530 km: Jedel kómektiń joqtyǵynan Jezqazǵan ınsýltten zardap shegýde

2797
Adyrna.kz Telegram

Der kezinde medıınalyq kómek kórsetilmegenniń kesirinen 61 jastaǵy anasynan aıyrylǵan Almaty qalasynyń týmasy Áset Seıtmaǵambet qazir alǵashqy medıınalyq kómek, ınsýlt taqyrybyna baılanysty zertteý júrgizýde. “Adyrna” ulttyq portalynyń tilshisi Injý Ómirzaq Áset myrzamen tildesip, keńirek áńgime órbitti.

-Anańyzdyń qazasy qaıyrly bolsyn. Jalpy, ózińiz kýá bolǵan jaıtty taǵy bir ret keńirek baıandap berseńiz?

-Hronologııa boıynsha taǵy aıtyp keter bolsam, anam Jezqazǵan qalasynda turǵan. Jasy - 61-de.

Zeınetke shyqqan, alaıda densaýlyǵynan eshqashan kinárát týyndaǵan emes. Ózim Almatyda turamyn. Jeltoqsannyń 20-sy shamasynda anamnyń densaýlyǵy kúrt syr berip, ózin jaısyz sezinedi. Basy aınalyp, dereý jedel-járdem qyzmetin shaqyrady, biraq olar alyp ketpedi. Tek qajetti dáriler tizimin jazyp berdi. Keıin 21-shi jeltoqsanda anam ózi Jezqazǵan qalasyna aýrýhanaǵa bardy. Onyń basyn tekserýden ótkizip, dereý aýrýhanaǵa jatqyzady.

Onyń mıynan kan aǵyp, ınsýlt alǵany belgili boldy. Dál sol ýaqytta aýa-raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty poez da, ushaq ta bolmaıdy.

Keıin dárigerler emdeı almaıtyndaryn aıtyp, Qaraǵandy qalasyna barý kerektigin aıtady. Baǵana aıtyp ótkendeı aýa-raıynyń qolaısyzdyǵynan jáne densaýlyǵynyń aýyr deńgeıine baılanysty 4 kún ushaq kútýine týra keldi.

Tek juma kúni ǵana sanavıaııa Qaraǵandy qalasyna dereý jetkizedi. Ushaqta anammen birge dál sol dıagnozǵa shaldyqqan qatarlas naýqas ta birge jetkiziledi.

Olar aýrýhanaǵa jedel jetkizilgenimen beımálim sebepterge baılanysty operaııany birden bastamaıdy.

Nege ekeni belgisiz, biraq týra eki kúnnen keıin ǵana aptanyń birinshi kúni 27-shi jeltoqsanda jansaqtaý bóliminde 7 saǵatqa deıin operaııa jalǵasady.

Operaııadan keıingi jaǵdaıy óte aýyr bolady. Arada uzamaı eki kún ótken soń 30-shy jeltoqsanda anam kóz jumdy.

Bul habardy aıtqan kezde tóbemnen jaı túskendeı boldy. Al Jezqazǵan qalasy nege emdemegenin túsindirip óteıin.

Negizi Q.R. boıynsha "ınsýlttik qyzmet" boıynsha túrli ortalyqtar jumys jasaıdy. Olar úsh deńgeıge bólinedi. Eń qıyn 3-shi deńgeılerde kúrdeli operaııalardy jasaıdy.

Al Jezqazǵan qalasy tek 2-shi deńgeıdegi operaııany ǵana jasaı alady. Olardyń túsindirgeni solaı boldy. Men ózim densaýlyq saqtaý mınıstrligine saýal joldaǵan edim. Olar ishki tekseris ústinde.

Maǵan barlyǵyn búgeı-shúgesine deıin qarastyryp, 15-20 kún ishinde saýalyma jaýap beretinderin aıtyp, ýáde berdi.

-Ár aýdan, aýylda alǵashqy medıınalyq kómek kórsetiletin aýrýhana bar. Alaıda alǵashqy kómek kórsetýge qaýqary jete me? Halyq qalaǵa jete almaı dal bolady...

-Sizdiń saýalyńyzǵa tek ınsýlt baǵyty boıynsha jaýap bereıin.

Sebebi, dál qazirgi sátte osy baǵytty zertteý ústindemin. Jalpy túsingenim boıynsha Qazaqstanda 70 "ınsýlt ortalyǵy" bar. Biraq tek oblys ortalyqtarynda  jáne erekshe mańyzy bar qalalarda máselen Almaty, Astana, Shymkent qalalarynda ǵana eń qıyn 3-shi dárejedegi operaııa men otalar jasalady.

Al kishkentaı qalalar men aýdandarda mundaı kúrdeli operaııany jasaýǵa qaýqarsyz ekenin anyqtadym. Al anamnyń jaǵdaıyna keler bolsam, Jezqazǵan qalasy tek dıagnozyn anyqtap bere aldy. Jezqazǵan men Qaraǵandy qalasynyń arasy -  530 km.

Osy aralyqqa naýqastar jetem degenshe ne múgedek bop tynady, ne ómirden erte qosh aıtysady. Oǵan ýaqyt pen jol arasynyń alystyǵy alǵashqy sebep bolyp otyr.

-DDSU málimeti boıynsha álemdegi 85% adam júrek-qan tamyrlary, ınsýlttan dúnıe salady. Demek, bul bizdiń elde de óte aktýaldy másele. Bizdiń elimiz nege áli bul jaǵdaıǵa beı-jaı qaraýda?

-Iá, durys aıtasyz. Qazaqstan osy ahýal aıasynda alǵashqy oryndardan boı kórsetip tur. Insýlt boıynsha kóz jumǵandar sany boıynsha - 2-shi oryn alady.

Elimiz buǵan beı-jaı qaramaýda. Oǵan túrli faktorlardy qoldan kelgenshe jasap keledi. Áýeli adamdardyń ózi de densaýlyǵyna kóńil bólip, alkogol, temeki syndy zııandy tutynýlardan bas tartýy kerek.

Artyq salmaqpen kúresip profılaktıkadan ýaqytyly ótý kerek. Sondyqtan eki tarap ta jaýapkershilikti qatań saqtaýy kerek. Memleket qoldaýymen jyl saıyn ortalyqtar ashylyp jatyr. Alaıda adamdar arasynda ınsýltke shaldyqqandar sany artyp keledi.

Insýlttiń paıda bolýy - bul úlken sebep. Sol úshin onyń alǵashqy belgileri kóringen sátte-aq, jedel tekserýden ótip, aýrýdyń aldyn alý kerek.

Qan qysymyn tekserýdi qolǵa alyp, em-sharalaryn jasaýy tıis. Kóp adamdar ony elemegeniniń áserinen álgindeı jaǵdaılarǵa dýshar bolyp otyr.

-Bilikti mamandar tek qalada. Ár sala boıynsha bilimdi dárigerlerdi aýdan,aýylǵa taǵaıyndaý týraly baǵdarlamalar kerek sekildi?

-Men ózim medıına salasynyń qyzmetkeri emespin. Biraq zertteýlerim boıynsha rasymen de shalǵaıdaǵy aýdan men aýyldarda bilikti maman tapshy ekenine kózim jetti.

Biraq kóp dárigerler jalaqasy men bolashaǵyn oılap, jappaı mańyzdy ortalyqtarǵa kóshýde.

Árıne, sanaly túrde alǵanda olardyń da jaǵdaıyn jaqsy uǵynýǵa bolady. Joǵary jalaqydan, sheksiz múmkindikten kim bas tartqysy keledi?

Mysaly, 11 aqpan kúni Qaraǵandy qalasy boıynsha qala ákimi - Jeńis Qasymbek onlaın kezdesý ótkizdi. Barlyq basqarma tóraǵalarynyń basyn qosty.

Sol kezde densaýlyq basqarmasynyń basshysy 20 mınýt sóz sóıledi. Óz sózinde Qaraǵandy oblysy boıynsha jas mamandarǵa páter bergizilip jatqanyn aıtyp ótti.

-Koronavırýs pandemııasy júrek aýrýlaryna qalaı áser etedi? Júrek aýrýlary bar tulǵalar vakına alǵanda neni eskergeni jón?

-Bilýimshe, adamnyń koronovırýsqa shaldyǵýy onyń sol aýrýǵa deıingi jaǵdaıyna ıaǵnı ımmýnıtetine baılanysty.

Al anamnyń júrek aýrýyn koronavırýspen baılanystyrýdy aqylǵa qonymsyz dep oılaımyn.

Biraq meniń izdegen derekkózderim boıynsha, ınsýltten kóz jumý pandemııaǵa qaramastan oryn ala beretin aýyr da kúrdeli uǵym bolyp otyr.

-Jyl ótken saıyn ınsýlt jasaryp keledi degen derek bar. Jastar arasynda júrek aýrýynyń taraýy ne sebepten dep sanaısyz?

-Meniń paıymdaýymsha, ınsýltpen jastar da kúresip jatyr. Kezinde 50-55 jastan asqandar ǵana atalǵan aýrýǵa shaldyqsa, qazir bul 40-45 jas aralyǵyndaǵy jastar arasynda da taraýy beleń alyp keledi.

Onyń barlyǵy ózine kóńil bólmeýiniń aıqyn kórinisi. Bul áýeli júıkege ákelip soǵady.

Qoǵamdaǵy kóp dúnıeler júıkege keıin qan qysymna, al qan qysymy gıpertonııaǵa ákelip soǵady.

Osylaısha onyń nátıjesi ınsýlt bolý deńgeıinde jyl saıyn arta beredi. Insýlt jyl saıyn tez ósedi.

Ony aldyn ala tekserip, em-sharasyn ótkizbese, sońy jaqsylyqpen aıaqtalmaýy múmkin.

-Aldyn-ala tekserý, aýrýdy aldyn-alý apparattarynyń damytylýy jaǵynan qandaıda bir naýqan uıymdastyrylýy qajet pe?

-Ár adam 40 jastan asqan soń óziniń qan qysymyn teksertýi artyq etpeıdi. Qarapaıym zertteýlerden ótse, gıpertonııanyń bar joǵyn dárigerler anyqtap bere alar edi.

Sizge bundaı naýqan týraly mysal aıtyp óteıin.

Osydan 5 jyl buryn memleket tarapynan aqparat jaqsy taratylyp, áıel adamdardyń skrınıngten, mamografııadan ótýine jaqsy jaǵdaı jasalǵan edi.

Memleket osy arqyly aýrýlardyń aldyn alýǵa, áıel adamdardyń densaýlyǵyna kóńil bóldi.

Sol sııaqty ınsýltty da dál osy baǵytta tekserýdi qarastyrýy jaqsy bolady.

Bul másele aldaǵy ýaqytta memleket tarapynan oń sheshim tabady dep úmittenemiz. 

Eger densaýlyq saqtaý uıdary kúsh biriktirer bolsa, másele sheshimi jedel retteledi dep oılaımyn.

Suhbattasqanyńyzǵa alǵys! 

Injý ÓMIRZAQ,

”Adyrna” ulttyq portaly

Pikirler