قازىبەك يسا: پلاتونوۆ قازاقشا، داندىباەۆ ورىسشا سويلەگەن ءماجىلىس

3337
Adyrna.kz Telegram

پلاتونوۆ قازاقشا، داندىباەۆ ورىسشا سويلەگەن ءماجىلىس. مەن تۇرىكشە سويلەسەم قالاي بولادى؟

وتكەن اپتاداعى ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىنا كەلگەن قر قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى تيمۋر داندىباەۆ زاڭ جوباسىن تالقىلاۋدا دەپۋتات دارحان مىڭبايدىڭ قازاقشا سۇراعىنا ورىسشا جاۋاپ بەردى. كەيبىر دەپۋتاتتار سۇراعىنا عانا شالا قازاقشا جاۋاپ بەردى. ونىسىن تۇسىنۋگە تىرىستىق.

ال ءماجىلىس دەپۋتاتى، بەلگىلى تەلەجۋرناليست ارتۋر پلاتونوۆ وسى زاڭ جوباسى بويىنشا قوسىمشا باياندامانى قازاقشا جاسادى. ءبىر قۋانتارلىعى، ارەكەڭنىڭ قازاقشاسى ۆيتسە-ءمينيستردىڭ قازاقشاسىنان جاقسى شىقتى. مەن بۇل ويىمدى ايتىپ، ارتۋر ستانيسلاۆۇلىنا العىسىمدى جازىپ جىبەردىم. سويتسەم، ماجىلىستە ۇنەمى تەك مەملەكەتتىك تىلدە سويلەتىن دەپۋتات ناتاليا دەمەنتەۆا دا تۋرا وسىنداي پىكىر ايتىپتى وعان.

ءيا، ارتۋر پلاتونوۆتىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋى كوپ دەپۋتاتتار مەن مينيسترلىك باسشىلارىنا، ءتىپتى ۇنەمى وزگە مەملەكەتتىڭ تىلىندە سويلەيتىن ءوزىمىزدىڭ قازاق دەپۋتاتتارعا دا ۇلگى بولدى. العىسىما راحمەت ايتۋعا كابينەتىمە ىزدەپ كەلگەن ارەكەڭە: «ەندى دەپۋتاتتىق ساۋالدى دا قازاقشا جاساڭىز» دەدىم قولىن الىپ. ارەكەڭ سوعان ۇمتىلىپ جۇرگەنىن ايتتى. كەزىندە الەمدەگى ەلدەر ءبىر-ءبىرىن قىرىپ جاتقان زاماندا، قيىن-قىستاۋدا قانشاما حالىقتى دارحان دالاسىنداي كەڭ قۇشاعىنا قىسىپ، ءبىر ءتىلىم نانىن ءبولىپ بەرىپ، امان الىپ قالعان بەيبىتشىل قازاق حالقىنىڭ ەرلىگى مەن مەيىرىمدىلىنە ريزاشىلىعى رەتىندە كۇشتى فيلم جاساعان ارتۋر ستانيسلاۆۇلىنا تابىس تىلەدىم.

ارتۋر پلاتونوۆ تۋرالى ايتقاندا، ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت 2012 جىلى 30 قازاندا قر ءجۋرناليسىنىڭ ەتيكالىق كودەكسى» قابىلدانعان تالقىلاۋ ەسكە تۇسەدى. سوندا مەن كودەكستىڭ “كاسىبي پارىز” اتتى 1-ءشى بابىنا “ۇلتتىق اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ” تالابىن ەكى رەت داۋىسقا سالىپ ءجۇرىپ ەنگىزىپ ەدىم. مەنىڭ ۇسىنىسىمدى قولداپ، داۋىس بەرگەندەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا تەلەجۋرناليست ارتۋر پلاتونوۆ بولدى. ال سول كەزدە دە بۇل باپقا باسقا- باسقا ەمەس، ءوزىمىز، مەملەكەت مۇددەسىنە (ۇلتتىق مۇددە دەپ ۇعىڭىز) تىكەلەي جاۋاپتى، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قارجىلانىپ وتىرعان مەملەكەتتىك باسىلىمدار قارايتىن «نۇر مەديانىڭ» سول كەزدەگى باسشىسى، انا تىلىندە سويلەمەيتىن ەرلان بايجانوۆ جالعىز ءوزى قارسى شىققان ەدى…

وتكەن اپتادا عانا ءماجىلىستىڭ الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىندە وتكەن جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ تۇساۋكەسەرىندە قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى، باس سانيتار ەرلان قياسوۆ تا دەپۋتاتتاردىڭ قازاقشا سۇراعىنا ورىسشا جاۋاپ بەرىپ وتىردى. مەنىڭ سۇراعىما دا، ورىسشا زۋىلداپ بارا جاتىر ەدى: «كەشىرىڭىز ۆيتسە-مينيستر مىرزا! مەن سىزگە مەملەكەتتىك تىلدە سۇراق قويدىم، مەملەكەتتىك تىلدە جاۋاپ بەرۋىڭىزدى تالاپ ەتەمىن!»-دەپ توقتاتىپ تاستاۋعا تۋرا كەلدى. قازاق پارلامەنتىنە كەلگەن قازاق ۆيتسە-ءمينيسترى مەن تۋرا ءبىر الىس شەتەلدىڭ تىلىندە سۇراق قويعانداي قينالىپ، اقىرى كەيىن جازباشا جاۋاپ بەرەيىن دەپ قۇتىلدى.

بيىل 3 اقپاندا مەن «مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن انىقتايتىن ۋاقىت جەتتى» اتتى «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالايتىن جالپى وتىرىستا ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى اسەت ەرعاليەۆ تە دەپۋتاتتاردىڭ قازاقشا سۇراقتارىنا ورىسشا جاۋاپ بەرىپ جاتقاندا، دەپۋتات بەرىك دۇيسەمبيەۆ ەسكەرتۋ جاساپ، مەن سول كەزدەگى دەپۋتاتتىق ساۋالىما قوسىپ سىناپ، اقجولدىقتاردىڭ اتتانىمەن زورعا توقتاتقان ەدىك...

كوكتەمدە ماجىلىستە الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ كوميتەتىندە وتكەن بىلىمگە بايلانىستى دوڭگەلەك ۇستەلدە دە ۆيتسە-ءمينيسترى بيبىگۇل اسىلوۆادان باستاپ، باسشىلار دا، قوسشىلار دا تۇگەلگە جۋىق ورىس تىلىندە سويلەپ، سوندا دا ءبىزدىڭ ەسكەرتۋىمىزدى الىپ، باسپاسوزدەگى سىنىمىزعا ۇشىراعان بولاتىن.

ماجىلىستەگى مۇنداي جاعداي از ەمەس. 2020 جىلى 11 ناۋرىزدا ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات نارينە ميكاەليان تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ۆيتسە-ءمينيسترى اسحات ورازبەككە مەملەكەتتىك تىلدە بىرقاتار سۇراقتار قويعان بولاتىن.وزگە ۇلت وكىلى، پارلامەنت دەپۋتاتىنىڭ مەملەكەتتىك تىلدەگى سۇراعىنا ۆيتسە-مينيستر اسحات ورازبەك مىرزا مەملەكەتتىك تىلدە ەمەس، رەسەيدىڭ تىلىندە جاۋاپ بەرگەنى وتە سوراقى جاعداي بولدى… ويىنا ەشتەڭە كىرىپ-شىقپاي تۇرعان ونىڭ سازايىن ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋللين بەرىپ ەدى. مەملەكەتتىك تىلگە بايلانىستى سپيكەردەن ەسكەرتۋ الماعان مينيسترلىك باسشىلارى از شىعار...

ءيا، ءادىلىن ايتا كەتۋ كەرەك، ءماجىلىس توراعاسى نۇرلان نىعماتۋللين وتىرىستىڭ كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەردى رەسمي تۇردە تەك مەملەكەتتىك تىلدە جۇرگىزەدى. دەپۋتاتتارعا قانداي ۇلت وكىلى بولسىن، تەك قازاق تىلىندە ءسوز بەرىلەدى. ءماجىلىس قابىرعاسىنداعى باستى ەكرانداعى جازبالار تەك مەملەكەتتىك تىلدە، لاتىن گرافيكاسىنداعى قازاق الىپبيىمەن جازىلادى.

بىزدەن باسقا ەلدەردە زاڭ شىعارۋشى ورگان - پارلامەنتتە ەلدىڭ زاڭىن قاتاڭ ساقتاپ، دەپۋتاتتار دا، مينيسترلەرى دە تەك مەملەكەتتىك تىلدە سويلەيدى. وزگە مەملەكەتتىڭ تىلىندە سويلەۋ قىلمىسقا بارابار ءجايت. اناۋ جىلى تۇركيا پارلامەنتىندە ءبىر دەپۋتات ءسوزىنىڭ اراسىندا ءبىر ماقالدى كەلتىرمەك بولىپ، ەكى ءسوزدى عانا وزگە تىلدە ايتقانى ءۇشىن مانداتىنان ايرىلدى. مىنە، ءوزىن-ءوزى سىيلايتىن، وزگەگە دە سىيلاتا بىلەتىن ەل!

ال بىزدە مينيسترلەرىمىز مەملەكەتتىك تىلدەگى سۇراقتاردىڭ وزىنە رەسەي تىلىندە جاۋاپ بەرىپ، زۋىلداپ تۇرا بەرەدى.

ءتىلىن قورعاي الماعان قورعانىس باسشىلارى ەلىن قورعاي الادى دەگەنگە كىم سەنەدى؟
قازاق ءتىلىن بىلمەگەن دەنساۋلىق سالاسى باسشىلارى اۋىرعان قازاقتى قالاي ەمدەيدى؟
قازاق ءتىلىن بىلمەگەن ءبىلىم سالاسىنداعىلار قازاققا قالاي ءبىلىم بەرمەك؟

ءماجىلىس كوميتەتتەرىندەگى، فراكتسيالارداعى وتىرىستاردا، جۇمىس توپتارى مەن جيىندار دا مەملەكەتتىڭ زاڭىن ساقتاپ، مەملەكەتتىك تىلدە ءجۇرىپ، باسىمدىق مەملەكەتتىك تىلگە بەرىلۋى ءتيىس.

ايتپەسە، پلاتونوۆ قازاقشا، داندىباەۆ ورىسشا سويلەگەن ماجىلىستە مەن تۇرىكشە نەمەسە وزبەكشە سويلەسەم قالاي بولادى؟

«اق جول» پارتياسى فراكتسياسى 2012 جىلدان بەرى كوتەرىپ كەلە جاتقان، بىلتىر «قازاق ءۇنى» ۇلتتىق پورتالىندا ءبىر ايدا 126 مىڭ ادام تالاپ ەتىپ، قول قويعان مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلدانباي كورگەن كۇنىمىز وسى!؟.

 

پىكىرلەر