Ukrainany qai elder qamtamasyz etıp jatyr?

Ukraina men Resei arasyndaǧy soǧystyŋ jalǧasyp jatqanyna az uaqyt bolǧan joq. Adam şyǧyny, qiratylǧan qala, jaraly äskeriler, osynyŋ barlyǧy türlı reportajdardan körınıs tauyp jatyr. Būl rette qandy qyrǧyn bastalǧaly älemnıŋ tükpır-tükpırınen qaru-jaraqtar men oq-därıler jetkızılude. Kznews.kz saitynyŋ tılşısı Ukraina memleketınıŋ qorǧanys qabıletı men äskeri-tehnikasyna şolu jasady. AQŞ Ukrainaǧa qaŋtar aiynda qalai kömektestı? Qaŋtar aiynyŋ basynda Ukrainaǧa şamamen 200 million dollar tūratyn qaru-jaraq jöneltılgen. Keiın AQŞ Ukrainaǧa äskeri-tehnikanyŋ ekı partiiasyn jetkızıp ülgerdı. Memlekettık departamenttıŋ mälımetınşe, būl ölımge äkeletın öte qauıptı qaru-jaraq pen oq-därıler eken. Qaru-jaraq tızımderı älı künge deiın resmi türde jariialanǧan joq. Degenmen BBC aqparattyq agenttıgı daiyndaǧan arnaiy fotoreportajda AQŞ Ukrainaǧa qaru-jaraq jöneltılgen kadrlary aidan anyq körsetılgen. Olardyŋ arasynda 2018 jyly Kievke berılgen «Javelin» tankısıne qarsy zymyrandar bar.  Sonymen qatar, baspasöz jäne äleumettık jelı qoldanuşylary fotosuretten küşeitılgen tabletkalar men bunkerlermen küresuge arnalǧan SMAW-D granatometterın baiqady.

«Ekınşı qūs Kievte! Ukrainanyŋ qorǧanys qabıletın küşeitu üşın amerikandyq dostarymyzdan 80 tonnadan astam qaru-jaraq jıberdık. Būl soŋǧysy emes», — dep jazdy ministr Twitter paraqşasynda.

Ol qaru-jaraq äkelgen Boeing 747 jük ūşaǧynyŋ suretın qosa jükteldı. Onyŋ ışınde Reseige toitaryys beretın Javelin zymyrandary bar.

Ukraina AQŞ-tan qandai kömek sūrady? Būdan būryn habarlanǧandai, Ukraina AQŞ-tan äue şabuylyna qarsy qorǧanys jüielerın, Javelin tankısıne qarsy zymyrandar, elektrondy soǧys tehnikasy, radiolokasiialyq jüieler, modernizasiialanǧan artilleriialyq oq-därıler men därı-därmek sūraǧan edı. AQŞ Ukrainaǧa qai uaqyttan bastap äskeri-tehnikalyq kömek körsetıp keledı? AQŞ prezidentı Donald Tramp 2017 jyldyŋ jeltoqsanynda Ukrainaǧa qauıptı qaru-jaraq jetkızuge rūqsat berdı: ol kezde kelısım boiynşa, jalpy somasy 41,5 million dollarǧa snaiperlık jüieler, oq-därıler men qosalqy bölşekter kırgen edı. AQŞ Kongresı 2014 jyly Ukrainanyŋ erkındıgın qoldau aktısın qabyldau arqyly mūndai bailanysqa rūqsat berdı.  Qosymşa kömektıŋ aǧymdaǧy paketı jeltoqsan aiynda daiyndaldy. Jalpy, 2014 jyldan berı AQŞ Ukrainaǧa 2,5 million dollardan astam äskeri kömek körsetken. Ol tek qaru-jaraqpen qamtamasyz etudı ǧana emes, sonymen qatar Ukraina qaruly küşterın oqytudy da qamtydy. AQŞ Ukrainaǧa kömek körsetuge rūqsat etken memleketter Būǧan qosa, 21 qaŋtarda AQŞ Estoniia, Litva jäne Latviia memleketterıne Ukrainaǧa amerikandyq qaru-jaraq jetkızuge resmi türde rūqsat berdı.  Estoniia bırqatar tankke qarsy Javelin jüielerın, al Litva men Latviia Ukrainaǧa Stinger adam tasymaldaityn äue qorǧanys jüielerın jetkızgen.

Alaida Estoniiadan jetkızıluı kerek qaru-jaraqtarǧa, äsırese keŋestık D-30 süiretkış gaubisalaryn jetkızuge Germaniia tosqauyl qoidy. Ol aldymen GDR-ǧa tiesılı bolyp, keiın Finliandiiaǧa berılgen, bıraq keiın, belgısız jaǧdaida, Estoniiadan tabylǧan. Būl artilleriialyq jüielerdı jetkızu üşın Helsinki men Berlin rūqsat beruı kerek, bıraq nemıs bilıgı älı kelısımın bergen joq. Alaida soǧystyŋ örşuıne bailanysty, aqpan aiynda  Germaniia Ukrainaǧa 500 «Stinger» zymyrandary men 1000 tankke qarsy «Panzerfaust» granatometterın jetkızdı. Bırıkken Koroldık öz tarapynan Ukrainaǧa NLAW bır rettık portativtı tankke qarsy jüielerın berdı.  Būl britandyq qarudyŋ Ukrainaǧa bırınşı jetkızıluı boldy. Ekı el arasyndaǧy äskeri-tehnikalyq yntymaqtastyq bırneşe jyldan berı jalǧasyp keledı. 2021 jyldyŋ jazynda London men Kiev zymyrandyq qaiyqtardy bırlesıp jasauǧa kelıstı.  Sondai-aq Ūlybritaniia koroldıgı äskeri-teŋız küşterınen şyǧarylǧan ekı mina tasuşy kemesın Ukrainaǧa jetkızdı. Olar aldaǧy uaqytta jaŋartylatyn bolady. 2015 jyldan berı Ūlybritaniia  21 000 ukrainanyŋ äskeri adamdaryn oqytqan. Ūlybritaniia Ukrainany soŋǧy ülgıdegı qaru-jaraqpen qamtamasyz ettı. Ol — 50 mm granatametı bar  tankıge qarsy eŋ üzdık «NLAW» atauymen tanymal qūral. Ol reseilık tankterdıŋ kez kelgen türın joiatyn eŋ myqty qaru bolyp sanalady. Ony Şvesiia men Ūlybritaniia bırıgıp jasaǧan.

3 aqpanda Türkiianyŋ «Bairaktar» drondary Ukrainada şyǧarylatyny turaly kelısım jasalǧan edı. Būl Türkiia delegasiiasynyŋ Kievke ıs-sapary kezınde josparlandy. Al säuır aiynda Avstraliia ükımetı Ukrainaǧa syiǧa tartqan alǧaşqy 20 «Bushmaster» brondy kölıgı Europa äuejailarynyŋ bırıne jetkızıldı.

EO Ukrainaǧa qalai kömektesedı? Europalyq Odaq ūiym bolǧandyqtan, olarda aitailyqtai qaru nemese oq-därıler joq.  Bıraq EO-ǧa müşe elderde kerektınıŋ bärı saqtalǧan. Mūnyŋ praktikalyq mänı de, maŋyzy da zor.  Kömek EO-nyŋ barlyq 27 memleketı atynan körsetıledı.  Olardyŋ köpşılıgı Ukraina qaruly küşterıne qaru-jaraqtardy bırınen soŋ bırı tapsyryp ülgergen. Eger osy memleketterdıŋ bırınde qarjy tapşylyǧyna bailanysty mäseleler tuyndasa, onda Odaq barynşa kömek qolyn sozady. Borrel Euroodaq elderı Ukrainaǧa ekıjaqty kömektı küşeituge niettı ekenın aitty. EO Ukrainaǧa qandai qarudy jetkızedı? Euroodaq Ukraina qaruly küşterın barlyq qajet qaru-jaraqpen qamtamasyz etedı.  Osy maqsatta Briusselde jeke üilestıru ortalyǧy qūryldy.  Onyŋ mındetı Ukrainanyŋ qajettılıkterı men EO elderınıŋ mümkındıkterın salystyryp, küş-jıgerın bırıktırumen ainalysady. Jozep Borrell «barlyq kalibrdegı» jüielerdı, tankke qarsy qarulardy, snariadtar men patrondardy, sondai-aq ūşaqtardy jıberdı.

«Bız tıptı joiǧyş ūşaqtardy da beremız», — dedı europalyq diplomatiianyŋ basşysy.

Onyŋ aituynşa, Ukraina syrtqy ıster ministrı Dmitrii Kuleba ony özderı sūraǧan. EO-dan qanşa aqşa qarjy bölındı? EO 50 million dollar bölgen. Būl biudjet aitarlyqtai ziiany joq bron, dulyǧa, sondai-aq tankter men ūşaqtarǧa arnalǧan janarmailarǧa jūmsalady. Euroodaqtyŋ Ukraina qaruly küşterı üşın qaru-jaraqpen qarjylandyru turaly şeşımı 28 aqpanda küşıne endı.  Zaŋdy türde ol 24 ai boiy jaramdy, bıraq Briussel Ukraina Qaruly küşterıne kömektı mümkındıgınşe erte jıberuge tyrysty. Būl üşın olar tıptı osy jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap EO memleketterı ūsynyp otyrǧan kömektı qarjylandyru maqsatynda EPF-ny retroaktivtı paidalanuǧa rūqsat berdı. EO elderı Ukrainaǧa qarudy qalai jetkızedı? Resei Ukrainaǧa basyp kırmes būryn qaru-jaraq ūşaqtarmen jetkızılgen edı. Qazır būl joldardyŋ barlyǧy jabyq. Soǧystyŋ ekınşı künı Varşava Ukrainaǧa oq-därılerdı jük kölıkterımen äkeldı. Osydan keiın Polşa ükımetı būl eldı qaru-jaraq  jetkızu ortalyǧyna ainaldyrudy ūsyndy.  Al Vengriia ükımetı Ukrainany qauıptı qaru-jaraqpen qamtamasyz etuden de, ony öz aumaǧy arqyly tasymaldau mümkındıgınen de bas tartty. Qorǧanys ministrlerı jurnalisterdıŋ «Reseidıŋ Ukrainaǧa Belarus aumaǧynan zymyrandyq şabuyl jaǧdaiynda qaru-jaraqty qalai jetkızu josparda bar?» dep sūraǧanda, Borrell: «Būl soǧys. Reseilık tarap paidalana alatyn aqparatty jariialai almaimyz», — dep qysqa qaiyrdy. Aqparat Kznews.kz saitynan alyndy