گول سالمايتىن، تەك حالىق قازىناسىنا قول سالاتىن، قول سالعاندا مول سالاتىن فۋتبولعا ميللياردتتاردى بوسقا شاشۋدى توقتاتاتۋ كەرەك! پۇلىمىزدى ماقتايتىن، ءتىلىمىزدى تاپتايتىن چەرچەسوۆكە ءوز قاقپامىزعا كىرگىزگەن ءار گولى ءۇشىن 80 ملن تولەيمىز؟!
بۇگىن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا «اق جول» پارتياسى فراكتسياسى دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالاعان قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى قازىبەك يسا ەلىمىزدەگى سپورت سالاسىنداعى قيساپسىز قارجىنىڭ ورىنسىز جۇمسالۋىن قاتاڭ تەكسەرۋدى تالاپ ەتتى.
قر باس پروكۋرورى بەرىك اسىلوۆقا،
قر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى توراعاسى اسحات جۇماعاليعا،
قر تۋريزم جانە سپورت ءمينيسترى ەربول مىرزابوسىنوۆقا
ءبىز بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت سپورت سالاسى، ونىڭ ىشىندە فۋتبولعا كەتىپ جاتقان سانسىز ميللياردتار تۋرالى دەپۋتاتتىق ساۋال جاسادىق. 2021 جىلى جاساعان ساۋالىمىز قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى. قازاق قازىناسى ارقىلى بايىپ جاتقان شەتەل لەگيونەرلەرى شەرۋىن توقتاتۋ تۋرالى تالابىمىز دا قوعامنىڭ قاتتى قولداۋىنا يە بولعان ەدى. ويتكەنى سول كەزدە تەك پرەمەر-ليگانىڭ 150 فۋتبولشىسى، ياعني 40 پايىزدايى شەتەلدىكتەر ەدى. ءتىپتى، ءبىرىنشى ليگادا دا 16 لەگيونەر بار ەدى.
ال بيىلعى 2024 جىلعى پارلامەنتتەگى سپورت تۋرالى زاڭ جوباسى تانىستىرىلىمىندا ۇلىبريتانيا، فرانتسيا، گەرمانيا تب دامىعان ەلدەر، ءتىپتى كورشىمىز وزبەكستان دا 17-18 سپورت ءتۇرىن عانا قارجىلاندىرسا، ءبىزدىڭ قازاقستان ولاردان 10 ەسە اسىپ ءتۇسىپ، 180 سپورت ءتۇرىن قارجىلاندىراتىنى، ياعني، مينيسترلىكتىڭ سپورتتى ساۋىن سيىر ەتىپ العانى تۋرالى كوتەرگەن ماسەلەمىز دە كوپتىڭ قولداۋىنا يە بولعان-تۇعىن. بىراق، جىل سايىن تەك 13 جازعى جانە 5 قىسقى وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنەن عانا مەدال جەڭىپ الىنادى. ياعني، ءبىزدىڭ تالاپ ەتكەن 18 سپورت ءتۇرى وسى جەردەن-اق شىعىپ تۇر.
ويتكەنى، سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتى بويىنشا «2018-2020 جىلدارى سپورتتىڭ بارلىق تۇرلەرىنە 646 ملرد تەڭگە بولىنگەن، ونىڭ 72 پايىزىنا جۋىعى ەلىمىز ءۇشىن باسىمدىعى مەن ماڭىزىن ەسكەرىلمەي بولىنگەن.»
ياعني، سوندا 3 جىلدا 500 ملرد-تاي اقشا دالاعا كەتكەن بولىپ تۇر؟! ال بۇنى 30 جىلعا كوبەيتسەك، ەسەبىمىز جاڭىلىسپاسا، 15 تريلليون تەڭگە بولادى!!؟ بۇل ەلدىڭ جىلدىق بيۋدجەتىنىڭ 70 پايىزدايى؟!
ءبىر قۋانارلىعى، قازىر ماجىلىستە تالقىلانىپ جاتقان زاڭ جوباسىندا وسى لەگيونەرلەردى توقتاتۋ مەن 180 سپورت ءتۇرىن قىسقارتۋ سەكىلدى بىرقاتار ماسەلەلەر وڭ شەشىلەتىن بولدى. سپورتتىڭ 60-70 تۇرىنە قىسقارتپاقشى مينيسترلىك! سونىڭ وزىندە ەۋروپا ەلدەرىنەن 4 ەسەدەي كوپ؟!
2018 جىلدان باستاپ سپورت سالاسىنىڭ بيۋدجەتى 2 ەسەگە ءوسىپ، 1,4 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. الداعى 3 جىلعا تاعى 1,3 ترلن تەڭگە ءبولۋ جوسپارلانعان. قانشاما مول قارجىلاندىرۋعا قاراماستان، قازاقستان وليمپيادالىق مەدالدىق ەسەپتەردە جانە دۇنيەجۇزىلىك سپورت رەيتينگىندە ەڭ تومەن ورىنداردا.
قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆ سپورتتا بيۋدجەتتىڭ اقشاسىن وڭدى-سولدى شاشا بەرۋدى توقتاتۋدى تالاپ ەتسە دە، اقشا شاشۋ اعىنىن ءازىر ازايماي تۇر..
تەك سوڭعى 6 جىل ىشىندە (2018-2023 ج.) «سامۇرىق-قازىنا» اق 4 كاسىپتىك كلۋبقا 138 ملرد تەڭگە بولگەن. («استانا» فك - 50,1 ملرد، «بارىس» حك - 48,8 ملرد، «Astana Qazaqstan Team» ۆەلوتوبى - 31,5 ملرد، «استانا» بك - 8 ملرد). نە دەگەن ميللياردتار دەسەڭىزشى؟!.
قازاقستاندا ەڭ كوپ جالاقى الاتىن – فۋتبولشىلار. بىز شارشاپ قالعان ارشاۆين سياقتىلارعا دا 55 ملن. تەڭگەگە دەيىن ايلىق تولەگەنبىز كەزىندە. ەۋروپاداعىداي نارىق قالىپتاسىپ، جەكە كلۋبتار ءوز قالتالارىنان تولەپ جاتسا مەيلى عوي. بىزدە مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتىنەن، ياعني، حالىقتىڭ قالتاسىنان تولەنىپ جاتىر.
بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى بولەتىندەي، فۋتبول مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى ماسەلەسى مە؟ مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتىنەن تەك مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى سالاسىنا عانا ۇنەمدەلىپ قارجى ءبولىنۋى كەرەك. حالىق قارجىسىن فۋتبولعا شاشىپ وتىرعان قازاقستان سەكىلدى ەل الەمدە جوق.
فۋتبولدى دامىسىن دەپ قانشا قارجى بولسەك تە، فۋتبولىمىز ەمەس، فۋتبولداعى جەمقورلىق سونشا دامىپ جاتىر. فيفا رەيتينگىسى بويىنشا ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن سوڭعى 110-130-شى ورىندار اراسىندا ءجۇرمىز. ومىراۋلاعان 30-دىققا كىرۋدى ويلاۋدى دا قويعانبىز. ال فۋتبولداعى №1 جەمقورلىق قىلمىس بولىپ سانالاتىن «كەلىسىپ العان كۇدىكتى ويىندار-ماتچتار» سانى بويىنشا الەمدىك رەيتينگتە الدىڭعى 4-ورىنعا شىعىپ، سپورتتا دا جەمقورلىققا ۇشىراعان ەل بولىپ تانىلۋدامىز.. (Sportradar حالىقارالىق ۇيىمىنىڭ انتيرەيتينگى). ارينە، جەمقورلىقتان ءار قاشان الدامىز بار سالادا! وعان ەش كۇمان جوق...
سوندا ءبىز مەملەكەتتىڭ قارجىسىن فۋتبولداعى جەمقورلىقتى دامىتۋعا جۇمساپ جاتىرمىز با؟ فاكتىلەرگە قاراساق، سولاي. توقەتەرى، سپورت، فۋتبول دەگەن مەملەكەتتىڭ ملرد-تاعان قارجىسىن شىعىنداتىن، الدەكىمدەردىڭ قالتاسىن تىعىنداتاتىن سالاعا اينالعان.
ال سپورتىمىزداعى ەڭ ماسقارالاردىڭ ءبىرى - «استانا ۆەلوسپورت» كلۋبىنا كەتىپ جاتقان قىرۋار قارجىنىڭ ناقتى ەسەبىن دە ەشكىم بىلمەيدى. تەك «سامۇرىق – قازىنانىڭ» ءوزى 31,5 ملرد تەڭگە اۋدارعانىن ايتىپ وتتىك. ءبىزدىڭ بۇكىل ۇلتتىق سپورتىمىزعا ءبولىنىپ جاتقان قارجى وسى شايتاناربا ايداعاندارعا شاش-ەتەكتەن شاشىلىپ جاتقان اقشانىڭ شيرەگىنە دە جەتپەيدى.
ال ەندى ولار وليمپيادادا، تۋر دە فرانس، دجيرو دە يتاليا جارىستارى ەتاپتارىندا ەشقاشان قازاقستان تۋىن كوتەرگەن ەمەس. ولار تەك ءوز ەلدەرىنىڭ تۋىن كوتەرىپ، ءانۇرانىن ايتادى. سوندا قالاي، ءبىز قازاقتىڭ ميللياردتارىن اياماي شاشامىز ولارعا، ولار ءوز ەلدەرىنىڭ اتىن شىعارادى ول اقشاعا؟ مۇنداي قورلىققا قازاقستاننان باسقا قانداي ەل كونەدى؟
مەملەكەت باسشىسى بيىل 2024 جىلى 27 تامىزدا وليمپيادا جۇلدەگەرلەرىمەن كەزدەسۋدە شەتەلدىك سپورتشىلارعا ازاماتتىق بەرىپ، ەل اتىنان دوداعا قوسۋ تاجىريبەسىن دوعارۋ كەرەك ەكەنىن تاپسىرسا دا، ەكى اي وتپەي، ەكى ۆەلوشاباندوزدى فرانتسيا مەن يتاليادان الدىرىپ، كەلىسىم-شارت جاساعانىن استانا ۆەلوسپورتىنا نە دەۋگە بولادى؟!
پرەزيدەنت سول جيىندا ەلىمىزدەگى 500-دەن استام بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ سپورت مەكتەبىندەگى وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنىڭ جوعارى جەتىستىكتەر ناتيجەسى ناشارلىعىن، قارجىنىڭ دۇرىس بولىنبەۋىنەن بيۋدجەت اقشاسىنىڭ باسىم بولىگى «جەلگە ۇشاتىنىن» وتە دۇرىس ايتقان ەدى.
ءيا، مىسالى، قازاقستاندا 100-دەن اسا فۋتبولدان بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ وليمپيادالىق سپورت مەكتەبى بار ەكەن. بىراق قازاقستان وسى كۇنگە دەيىن فۋتبولدان وليمپياداعا قاتىسقان جوق. سوندا ناتيجە قايدا، 33 جىل بويى نە دايىنداپ كەلە جاتىر؟ 33 جىل بويى جۇمسالاعان ميللياردتاردىڭ وتەۋى قايدا؟
مەملەكەت باسشىسى 2023 جىلى بارلىق سپورت فەدەراتسيالارىنا رەۆيزيا جۇرگىزۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. سودان بەرى ەكىنشى جىلعا كەتىپ بارادى، ەشتەڭە ىستەلگەن جوق، بىلۋىمىزشە، ءبىر عانا فەدەراتسياعا رەۆيزيا جاسالعان. اتىشۋلى فۋتبول فەدەراتسياسىنا ءالى ەشكىم جولاعان جوق.
ال فۋتبولدان ءتورت ويىندا قاقپاسىنا 8 گول كىرگىزىپ، ويسىراي ۇتىلعان، ءبىر دە ءبىر رەت جەڭىسكە جەتپەگەن ۇلتتىق قۇرامانىڭ باس باپكەرى، رەسەيلىك شەرشەسوۆكە بارمەنقۇلوۆ باسقاراتىن قازاقستاننىڭ فۋتبول فەدەراتسياسى جىلىنا 640 ملن تگ تولەيدى دەيدى ءباسپاسوز. ال ەندى 640 ميلليوندى 8 گولعا بولەيىك؟ سوندا ءبىز پۇلىمىزدى ماقتايتىن، ءتىلىمىزدى تاپتايتىن چەرچەسوۆكە قارسىلاستىڭ ەمەس... ءبىزدىڭ ۇلتتىق قۇرامانىڭ ءوز قاقپاسىنا سالعىزعان ءار گولى ءۇشىن 80 ميلليون تەڭگە تولەپ وتىرمىز!؟.
ەڭ وكىنىشتىسى 30 جىل بويى فۋتبولعا ءبولىنىپ كەلگەن بيۋدجەتتىڭ وسىناۋ قىرۋار قارجىلارىنا نە فۋتبولدى دامىتقان جوقپىز، نە ينفراقۇرىلىم سالعان جوقپىز. ستاديوندارىمىز كەشەگى كەڭەس وداعىنان قالعان، كەمى 70 جىل بۇرىن سالىنعان. قازاقستان 30 جىلدا 1 عانا ستاديون سالسا، فۋتبول بيۋدجەتى بىزدەن ەكى ەسەگە جۋىق از، وليمپپيادان التىن ارقالاپ قايتاتىن وزبەكستان 10 ستاديون سالىپ تاستاعان...
وسىدان 3 جىل بۇرىن كۇيىنگەننەن ايتقان ەدىك: «ميللياردتار جۇمسالىپ جاتقان قازاق فۋتبولىندا گول جوق، ال اۋىلداردا جول جوق! گول سالمايتىن، تەك حالىق قازىناسىنا قول سالاتىن، قول سالعاندا مول سالاتىن فۋتبولعا ميللياردتتاردى بوسقا شاشۋدى توقتاتاتىن ۋاقىت جەتتى!»-دەپ. سودان بەرى دە جەتىسكەنىمىز شامالى، ەندى ەل بولىپ، ەسىمىزدى جيۋعا ءتيىسپىز!
«اق جول» فراكتسياسى ۇسىنىستارى:
1.باس پروكۋراتۋرا مەن قر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى پرەزيدەنت تاپسىرماسىن باسشىلىققا الىپ، بارلىق سپورت فەدەراتسيالارى مەن كاسىپتىك سپورت كلۋبتارىنا جەدەل رەۆيزيا جۇرگىزۋى ءتيىس.
2.وسى ۋاقىتقا دەيىن مەملەكەتتەن سپورتقا، سونىڭ ىشىندە فۋتبول سالاسىنا بولىنگەن قارجىنىڭ ەسەبى بەرىلۋى ءتيىس. ويتكەنى ول حالىق قارجىسى! ەلىمىزدەگى كاسىبي فۋتبول كلۋبتارىنا بيۋدجەتتەن جىل سايىن قانشا قارجى ءبولىندى؟ قازاقستان فۋتبول فەدەراتسياسىنا 2002 جىلدان بەرى ۋەفا-دان جىل سايىن قانشا قارجى ءبولىندى؟ تۋريزم يندۋسترياسى مەن سپورتتى قولداۋ قورىنان جانە ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتىنەن، «سامۇرىق-قازىنا» قورىنان فۋتبول فەدەراتسياسىنا جىل سايىن قانشا قارجى ءبولىندى جانە قايدا جۇمسالدى، ءبارىنىڭ ەسەبىن ەل ءبىلۋى ءتيىس.
3.كاسىبي سپورت، فۋتبول – بۇل نەگىزى بيزنەس. ال الەمدە كاسىبي سپورت مەملەكەتتىڭ موينىنا ءمىنىپ المايدى. سوندىقتان، بيۋدجەتكە بايلانعان فۋتبول جانە باسقا دا كاسىپتىك كلۋبتاردىڭ بارلىعىن جەكەشەلەندىرىپ، مەملەكەتتەن قارجىلاندىرۋدى توقتاتۋ قاجەت;
4.كەزىندە «اق جول» پارتياسى تالاي كوتەرگەندەي، مەملەكەت قارجىسى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر مەكتەپتەرىن دامىتۋعا، ۇلتتىق سپورتقا ءبولىنۋى كەرەك. اۋىلدارداعى تالانتتى بالالارعا جاعداي جاسالۋى كەرەك. اۋدان ورتالىقتارىندا، قالا ماڭىندا دا تەگىن فۋتبول الاڭدارىن سالۋ كەرەك.
حالىق قارجىسى حالىققا جۇمسالۋى ءتيىس!
قۇرمەتپەن، «اق جول» فراكتسياسى دەپۋتاتتارى:
قازىبەك يسا،
ازات پەرۋاشەۆ،
ءدانيا ەسپاەۆا،
ەرلان بارلىباەۆ،
سەرىك ەرۋباەۆ،
ەرجان بەيسەنباەۆ.
ابزال قۇسپان، ءبىر مانداتتى دەپۋتات،
بولات كەرىمبەك، «Amanat» پارتياسى مۇشەسى
