ەلىمىزدە العاش رەت التى جىلعا جوسپارلانعان «تاريحي-دياحروندىق ءادىستى قولدانۋ ارقىلى ونوماستيكالىق اتاۋلاردى جۇيەلەندىرۋ قىزمەتى» جوباسىىسكە اسىرىلماق. بۇل جوبا جازۋ رەفورماسىن پايدالانا وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ەلدىمەكەندەردىڭ تاريحي اتاۋلارىن قالپىنا كەلتىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
ۇزاقمەرزىمدى اۋقىمدى جوبانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى مەن ناقتى ناتيجەسىن ايقىنداۋ ماقساتىندا 2020 جىلدىڭ 11 ناۋرىزىندا قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى ءتىل ساياساتى كوميتەتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن عىلىمي-زەرتتەۋ توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتى.
كۇن تارتىبىندە جوبانىڭ جىلدىق جوسپارى تانىستىرىلىپ، العاشقى كەزەڭدە قاي وڭىرلەر زەرتتەلەتىندىگى ايقىندالدى. سونىمەن قاتار ماماندار ءتيىمدى عىلىمي ادىستەردى قولدانۋ جايىن ورتاعا سالدى.
اۋقىمدى جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتتارى مەن مىندەتتەرى جايىندا ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى «ءتىل-قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ە.تىلەشوۆ:
ونوماستيكالىق اتاۋلاردى بىرىزدەندىرۋگە باعىتتالعان اۋقىمدى جوبا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ءتىل ساياساتىن ىسكە اسىرۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ» مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋ باعىتىندا جۇرگىزىلمەك. نەگىزگى ماقسات - رەسپۋبليكاداعى ونوماستيكالىق قىزمەتتى رەتكە كەلتىرۋدىڭ نەگىزگى عىلىمي دايەكتەرىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، جەر-سۋ اتاۋلارىنا قاتىستى تاريحي دەرەكتەردى عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىرۋ جانە تاريحي ونوماستيكالىق اتاۋلاردى قالىپقا كەلتىرۋ، جۇيەلەندىرۋ. قازىرگى قازاقستان اۋماعىنداعى توپونيمدەردىڭ دياحروندىق كارتاسىن ازىرلەۋ ارقىلى توپونيمدەردىڭ وزگەرۋ ديناميكاسىن كورسەتۋ ءارى بىرىزدىلەندىرۋ، - دەيدى.
التى جىلعا جوسپارلانعان جوبا قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستاعى ەلدى مەكەندەردىڭ تاريحي اتاۋلارىن قالپىنا كەلتىرۋگە نەگىزدەلەدى.
بيىلعى 2020 جىلى زەرتتەۋ جۇمىسىن باستاۋعا سولتۇستىك قازاقستان جانە قاراعاندى وبلىستارى الىنىپ وتىر. توپ مۇشەلەرى ونوماستيكالىق اتاۋلاردى عىلىمي اينالىمعا ءتۇسىرۋ ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسىنداعى مۇراعاتتار مەن كىتاپحانالاردا بولىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ ماتەريالدارىن جيناستىرادى، ءار كەزەڭگە بايلانىستى بۋكلەت تۇرىندەگى كارتالار جيناعىن ازىرلەيدى، رەسمي سايتتاردا، باق بەتتەرىندە جوبا بارىسى، عىلىمي-زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا ماقالا جاريالايدى، سۇحبات، اقپارات بەرىپ وتىرادى،- دەدى ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، زەرتتەۋ توبىنىڭ جەتەكشىسىز. قابىلدينوۆ.
بۇل جوبانى ورىنداۋدا ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىمەن، مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىمەن، ا. بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىمەن، گەوگرافيا ينستيتۋتىمەن، وڭىرلەردەگى ونوماستيكا بولىمدەرىمەن، سالانىڭ جەتەكشى عالىمدارىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىلىپ، بىرلەسكەن جۇمىستار اتقارىلادى.
سونىمەن قاتار جوبا بويىنشا دالەلدى قۇجات جيناۋ ءۇشىن اۆتورلار رەسەي فەدەراتسياسىنداعى ارحيۆتەردەن ماتەريالدار قاراپ، الۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇل ونوماستيكا سالاسىنداعى جاڭا مۇمكىندىك، ءارى جاڭا قادام ەكەندىگى داۋسىز.
باسقوسۋ بارىسىندا س.سەيفۋللين اتىنداعى قازاتۋ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، زەرتتەۋ توبىنىڭ مۇشەسى س. يمانبەرديەۆا ونوماستيكالىق اتاۋلاردى جۇيەلەندىرۋدىڭ عىلىمي-ادىستەمەلىك باعىتتارىنا توقتالدى.
قاي وڭىردە بولسا دا جەر-سۋ اتتارىنا بايلانىستى اڭىز، ءاپسانالار جەتەرلىك. ال ءبىزدىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىسىندا اڭىز، ءاپسانالار دالەلدى ماتەريال بولا المايدى. زەرتتەۋ ءادىسىمىز – تاريحي-دياحروندىق بولعاندىقتان، الدىمەن ءار اتاۋدىڭ ەتيمولوگياسى انىقتالادى، ۋاقىت كەزەڭدەرى ارالىعىندا اتاۋلاردىڭ وزگەرۋى، ەكسترالينگۆيستيكالىق فاكتورلاردىڭ اسەرى تالدانادى، توپونيمدەردىڭ سۋبستراتتارى ايقىندالىپ، توپونيمدەردىڭ دياحروندىق رەەسترى تۇزىلەدى. وسى رەەستردى باسشىلىققا الا وتىرىپ، بولاشاقتا كارتا جاساۋ جۇزەگە اسىرىلادى، - دەيدى.
ءيا، «جەر-سۋدىڭ اتى تاريحتىڭ حاتى». ونى ورىندى، ورنىقتى قولدانۋ، حالىققا ماڭىزى مەن مازمۇنىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ عالىمداردىڭ باستى مىندەتى.
ال التى جىلعا سوزىلاتىن بۇل جوبانىڭ جەمىسى نە بولماق؟.. بۇل تۋراسىندا ش.شاياحمەتوۆ اتىنداعى «ءتىل-قازىنا» ۇلتتىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعى تەرمينولوگيا جانە ونوماستيكا باسقارماسىنىڭ باسشىسى مىندەتىن اتقارۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ب.ىسقاق باياندادى.
- جوعارىدا انىقتالعانداي جوبانىڭ ماقساتى ايقىن. كۇتىلەتىن ناتيجە:
- ونوماستيكالىق تاريحي اتاۋلارداعى ورفوگرافيالىق قاتەلەردى تۇزەتۋگە، ولاردىڭ جازىلۋ بارىسىن بىرىزدەندىرۋگە كومەگىن تيگىزەدى;
- دياحروندىق ءادىس بويىنشا تاريحي اتاۋلاردىڭ ەتيمولوگياسى انىقتالادى، ماعىناسى ايقىندالادى;
- ۇلتتىق ونوماستيكانىڭ عىلىمي-تەوريالىق، پراكتيكالىق بازاسىن قامتاماسىز ەتۋگە، ونوماستيكالىق كەڭىستىكتى ستاندارتتاۋعا ۇلەس قوسادى;
- قالپىنا كەلتىرىلگەن تاريحي اتاۋلاردى لاتىن گرافيكالى ءالىپبي نەگىزىندە رەتتەۋگە قيىندىق تۋعىزبايدى;
- جاڭا اتاۋلاردى بەرۋدە اتاۋلاردىڭ نەگىزسىز الىنۋىن بولدىرماۋعا كومەكتەسەدى;
- جىل سايىن وڭىرلەر بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ ماتەريالدارى جيناقتالىپ، جوبانىڭ التىنشى جىلىندا ۇجىمدىق عىلىمي مونوگرافيالىق ەڭبەك جارىق كورىپ، ناتيجەسىندە رەسپۋبليكالىق 3D ينتەراكتيۆتى كارتا ازىرلەنەدى، - دەدى.
جوبا تانىستىرىلىمىن ە.تىلەشوۆساتتىلىك تىلەپ ءتامامدادى.
