Ýkraına men Reseı arasyndaǵy soǵystyń jalǵasyp jatqanyna az ýaqyt bolǵan joq. Adam shyǵyny, qıratylǵan qala, jaraly áskerıler, osynyń barlyǵy túrli reportajdardan kórinis taýyp jatyr. Bul rette qandy qyrǵyn bastalǵaly álemniń túkpir-túkpirinen qarý-jaraqtar men oq-dáriler jetkizilýde. Kznews.kz saıtynyń tilshisi Ýkraına memleketiniń qorǵanys qabileti men áskerı-tehnıkasyna sholý jasady.
AQSh Ýkraınaǵa qańtar aıynda qalaı kómektesti?
Qańtar aıynyń basynda Ýkraınaǵa shamamen 200 mıllıon dollar turatyn qarý-jaraq jóneltilgen. Keıin AQSh Ýkraınaǵa áskerı-tehnıkanyń eki partııasyn jetkizip úlgerdi.
Memlekettik departamenttiń málimetinshe, bul ólimge ákeletin óte qaýipti qarý-jaraq pen oq-dáriler eken. Qarý-jaraq tizimderi áli kúnge deıin resmı túrde jarııalanǵan joq. Degenmen BBC aqparattyq agenttigi daıyndaǵan arnaıy fotoreportajda AQSh Ýkraınaǵa qarý-jaraq jóneltilgen kadrlary aıdan anyq kórsetilgen.
Olardyń arasynda 2018 jyly Kıevke berilgen «Javelin» tankisine qarsy zymyrandar bar. Sonymen qatar, baspasóz jáne áleýmettik jeli qoldanýshylary fotosýretten kúsheıtilgen tabletkalar men býnkerlermen kúresýge arnalǵan SMAW-D granatometterin baıqady.
«Ekinshi qus Kıevte! Ýkraınanyń qorǵanys qabiletin kúsheıtý úshin amerıkandyq dostarymyzdan 80 tonnadan astam qarý-jaraq jiberdik. Bul sońǵysy emes», — dep jazdy mınıstr Twitter paraqshasynda.
Ol qarý-jaraq ákelgen Boeing 747 júk ushaǵynyń sýretin qosa júkteldi. Onyń ishinde Reseıge toıtaryys beretin Javelin zymyrandary bar.
Ýkraına AQSh-tan qandaı kómek surady?
Budan buryn habarlanǵandaı, Ýkraına AQSh-tan áýe shabýylyna qarsy qorǵanys júıelerin, Javelin tankisine qarsy zymyrandar, elektrondy soǵys tehnıkasy, radıolokaııalyq júıeler, modernızaııalanǵan artıllerııalyq oq-dáriler men dári-dármek suraǵan edi.
AQSh Ýkraınaǵa qaı ýaqyttan bastap áskerı-tehnıkalyq kómek kórsetip keledi?
AQSh prezıdenti Donald Tramp 2017 jyldyń jeltoqsanynda Ýkraınaǵa qaýipti qarý-jaraq jetkizýge ruqsat berdi: ol kezde kelisim boıynsha, jalpy somasy 41,5 mıllıon dollarǵa snaıperlik júıeler, oq-dáriler men qosalqy bólshekter kirgen edi.
AQSh Kongresi 2014 jyly Ýkraınanyń erkindigin qoldaý aktisin qabyldaý arqyly mundaı baılanysqa ruqsat berdi. Qosymsha kómektiń aǵymdaǵy paketi jeltoqsan aıynda daıyndaldy.
Jalpy, 2014 jyldan beri AQSh Ýkraınaǵa 2,5 mıllıon dollardan astam áskerı kómek kórsetken. Ol tek qarý-jaraqpen qamtamasyz etýdi ǵana emes, sonymen qatar Ýkraına qarýly kúshterin oqytýdy da qamtydy.
AQSh Ýkraınaǵa kómek kórsetýge ruqsat etken memleketter
Buǵan qosa, 21 qańtarda AQSh Estonııa, Lıtva jáne Latvııa memleketterine Ýkraınaǵa amerıkandyq qarý-jaraq jetkizýge resmı túrde ruqsat berdi. Estonııa birqatar tankke qarsy Javelin júıelerin, al Lıtva men Latvııa Ýkraınaǵa Stinger adam tasymaldaıtyn áýe qorǵanys júıelerin jetkizgen.
Alaıda Estonııadan jetkizilýi kerek qarý-jaraqtarǵa, ásirese keńestik D-30 súıretkish gaýbıalaryn jetkizýge Germanııa tosqaýyl qoıdy. Ol aldymen GDR-ǵa tıesili bolyp, keıin Fınlıandııaǵa berilgen, biraq keıin, belgisiz jaǵdaıda, Estonııadan tabylǵan. Bul artıllerııalyq júıelerdi jetkizý úshin Helsınkı men Berlın ruqsat berýi kerek, biraq nemis bıligi áli kelisimin bergen joq. Alaıda soǵystyń órshýine baılanysty, aqpan aıynda Germanııa Ýkraınaǵa 500 «Stınger» zymyrandary men 1000 tankke qarsy «Panzerfaýst» granatometterin jetkizdi.
Birikken Koroldik óz tarapynan Ýkraınaǵa NLAW bir rettik portatıvti tankke qarsy júıelerin berdi. Bul brıtandyq qarýdyń Ýkraınaǵa birinshi jetkizilýi boldy. Eki el arasyndaǵy áskerı-tehnıkalyq yntymaqtastyq birneshe jyldan beri jalǵasyp keledi.
2021 jyldyń jazynda London men Kıev zymyrandyq qaıyqtardy birlesip jasaýǵa kelisti. Sondaı-aq Ulybrıtanııa koroldigi áskerı-teńiz kúshterinen shyǵarylǵan eki mına tasýshy kemesin Ýkraınaǵa jetkizdi. Olar aldaǵy ýaqytta jańartylatyn bolady. 2015 jyldan beri Ulybrıtanııa 21 000 ýkraınanyń áskerı adamdaryn oqytqan.
Ulybrıtanııa Ýkraınany sońǵy úlgidegi qarý-jaraqpen qamtamasyz etti. Ol — 50 mm granatameti bar tankige qarsy eń úzdik «NLAW» ataýymen tanymal qural. Ol reseılik tankterdiń kez kelgen túrin joıatyn eń myqty qarý bolyp sanalady. Ony veııa men Ulybrıtanııa birigip jasaǵan.
3 aqpanda Túrkııanyń «Baıraktar» drondary Ýkraınada shyǵarylatyny týraly kelisim jasalǵan edi. Bul Túrkııa delegaııasynyń Kıevke is-sapary kezinde josparlandy. Al sáýir aıynda Avstralııa úkimeti Ýkraınaǵa syıǵa tartqan alǵashqy 20 «Bushmaster» brondy kóligi Eýropa áýejaılarynyń birine jetkizildi.
EO Ýkraınaǵa qalaı kómektesedi?
Eýropalyq Odaq uıym bolǵandyqtan, olarda aıtaılyqtaı qarý nemese oq-dáriler joq. Biraq EO-ǵa múshe elderde kerektiniń bári saqtalǵan.
Munyń praktıkalyq máni de, mańyzy da zor. Kómek EO-nyń barlyq 27 memleketi atynan kórsetiledi. Olardyń kópshiligi Ýkraına qarýly kúshterine qarý-jaraqtardy birinen soń biri tapsyryp úlgergen. Eger osy memleketterdiń birinde qarjy tapshylyǵyna baılanysty máseleler týyndasa, onda Odaq barynsha kómek qolyn sozady. Borrel Eýroodaq elderi Ýkraınaǵa ekijaqty kómekti kúsheıtýge nıetti ekenin aıtty.
EO Ýkraınaǵa qandaı qarýdy jetkizedi?
Eýroodaq Ýkraına qarýly kúshterin barlyq qajet qarý-jaraqpen qamtamasyz etedi. Osy maqsatta Brıýsselde jeke úılestirý ortalyǵy quryldy. Onyń mindeti Ýkraınanyń qajettilikteri men EO elderiniń múmkindikterin salystyryp, kúsh-jigerin biriktirýmen aınalysady.
Jozep Borrell «barlyq kalıbrdegi» júıelerdi, tankke qarsy qarýlardy, snarıadtar men patrondardy, sondaı-aq ushaqtardy jiberdi.
«Biz tipti joıǵysh ushaqtardy da beremiz», — dedi eýropalyq dıplomatııanyń basshysy.
Onyń aıtýynsha, Ýkraına syrtqy ister mınıstri Dmıtrıı Kýleba ony ózderi suraǵan.
EO-dan qansha aqsha qarjy bólindi?
EO 50 mıllıon dollar bólgen. Bul bıýdjet aıtarlyqtaı zııany joq bron, dýlyǵa, sondaı-aq tankter men ushaqtarǵa arnalǵan janarmaılarǵa jumsalady.
Eýroodaqtyń Ýkraına qarýly kúshteri úshin qarý-jaraqpen qarjylandyrý týraly sheshimi 28 aqpanda kúshine endi. Zańdy túrde ol 24 aı boıy jaramdy, biraq Brıýssel Ýkraına Qarýly kúshterine kómekti múmkindiginshe erte jiberýge tyrysty. Bul úshin olar tipti osy jyldyń 1 qańtarynan bastap EO memleketteri usynyp otyrǵan kómekti qarjylandyrý maqsatynda EPF-ny retroaktıvti paıdalanýǵa ruqsat berdi.
EO elderi Ýkraınaǵa qarýdy qalaı jetkizedi?
Reseı Ýkraınaǵa basyp kirmes buryn qarý-jaraq ushaqtarmen jetkizilgen edi. Qazir bul joldardyń barlyǵy jabyq. Soǵystyń ekinshi kúni Varshava Ýkraınaǵa oq-dárilerdi júk kólikterimen ákeldi. Osydan keıin Polsha úkimeti bul eldi qarý-jaraq jetkizý ortalyǵyna aınaldyrýdy usyndy. Al Vengrııa úkimeti Ýkraınany qaýipti qarý-jaraqpen qamtamasyz etýden de, ony óz aýmaǵy arqyly tasymaldaý múmkindiginen de bas tartty.
Qorǵanys mınıstrleri jýrnalısterdiń «Reseıdiń Ýkraınaǵa Belarýs aýmaǵynan zymyrandyq shabýyl jaǵdaıynda qarý-jaraqty qalaı jetkizý josparda bar?» dep suraǵanda, Borrell: «Bul soǵys. Reseılik tarap paıdalana alatyn aqparatty jarııalaı almaımyz», — dep qysqa qaıyrdy.
Aqparat Kznews.kz saıtynan alyndy
