بولات ارىنعازيەۆ: «جەلتوقساندا» مەنى ورىس ۇلتىنىڭ جىگىتتەرى ەمەس، ءوز قازاعىم ۇرىپ-سوققان ەدى...»

6979
Adyrna.kz Telegram

«ءسال ايالداپ، تاعزىم ەتپەي بۇل الاڭنان وتپەڭدەر…
جەلتوقساندا ىزعىرىقتان تiتiركەنiپ كوك پەن بەل،
بۇل جەر، قالقام، اسقاق رۋح جارىلىسى وتكەن جەر،
قايتا ويانعان ۇلت نامىسى قىزىل قانعا بوككەن جەر،
ەرتە ەسەيگەن ارۋ قىزدى شاشتان سۇيرەپ، تەپكەن جەر،
جاتتى مۇندا ەستەن تانىپ، كۇزگە اينالعان كوكتەمدەر…»، — دەپ قازاقتىڭ شىنشىل اقىنى مۇحتار شاحانوۆ جىرلاعانداي، قازاق حالقى ءۇشىن 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ ورنى ەرەكشە. بۇل كوتەرىلىس – ۇلت تاريحىندا بولعان اقتاڭداقتاردىڭ بىرەگەيى. تالاي بوزداقتاردى ارامىزدان ەرتە الىپ كەتكەن قاندى جەلتوقسان ءالى دە ەل جادىندا ساقتاۋلى. 
اقتوبەلىك بولات ارىنعازيەۆ — وسى وقيعاعا قاتىسقانداردىڭ ءبىرى. ول جەلتوقسان وقيعاسىن قولداپ،  نارازىلىق كورسەتكەنى ءۇشىن 2,5 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. ەل اراسىندا بوكستان كسرو شەبەرى رەتىندە تانىلعان ازاماتپەن مەرەكە قارساڭىندا اڭگىمەلەسكەن ەدىك.

بولات ارىنعازيەۆ جاستايىنان بوكسپەن اينالىسقان. مەكتەپتە جۇرگەندە-اق تالاي تۋرنيرلەرگە قاتىسىپ، جۇلدە الىپتى. ءتىپتى ول سول كەزەڭدە كەز كەلگەن بوكسشىنىڭ ماڭدايىنا جازىلا بەرمەيتىن كسرو سپورت شەبەرلىگىن دە ورىنداعان. مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن اسكەر قاتارىنا شاقىرىلىپ، مىندەتىن ابىرويمەن اتقارىپ كەلگەن. اسكەردەن كەلگەن سوڭ بوكستى جالعاستىرعان، جاتتىقتىرۋشى بولىپ قىزمەت اتقارعان.

— ءبىز 1986 جىلى جەلتوقساندا الماتىدا وسىنداي وقيعا بولىپ جاتقانىن بىلمەدىك. بۇل حاباردى «گولوس امەريكي» دەگەن راديودان ەستىدىك. سونى ەستىپ، جاستار بولىپ تولقىدىق، «ءوز ەلىمىزگە نەگە رەسەيدىڭ تۇكپىرىنەن باسشى اكەلىپ قويادى؟» دەپ قارسى شىقتىق. سول كەزدە قاسىمدا بىرگە جۇمىس جاساعان جىگىتتەر بەرىك تايبوكەنوۆ، بولات تەلەۋوۆتەر بولاتىن. ءۇش جىگىت ءوزىمىزدىڭ قارسىلىعىمىزدى پلاكات جازۋ ارقىلى كورسەتتىك. ەشكىمدى ۇرىپ-سوققان جوقپىز. ەشكىمدى بالاعاتتاعان ەمەسپىز. ءبىز تەك مەملەكەتتىك جۇيەگە قارسى بولدىق.  وقيعا ورنىندا ءبىزدى سول كەزدەگى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كىسەن سالىپ، ۇستاپ الىپ كەتتى. سودان ۇستىمىزدەن ءىس قوزعالىپ، مەن №60 ساياسي باپ بويىنشا 2,5 جىلعا باس بوستاندىعىمنان ايىرىلدىم. ءبىزدى، قامالعانداردى، لاگەرگە ايدادى. مەن سول مەرزىمدى وتەپ شىقتىم. وكىنىشكە قاراي، سول ۇكىمەتكە قارسى شىققان ەكى دوسىم دا ومىردەن ءوتىپ كەتتى.

لاگەردە مەن كوپ قيىندىقتى باستان وتكەردىم. مەنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن كۇيىنەتىنىم، لاگەردە جۇرگەن كەزىمدە ءزابىردى ءوز قازاعىمنان كورگەنىم. قاماۋدا جۇرگەندە ماعان ءبىر ورىس ءتىل تيگىزىپ، يا بولماسا ءزابىر كورسەتپەدى. ءبارىن ءوز قازاعىم جاسادى. ونىڭ قاتارىندا جاسى مەنەن ۇلكەن جانە مەن قاتارلى ازاماتتار بولدى. مىسالى، لاگەردە جۇرگەنىمدە 4 جىگىت مەنى ساپتان شىعارىپ الىپ، كەمسىتىپ، «سەن جەلتوقسانشىسىڭ عوي» دەپ، بالعامەن قولىم مەن تىزەمنەن ۇرىپ، قۇلاتقان ەدى. بەتىمە كۇلە قاراپ:  «نە ىستەيسىڭ؟» دەپ، مەنى كەلەمەجدەدى. بىراق مەن سابىرلىق تانىتىپ، ولارعا ەشتەڭە دەمەدىم. سول ءوز قازاعىمنان كورگەن ءزابىر مەنىڭ سۇيەگىمنەن ءوتىپ كەتتى. ول وقيعالاردى مەن ەشقاشان ۇمىتپايمىن. سوندىقتان قازىر كوپشىلىك ورتاعا بارعىم كەلمەيدى. سەبەبى سول جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە ءبىز سياقتى بوزبالالاردى ۇستاۋعا كومەكتەسكەن ادامدار قازىر ءوز ورتامىزدا ءجۇر. ءوز باسىم ەكىجۇزدى ادامداردى كورگىم كەلمەيدى، — دەيدى ول.

بولات ارىنعازيەۆ تۇرمەدەن شىققان سوڭ بۇرىنعى قىزمەتىنە قايتا ورنالاسقىسى كەلگەنىن، الايدا ونى جۇمىسقا الماعانىن ايتادى. كوپشىلىك وعان «حالىق جاۋىنداي» قاراعان. ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن كەيىن عانا ول جاتتىقتىرۋشى قىزمەتىن جالعاستىرىپتى.

— قازىر اقتوبە قالاسىندا بوكس مەكتەبىندە شاكىرت تاربيەلەپ ءجۇرمىن. بۇيىرسا زەينەتكەرلىككە شىعۋىما دا از ۋاقىت قالدى. بۇرىن الەم چەمپيونىن شىعارسام دەگەن ارمانىم بولدى، سول ارمانىم ورىندالدى. شاكىرتتەرىم بۇگىندە جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزىپ ءجۇر، — دەيدى ول.

جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان سپورتشى بۇگىندە 3 ۇلىنان تاراعان 6 نەمەرەنىڭ قىزىعىن كورىپ وتىر. ۇرپاقتارىنىڭ بولاشاعىنا الاڭدايتىن ول بىزگە ەگەمەندىكپەن كەلگەن جاقسىلىقتار مەن جەتىستىكتەردى سانامالاپ ايتىپ بەردى.

— بيىل ەگەمەندىك العانىمىزعا وتىز جىل تولدى. ءبىز بۇرىن بۇلاي بولادى دەپ ويلاماعان ەدىك. «تاۋەلسىزدىك نە بەردى؟» دەگەن ساۋالعا كەلسەك، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا رەسپۋبليكامىزدا، ونىڭ ىشىندە اقتوبە وبلىسىندا قانشاما قازاق مەكتەپتەرى، بالاباقشالار اشىلدى. ءتۇرلى ورتالىقتار، عيماراتتار بوي كوتەردى. حالىقتىڭ ءال-اۋقاتى تۇزەلدى، جۇمىسسىزدىق ازايدى. تەك مەنىڭ ءبىر ناليتىنىم، قازىر قازاقتار اراسىندا شەتەلگە كوشىپ كەتىپ جاتقاندار كوپ. ەلدەگى قىمباتشىلىق تا قازىر حالىققا قيىن سوعىپ تۇر. دەگەنمەن مۇنىمەن ءبىز توقتاپ قالماۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ ازات ەل بولىپ، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەنىمىزگە 30 جىل ەندى تولدى. الدا ءالى تالاي بەلەس بار.

بۇگىنگى تاربيەلەپ وتىرعان ۇرپاعىمىزدىڭ بولاشاعى جارقىن بولادى دەپ سەنەمىز. قازاق كەڭپەيىل، دارقان حالىق قوي. سوندىقتان قازاققا قۇداي بەرەدى دەپ ويلايمىن، — دەيدى بولات ارىنعازيەۆ.

 

 

داناگۇل بايمۇقاش،

«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.

پىكىرلەر