūltan Nazarbaev bilıgı tūsynda Qazaqstan "türlı ırı derjavalarmen teŋ qarym-qatynas ūstai aldy" dep jazǧan. Bıraq Pekinnıŋ ekonomikalyq yqpaly şapşaŋ artuyna bailanysty Astana "jaŋa ekonomikalyq mümkındıkterdı paidalana otyryp, quatty körşısınıŋ geosaiasi ambisiialaryna tötep bere alatyn jol tabuy qajet" ekenın aitqan.
"Qazaqstan mūny keiınge qaldyrmauy tiıs, öitkenı 77 jastaǧy Nazarbaev bilıkten ketkennen keiın el qandai saiasi baǧyt ūstanady degen alyp-qaşpa söz köbeiıp barady. Ortalyq Aziia respublikalaryn täuelsızdıkke jetelegen sovet däuırınen berı kele jatqan basşylardyŋ soŋǧysy byltyr parlament ökılettıgın küşeitken ärı kei sarapşylar basşylyqtyŋ auysuyna daiyndyqqa balaǧan konstitusiialyq özgerıster engızıp kördı. Qazaqstan bilıgı Europamen bailanysyn tereŋdetu mümkındıgın paidalanyp qaluy, AQŞ jäne Reseimen köbırek jūmys ısteu mümkındıgın ızdeuı tiıs" dep jazǧan Filipp Le Korr.
Būǧan qosa, maqalada şeneunıkter men käsıpkerlerdıŋ köpşılıgı Qytai bastamasyn qūptap, qoşemettegenımen, "eldıŋ Qytaimen aradaǧy bailanysynan qarapaiym qazaqtar qauıptenedı" dep jazǧan. Äŋgıme 2016 jyly köktemde bilıktıŋ auyl şaruaşylyǧyna arnalǧan jerlerdı şeteldıkterge ūzaq merzımdı jalǧa aluyna mümkındık beru ūsynysyna bailanysty ötken narazylyq aksiialary turaly bolyp otyr. Ol kezde jūrttyŋ köbı jaŋa zaŋnyŋ paidasyn Qytai kompaniialary köredı dep sanaǧan. Aqyry zaŋnyŋ rezonansty normalarynyŋ küşı uaqytşa toqtatylǧan.
Pekin pozisiiasy tūrǧysynan alǧanda, Qazaqstan – 2013 jyly Qytai basşysy Si Szinpin "Bır beldeu – bır jol" bastamasy turaly alǧaş ret jariialaǧan el ärı Qytaidyŋ halyqaralyq yqpalyn küşeitu maqsatyndaǧy asa maŋyzdy buyn delıngen maqalada. Avtor Qazaqstannyŋ Qytai men Resei arasyndaǧy strategiialyq maŋyzdy nüktede ornalasqanyna ärı osy ekı elmen bäsekeles Eeuropa odaǧy men AQŞ-tan şalǧaida jatqanyna nazar audarady.
Qytaiǧa täueldılıkten arylu üşın sarapşy Qazaqstanǧa özge ärıptesterımen, mysaly, Resei, AQŞ jäne Euroodaq elderımen qarym-qatynasty teŋ ūstaudy ūsynady. "Briusselmen tyǧyz ärıptestık ornatu Qazaqstanǧa saiasi jäne ekonomikalyq avtonomiiany qamtamasyz etuge kömektesuı mümkın" dep tüiındeidı Filipp Le Korr.
"TIRŞILIK ETU ÜŞIN" ALǦAN QARYZDAR
Vaşingtonda şyǧatyn Diplomat gazetı "Qazaqstannyŋ energetikalyq kompaniiasy tırşılık etu üşın älı qaryz alyp jatyr" degen maqalasynda säuırdıŋ ortasynda "QazMūnaiGaz" ūlttyq kompaniiasy 3,25 milliard dollardyŋ eurobondyn satylymǧa şyǧarǧany turaly jazǧan.
"QazMūnaiGazdyŋ" teŋgerımdı qamtamasyz etuge qabıletsızdıgı onyŋ ülken qūrylymyn ūstap tūru üşın jäne kompaniiany bolaşaqta jarym-jartylai jekeşelendıruge daiyndau üşın qarjylyq demeuge älı de täueldı ekenın körsetedı" dep jazǧan Diplomat.
Maqalada 2015 jyly "QazMūnaiGaz" küireuge şaq qalǧan bolatyn dep körsetılgen. Avtordyŋ jazuynşa, 2015 jyly jeltoqsanda kompaniia Jenevada ornalasqan Vitol treiderınen üş milliard dollar qaryz alǧan (şyn mänınde, Vitol ony bolaşaqta mūnai satyp alu esebımen bergen). Mūnai baǧasynyŋ ösuı men Qazaqstannyŋ eŋ ırı kenışterı – Qaşaǧan men Teŋızden öndırılgen mūnai kölemınıŋ ūlǧaiuy "QazMūnaiGaz" kompaniiasyna Vitol-dan alǧan qaryzyn qaitara bastauǧa kömektestı. Kezınde onyŋ būl qaryzy bes milliard dollarǧa deiın ösıp kettı dep habarlanǧan bolatyn.
Vitol-men kelısım-şart bekıtkenge deiın ūlttyq kompaniia öz enşılesı – Qaşaǧan kenışın igerıp jatqan konsorsiumnyŋ 16,81 paiyz aksiiasy tiesılı KMG Kashagan B.V. kompaniiasyndaǧy 50 paiyz ülesın satqan edı. Bır qyzyǧy, ony Qazaqstan ūlttyq bankı satyp alyp, aksiialar paketı üşın 4,7 milliard dollar tölegen. Qolma-qol aqşa kompaniianyŋ ūzaq jyldardan berı jinalǧan qaryzynyŋ bır bölıgın jabu üşın qajet bolǧan.
Maqalada "Samrūq-Qazyna" ūlttyq äl-auqat qory IRO-ǧa şyǧarar aldynda kompaniiany "tartymdyraq etu" üşın Shell kompaniiasyna "QazMūnaiGaz"-daǧy 10 paiyzdyq ülesın satyp aludy ūsynǧany körsetılgen. Parijde ornalasqan Rotşild investisiialyq bankınıŋ keŋesımen jasalǧan būl ūsynys turaly būǧan deiın Azattyq jazǧan.
MİGRANTTAR ÜŞIN TARTYMDY EL
Aǧylşyn tılındegı Eurasianet.org saitynyŋ "Qazaqstan – Ortalyq Aziianyŋ migrasiiaǧa tartymdy elı" degen maqalasynda eŋbek migranttaryn Resei men özge elderge jıberıp jatqan Ortalyq Aziianyŋ özge elderınen Qazaqstannyŋ bır erekşelıgı – keiıngı jyldary būl memleket migranttardy şetelge jıberetın elden olardy qabyldaityn elge ainaldy dep jazǧan. Maqalada jaǧdai soŋǧy on jyl kölemınde özgerdı ärı būl Qazaqstan ekonomikasynyŋ, mysaly, qūrylys sektorynyŋ şapşaŋ ösuı men Resei ekonomikasyndaǧy problemalar siiaqty faktorlarmen bailanysty dep topşylaidy. Maqala avtorlarynyŋ jazuynşa, Kavkaz jäne Aziiadan şyqqandarǧa ksenofobiialyq közqaras küşeiıp tūrǧan Reseide migranttardy kemsıtu problemasy bar, al Qazaqstandaǧy tolerantty orta Ortalyq Aziianyŋ körşı elderınen barǧan migranttar üşın anaǧūrlym tartymdy bolyp körınedı. ______________________________________________________________________________________________________________________azattyq.org
Ūqsas jaŋalyqtar
