جىر – پوەزيا ەمەس، ونىڭ تالابىنا سىيمايدى. پوەزيانىڭ تابيعاتى بولەك. پوەزيا وتىرىقتانعان ەلدە، ءپالساپالى ورتادا تۋادى. ول وتىرىق الەمنىڭ مادەني ونەرى مەن ءونىمى. پوەزيا - فيلوسوفيالىق ءسوزدىڭ كوركەم كورىنىسى. جىر – شىنايى اقپاراتتىڭ ماقاممەن ورىلگەن سيپاتى.
پوەزيادا فيلوسوفيالىق وي مەن سۋرەت باستى مازمۇنعا اينالسا، كورىنىسكە يە بولسا، جىردا فيلوسوفيالىق ويلار شىنايى اقپاراتپەن قوسا ءورىلىپ، ءومىردىڭ ورىمىنە اينالادى. ويتكەنى پوەزيانىڭ مەكەنى – وتىرىق قونىس، ونى قازاق «وي» دەپ بەكەر اتاماعان،جىردىڭ مەكەنى – ءورىس، ونى قازاق «قىر» دەپ اتاعان. قىر/دالا – جىردىڭ ۇياسى، وي/قالا – پوەزيانىڭ ۇياسى. جىر اۋىزدان اۋىزعا تارايدى، پوەزيا قاعازدان قاعازعا كوشەدى.
وسىدان كەلىپ، جىر يمپروۆيزاتسيامەن تۋىندايدى، جەل سەكىلدى،جوق جەردە پايدا بولادى، ونىڭ تۋىنداۋ ۇدەرىسىنىڭ ءوزى وقيعاعا اينالادى، ال پوەزيا توعىز كۇن تولعاتىپ بارىپ دۇنيەگە كەلەدى.ويتكەنى، كوركەم ويدى تۋدىرۋ وڭاي ەمەس. جىردى تۋعىزۋعا - قۇدىرەت پەن قاسيەت تۇرتكى. جىر اۋەلدەن قاسيەتتى، پوەزيا اۋەلدەن قادىرلى.
جىردىڭ توركىنى ادامزاتتى ابىزدار باسقارعان ەجەلگى دۇنيەگە اپارىپ تىرەلەدى.
جىردىڭ شىعۋى ادامزاتتىڭ رۋحاني الديىنەن باستاۋ الادى. سول رۋحاني اقپاراتتىڭ جىرلانۋ ءداستۇرى بارلىق دىندەرگە ارقاۋ بولعان، سونىڭ باستى اتريبۋتتارىنىڭ، ناسيحاتى جىردىڭ مازمۇنى مەن سيپاتىنان تۋادى.
ەشبىر ءدىن ءوزىنىڭ سوزگە قاتىستى بولمىسىن قارا سوزبەن بەرمەيدى. سەبەبى ءدىن – رۋحاني بولمىس.
جىرلايدى.جىر ءسوز بەن ماقامنان تۇرادى. ماقامسىز جىر بولمايدى، سوندىقتان «جىرلاۋ» دەگەن ەتىستىك قوسا جۇرەدى. ونى جىراۋ تۋدىرىپ، جىرشى اتقارادى. پوەزيا سوزدەن عانا تۇرادى.
جىر – پوەزيانىڭ دالاداعى كورىنىسى ەمەس، ءوز الدىنا قاسيەتتى جانر بولىپ ەجەلدەن قالىپتاسقان. دالا - رۋحانيات مەكەنى، ساناعا كۇن كورسەتەر ورىن ەمەس. سونىسىمەن ول رۋحانياتتىڭ تورىنە اينالعان جىردىڭ جازيراسى. قالا - وركەنيەت مەكەنى، جىرعا كۇن كورسەتەر جايلى ورىن ەمەس.
ءتىپتى بيلەردىڭ ءسوزىنىڭ ءوزى قارا سوزبەن ەمەس، بەلگىلى ءبىر ماقاممەن شىققان، ول ماقام شىندىقتىڭ ءۇنى، ادىلدىكتىڭ دىبىسى بولىپ ەسكەن. سونىسىمەن حالىقتى ۇيىتقان، سونىسىمەن ادىلدىكتىڭ اق تۋى بولىپ جەلبىرەگەن. بيلەر ءسوزىن جىرلاتا، ماقامداتا سويلەۋمەن شىندىقتى ارقاۋ ەتىپ داۋدى شەشكەن. بيلىكتىڭ ۇستىنى بولۋ دا وسىدان باستاۋ الادى.
جىردىڭ قاسيەتى جىرلاعاندا، تىڭداعاندا تۇلەيدى، پوەزيانىڭ قۇنى جازعاندا، وقىعاندا باعالانادى. جىردىڭ قوس سقاناتى بار: جىر ءسوزى مەن ماقام. جىر كوكتە سامعايدى.
پوەزيادا جەلبەزەك بار: ءماتىن، سول ءماتىن ءارى ويدى الپەشتەيدى. پوەزيا سول جەلبەزەكپەن مۇحيتتا جۇزەدى.
بىرەۋىنە اۋا، ەكىنشىسىنە سۋ دۇلەيى ءتان. سول سەبەپتى جىر تازا اۋالى جەردە تۋا بەرمەك، ال مۇحيتقا تۇسە الاتىن وقىرمانى بولسا، پوەزيا كۇش الماق.
جىر – ادۋىن باتىر، تابيعي ورتادا قۇتىرىنا تۋىندايدى، قوعامعا بورانداي ىقپال ەتەدى. پوەزيا – سۇلۋ قىز، ول ءوزىنىڭ اجارىمەن الەمدى تامساندىرادى، ءتانتى ەتەدى. ونەردىڭ باسقا بالاسىنا جۇكتى بولادى.
جىر بۇگىندە شالا-جانسار. ويتكەنى ول – ءاۋ باستا ابىلدىڭ ءۇنى مەن دەمى بولاتىن. ال پوەزيا ءومىردىڭ كۇيبەڭىنەن وي ساۋعان، قابىلدىڭ كۇيىن پاش ەتەر ونەر بولىپ قالا بەرمەك.
سەرىك ەرعالي، مادەنيەتتانۋشى
