Ýaqytty jyljytýǵa «desınhronoz» sebep boldy. Bul týraly Qazaqstannyń saǵat beldeýin aýystyrý bastamasyn kótergen hronobıologııa mamany Bolat Nurqojaev QazAqparatqa bergen suhbatynda aıtty, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
“Ýaqyt aýystyrý máselesi Parlamentte birneshe ret kóterildi, halyq qalaýlylary durys sheshimin shyǵarar degen úmitpen júrdik. Alaıda 2013 jylǵa deıin eshteńe ózgermedi. Sol aralyqta bizdiń Qyzylorda sýııd boıynsha aldyńǵy orynǵa shyǵyp ketti. Buǵan deıin sýııd – adamnyń osaldyǵy dep oılaıtynmyn. Zertteı bastasam, birden «desınhronoz» shyǵa keldi, ıaǵnı adamnyń bıorıtmderiniń qalypty jumys istemeýi, gormondardyń durys bólinbeýi sýııdtiń bir sebebi bolýy múmkin. Odan ári qazbalaǵanda onkologııa men dıabet shyqty, kóptegen aýrýlardyń sebebi ýaqytqa baılanysty ekeni jazylǵan”, - dedi hronobıologııa mamany.
Aıta keteıik, desınhronoz degenimiz – bıologııalyq yrǵaqtyń buzylýy. Oǵan sharshaý, depressııa, uıqysyzdyq, ártúrli júrek-qan tamyr aýrýlary sebep bolýy múmkin. Sondaı-aq sozylmaly túrde uıqynyń qanbaýy, sharshaý, sozylmaly aýrýlardyń obektıvti alǵysharttaryn qalyptasýyna jol bermeıdi.
“Tipti adamnyń semizdikke ushyraýyn alaıyq, tańerteń adam óz ýaqytymen oıansa, tábet shaqyratyn grelın gormony bólinedi, úıden tamaq ishedi. Al endi májbúrli túrde, ýaqytynan erte oıanǵan balanyń mıy oıanbaǵan, qajetti gormony bólinbegen. Onyń tábeti mektepte, sabaq ortasynda ashylady da, ashanadan qýyrylǵan tamaq, gazdalǵan sýsyn alyp ishedi. Nelikten kúshi tasyp turǵan balalar energetıkalyq sýsyn ishedi? Sebebi olar aǵzasyndaǵy energııa jetispeýshiligin, uıqy jetispeýshiligin toltyrǵysy keledi. Tipti jetpegen qýatty oıynqumarlyqtan izdeýi múmkin, sebebi adam jeńiske jetkende dofamın – rahat gormony bólinedi. Bul – óte úlken másele. Al keshkisin adam aǵzasynda lıptın – toqtyq gormony bólinedi. Eger ýaqyt beldeýi durys bolmasa, keshki saǵat 9-10-ǵa deıin kún batpasa, aǵzada bul gormon bólinbeıdi. Sáıkesinshe keı adamdar tamaqqa toıyp alady, kúndizgi tamaqty qorytyp jatqan aǵzasyna salmaq salady. Munyń sońy semizdikke aparady, tipti dıabetke ulasady.
Barlyq aýrýlarǵa qatysty dálelder men ǵylymı siltemeler bar. Osynyń bárin kórgen soń, Qyzylordanyń ýaqytyn aýystyrý máselesin kóterdik. Bul shamamen 5 jyl boıy talqylandy, turǵyndarǵa basty sebepterin, ýaqyttyń aǵzaǵa áserin túsindirdik. Osylaısha 2018 jyly 21 jeltoqsanda Qyzylorda ýaqyty bir saǵat artqa shegerildi”, - dedi. Bolat Nurqojaev.
Eske salaıyq, Qazaqstan biryńǵaı ýaqyt beldeýine aýysqanyna úsh aı ótti. Osy ýaqyt aralyǵynda ne ózgergeni týraly jazǵan edik.
