2011 جىلى 16جەلتوقسان كۇنى جاڭاوزەن قالاسىندا مۇنايشىلار ەرەۋىلگە شىققان. سول كۇنى الاڭعا ادىلدىكتى تالاپ ەتىپ شىققاندارعا پوليتسيا وق اتىپ، كوپ ادام اۋىر جاراقات العان بولاتىن. وقيعانى ءوز كوزىمەن كورىپ، اقپارات تاراتقان جۋرناليستەردىڭ ءبىرى وركەن جويامەرگەنمەن «ادىرنا» ءتىلشىسى سۇحباتتاستى.
- اقتاۋعا العاش بارعان ۋاقىتىڭىزدى ايتىپ بەرسەڭىز.
- مەن ول كەزدە ستان بەينەپورتالىندا بولاتىنمىن. وقيعادان ءبىر جىل بۇرىن مەنى وسى بەينەپورتالعا شىعارۋشى رەداكتور ەتىپ شاقىرادى. ال 2011 جىلى بىرنەشە ايعا سوزىلعان ماڭعىستاۋ مۇنايشىلارىنىڭ نارازىلىعى بولادى. سودان كەيىن ءبىزدىڭ رەداكتسيا مەنى اقتاۋعا جىبەرەتىن بولدى. ەڭ اۋەلى اقتاۋعا 1 اپتاعا بارعانمىن. مۇنايشىلاردىڭ اراسىنا بارىپ ءجۇرىپ، ۇيرەندىك. اقتاۋعا ءجيى بارىپ، مۇنايشىلارمەن جاقىن ارالاسىپ كەتكەن ەدىك. ولار ءتىپتى بىزگە اباي بولۋدى ءجيى ەسكەرتىپ جۇرەتىن.
- 12 جىل بۇرىنعى وقيعاعا توقتالىپ وتسەك. الماتىدان ارنايى اقتاۋعا ۇشىپ بارعانىڭىز تۋرالى ءوز ەستەلىگىڭىزدە ايتقان ەدىڭىز. سول ساتتەگى ىشكى سەزىمدى ايتىپ بەرىڭىزشى.
- جاڭاوزەن وقيعاسى باستالعاندا رەداكتسيادان 1 جۋرناليست، 1 تەلەوپەراتور، 1 وققاعارمەن بارعان بولاتىنبىز. بىزگە وققاعار بەرگەن سەبەبى سول جىلى قازان ايىندا ماعان جانە وپەراتورعا قاستاندىق جاسالعان ەدى. اقتاۋ قالاسىندا ءىسساپاردا جۇرگەن مەنى جانە قاسىمداعى وپەراتور جىگىتتى بەيسبول تاياعىمەن ساباپ، تراۆماتيكالىق تاپانشامەن اتىپ كەتكەن...
سول 16 جەلتوقسان كۇنى الماتىدان اقتاۋعا سوندا جۇمىس ىستەپ جاتقان ارىپتەستەردى الماستىرۋعا جول تارتامىز. جالدامالى پاتەرىمىزگە زاتتارىمىزدى تاستاپ، جاڭاوزەنگە قاراي جولعا شىعامىز. جارتى جولعا كەلگەنىمدە مۇنايشىلار ماعان حابارلاسادى. «وركەن، ءبىزدى اتىپ جاتىر!» دەدى. مەن ول جاققا جاقىن ارالاسىپ كەتكەن مۇنايشىلاردى كورەمىن دەپ كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن بارا جاتقانمىن. اۋەلدە تۇسىنبەي قالدىم. «كىمدى؟ نەگە؟ قالاي اتىپ جاتىر؟» دەپ سۇراپ ەدىم «ءبىزدى... تراۆماتيكا-اۋ دەيمىن... سەن قاشان كەلەسىڭ؟» دەپ جاۋاپ بەردى. تۇسىنبەي شوپىرعا «باس، باس» دەگەنىمىز ەسىمدە. جاڭاوزەنگە جەتكەنشە ارىپتەسىم شەرنياز شاعاتايعا حابارلاسىپ وتىردىم.
جاڭاوزەن قالاسىندا بىرنەشە ايعا جالعاسقان مۇنايشىلار ەرەۋىلى كەزىندە پوليتسيانىڭ اتقانىن كەيىن شەرنياز راستادى. جاڭاوزەنگە جاقىنداعاندا قالانىڭ بىرنەشە تۇسىنان اۋەگە قويۋ ءتۇتىن كوتەرىلىپ جاتقانىن بايقادىق. كەيىن بىلگەنىمىزدەي، ورتەنىپ جاتقان قالالىق اكىمدىك عيماراتى مەن «ارۋانا» قوناق ءۇيى ەكەن.ارىپتەستەرمەن سول جەردە اقىلداسقاننان كەيىن ەكى كولىككە ءبولىنىپ، ءبىرىمىز وقيعا ورنىنا كەتتىك، ەكىنشىمىز عيماراتتىڭ توبەسىنە كوتەرىلدىك. سەبەبى ول كەزدە بىزدە درون دەگەن دۇنيە جوق. سولاي تۇسىرىلگەن ۆيدەونىڭ ءبارىن جيناقتاپ، اقپاراتتى رەداكتسياعا جىبەرۋ ءۇشىن اقتاۋعا قايتا اتتاندىق.
- نارازىلىق قالاي ءوربىدى؟
- جاڭاوزەن قالاسىنىڭ ورتالىعىنداعى تاۋەلسىزدىك الاڭى جەتى اي بويى جەرگىلىكتى «وزەنمۇنايگاز» كومپانياسىنا ەڭبەك جاعدايى مەن ەڭبەكاقى تولەمىنە قاتىستى تالاپ قويىپ، ەرەۋىل وتكىزىپ جاتقان مۇنايشىلار جينالاتىن ورىن بولىپ كەتكەن. سول جەردەگى ادامدارمەن تىلدەسىپ ولاردىڭ شەگىنىپ كەتكەنىن بىلدىك.الاڭدا قارۋلى اسكەرلەر تۇر. ءبىز قايتادان جاڭاوزەنگە بەت الدىق.ول جاقتا ۇيالى تەلەفون جانە ينتەرنەت بايلانىسى اجىراپ قالعان. ماڭعىستاۋ وبلىسى ورتالىعىنا كەلە جاتقانىمىزدا اقتاۋ-جاڭاوزەن تاسجولىمەن جاڭاوزەنگە قاراي بەت تۇزەگەن اسكەريلەر مەن پوليتسيا تيەلگەن جيىرما شاقتى اۆتوبۋس، اسكەري كولىكتەر مەن بىرنەشە بتر قارسى كەزدەستى. اۋەدەن ەكى تىكۇشاقتى بايقاعانىم بار.
-وقيعا كەزىندە اۋرۋحاناداعى جارالىلاردىڭ سىيماي جاتقانىن ايتقان ەدىڭىز. ءتىپتى ءبىراز تانىس مۇنايشىنى تانىماي قالعانىڭىز تۋرالى دا اڭگىمەلەگەن بولاتىنسىز.
- ءيا، اقتاۋداعى وبلىستىق اۋرۋحاناعا باردىق. سول كەزدە تۋىستارىنا وق تيگەندەر مەن سول كۇنى حابارسىز كەتكەن جاقىندارىن ىزدەگەن ادام تولىپ جۇرگەن ەدى. ءبىز بارعان كەزدە اۋرۋحاناعا 5 جەدەل جاردەم كولىگى كەلدى. كولىكتەن ادامدار زەمبىلگە ساپ كوتەرىپ تۇسىرگەن ءبىر جاس جىگىت «اياعىم» دەپ ايقايلاپ جاتتى. تاعى ءبىر ادام جاراقاتىن اۋىرسىنىپ ءالسىز عانا ىڭىرسۋمەن بولدى. اۋرۋحانادا ءتۇرلى دىبىستار شىعىپ جاتتى. وسى جەردە ءبىز جولىقتىرعان مۇنايشى شولپان وتەكەەۆا جاڭاوزەندە كۇندىز الاڭدا بولعان وقيعا كەزىندە كۇيەۋىنە وق ءتيىپ، اۋىر جارالانعانىن ايتىپ بەردى. جەلتوقساننىڭ 16-سى تۇندە جاڭاوزەننەن اقتاۋ اۋرۋحاناسىنا جەتكىزىلگەن 5 ادامنىڭ ەكەۋى قازا بولعانىن تاڭەرتەڭ ەستىدىك. جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن تۇنگى ساعات 2:30-عا دەيىن اۋرۋحانا ماڭىندا ءجۇرىپ، جيناعان اقپاراتتان حابار ازىرلەپ، رەداكتسياعا جونەلتۋ ءۇشىن اقتاۋداعى جالدامالى پاتەرىمىزگە قايتتىق.
- بايلانىس جوق كەزدە ەكى ارىپتەسىڭىزبەن قالاي بايلانىستا بولدىڭىزدار؟
- جاڭاوزەندە بىزدەن ءبولىنىپ قالعان ەكى ارىپتەستەرىمىز پاتەردە بولدى. ءبىر-ءبىرىمىزدى امان-ەسەن كورگەن كەزدە بالاشا قۋاندىق. مەن وعان دەيىن ادام بالاسىن كورگەندە قۋانباعان شىعارمىن. جاڭاوزەندە تەلەفون بايلانىسى اجىراپ قالعاندىقتان ءبىزدىڭ جاعدايىمىزدا بەيحابار قالعان ولار قاتتى الاڭداپتى. ءتىپتى ءبىزدى ءولتىرىپ كەتتى دەپ تە ويلاعان ەكەن.
- قايتىس بولعان تۋرالى مالىمەت الا الدىڭىزدار ما؟
- كوشەدەگى مايىتكە كەزىكتىك. قالا تۇرعىنى ەكەن، جاڭاوزەننىڭ اينالاسىندا تۇرادى ەكەن. جەلتوقساننىڭ 17-ءى كۇنى تاڭەرتەڭ ۆيكتور ەكەۋمىز جاڭاوزەنگە قايتا كەلدىك. مۇنايشىلارمەن كەزدەسىپ، سۇقبات الدىق. جولدا كەلە جاتىپ، تاۋەلسىزدىك الاڭىنا اپاراتىن ورتالىق كوشەلەردىڭ بىرىندە جول شەتىندە ءبىر ادامنىڭ جاتقانىن كوردىك. كولىكتەن ءتۇسىپ، جانىنا بارعانىمىزدا جەردە جاتقان جىگىتتىڭ قازا بولعانىن تۇسىندىك. مارقۇمنىڭ وڭ جاق بەتىنەن تيگەن وق تيگەن. اشىق قالعان جانارىنا قان مەن جاس تۇنىپ قالىپتى. مايىتتەن اۋلاعىراق جەردە باس كيىمى جاتىر. سول ماڭدا جينالىپ تۇرعان ءبىر توپ جىگىت تە تۇر. ادامدارعا نە بولعان دەپ تە ويلاپ قويامىن. كەيىننەن جەدەل جاردەم شاقىرىپ قويعانىن ايتتى.
ول كەزدە پرەمەردىڭ ورىنباسارى ومىرزاق شۇكەەۆ بولاتىن. 17-ءسى كۇنى ءبىز اقتاۋعا قايتقاننان كەزدە جاڭاوزەندە سول ساتتە كوممەندانتتىق ساعات جاريالانعان. بىزگە كىرۋ قيىنعا سوقتى. ارانداتۋشىلار بار ما سونى انىقتاۋ ماقساتىندا جاريالانعان شەكتەۋ شارالارى ەدى. بيلىك جۋرناليستەردى پوليتسەيلەرمەن بىرگە كىرگىزدى. ادامداردى قورلاۋ، ۇرىپ-سوعۋ كوپ بولدى. مەنىڭ كورگەنىم سول.
- ەرەۋىل كەزىندە قانشا ادام قايتىس بولدى؟
- 16 نە 18 ادام قايتىس بولدى عوي دەيمىن. 1985 جىلعى ءبىر كىسى قايتىس بولدى، اتىلعاندار بار، كەنجەبەك نە كەنجەعالي دەگەن كىسىنى روددومنان كەلە جاتقانىندا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ۇستاپ، ۇرىپ-ولتىرگەن. سونداي وقيعالار كوپ بولدى. كەيىنوسى كەزدە كورگەندەرىمدى تىزبەلەپ «مەن كورگەن جاڭاوزەن» ەستەلىگىن جازدىم. ونىڭ جازىلۋىنا جۋرناليست كاكەن قامزين اعامىز سەبەپكەر بولدى.
- سۇحباتىڭىزعا راقمەت!
سىمبات ناۋحان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
