ءتاۋ ەتەر تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 30 جىلدىعى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى شەكارا اكادەمياسىنىڭ 90 جىلدىعىنا وراي شەكاراشىلار ساپىندا اتى اڭىزعا اينالعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى گەنەرال-لەيتەنانت مەركۋلوۆ ماتۆەي كۋزميچ تۋرالى جازۋدى ءجون كوردىك. ماقالانى جازۋ بارىسىندا اڭىز ادام جايلى بىرنەشە گازەت-جۋرنالدار مەن كىتاپتاردى پاراقتاپ شىقتىم. ءوز زامانىندا باتىرعا اينالعان قارت شەكاراشى تۋرالى مەملەكەتتىك تىلدە ماتەريالدار تاپپادىم. سوندىقتان ءبىراز مالىمەتتى ورىس تىلىنەن اۋدارىپ بەرۋگە تۋرا كەلدى.
وتكەن كۇندە بەلگى جوق، اقيقات بار... وتكەنگە ورالماي بولاشاقتى بولجاي المايسىڭ. كەزىندە سول كەزدەگى ف.ە.دزەرجينسكي اتىنداعى الماتى جوعارى شەكارالىق ۋچيليششەسىنىڭ 1-ءشى وقۋ ديۆيزيونىن بىتىرگەن م.مەركۋلوۆ 1918 جىلى 15 تامىزدا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جاڭا شۋلبا اۋلىندا تۋعان. ونىڭ ەڭبەك جانە قىزمەتتىك جاۋىنگەرلىك جولى قاتارداعى قاراپايىم وقىتۋشىدان باستاپ مەكتەپ ديرەكتورى، ف.ە.دزەرجينسكي اتىنداعى نكۆد شەكارا جانە ىشكى اسكەرلەرى حارىكوۆ اسكەري ۋچيليششەسىنىڭ كۋرسانتى، بۇگىنگى ءوزىنىڭ ەسىمىمەن اتالاتىن سول كەزدەگى «ەسەكارتقان» شەكارا زاستاۆاسىنىڭ باستىعى بولسا، سوعىس كەزىندە باتالون كومانديرىنە دەيىن ءجۇرىپ ءوتتى. سوعىستان كەيىنگى جىلدارى ماتۆەي كۋزميچ سەرجانتتار قۇرامى مەكتەبىنىڭ باستىعى قىزمەتىن، سودان كەيىن اسكەري ينيستيۋتتا وقىدى. كەيىننەن جەدەل بارلاۋ توبى بولىمشەسىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالدى. سونىمەن قاتار، كەڭەس وداعىنىڭ شەكارا اسكەرلەرى توبىندا ءجۇرىپ ءارتۇرلى جاۋاپتى لاۋازىمداردى ابىرويلى اتقارا ءبىلدى. ءتىپتى، شىعىس شەكارا وكرۋگى اسكەرلەرىنىڭ باستىعى، 1976 جىلدىڭ قاڭتارىندا كسرو سم جانىنداعى ف.ە.دزەرجينسكي اتىنداعى مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك جوعارى شەكارالىق ۋچيليششەسىندە 10 جىل بويى ءوزىنىڭ باي جاۋىنگەرلىك جانە ومىرلىك تاجىريبەسىن ءبولىسىپ، ەلىمىزدىڭ شەكاراسى ءۇشىن جاس وفيتسەرلەردى پاتريوتتىق تاربيەلەۋگە جانە وقىتۋعا ارنادى.
جەكە قۇرامدى باسقارۋ ۇردىسىندە ماتۆەي كۋزميچ جاساعان ءىس-ارەكەت قول استىنداعى باعىنىشتىلاردىڭ مۇمكىندىكتەرىن، مىنەز-قۇلىقتارىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، كۇشتى جانە ءالسىز جاقتارىن تەرەڭ بىلۋمەن قاتار ولاردىڭ ءبىلىمى مەن تاجىريبەسىنە ۇنەمى قولداۋ كورسەتىپ وتىردى. جوعارى تالاپتى ەڭبەكتى وبەكتيۆتى باعالاۋمەن جانە ادامدارعا قۇرمەتپەن جولداستىق قارىم-قاتىناستى ۇيلەستىرۋمەن سيپاتتالدى.
داڭقتى باتىر شەكاراشى سانالى عۇمىرىن وتانىمىزدىڭ شەكاراسىنا ادال قىزمەت ەتۋگە جانە ونى قورعاۋعا، شەكارا ينفراقۇرىلىمىن سالۋعا، دامىتۋعا ەلىمىزدىڭ شىعىس وڭىرىندەگى مەملەكەتتىك شەكارانى كۇزەتۋدى اتتىرۋعا جانە جەتىلدىرۋگە ارنادى.
م.مەركۋلوۆ ۋچيليششەدە بولعان العاشقى كۇننەن باستاپ-اق شەكاراعا جاڭا فورماتسياداعى وفيتسەرلىك كادرلاردىڭ قاجەت ەكەنىن ءتۇسىندى. كاسىبي قۇزىرەتتىلىكتى جانە يدەيالىق سەنىمدىلىكتى، شىعارماشىلىق ويلاۋدى جانە جوعارى مادەنيەتتى، قوعامدىق جانە قىزمەتتىك بەلسەندىلىكتى جوعارى ادامگەرشىلىك پەن ءپاتريوتيزمدى ۇيلەستىرەتىن باسقارۋشىلىق قىزمەتتىڭ بەرىك داعدىلارى بار وفيتسەرلەردىڭ كەرەك ەكەنىن انىقتادى. ياعني، ءدال وسى ۇستانىمىمەن ول ءوز قىزمەتىن قۇردى.
جاۋىنگەرلىك جانە ومىرلىك باي تاجىريبەسى بار باتىر شەكاراشى ۋچيليششەدە جۇرگەن العاشقى كۇندەرىنەن باستاپ وقۋ باعدارلاماسىنىڭ ەڭ كۇردەلى تاقىرىپتارىن ازىرلەۋدە ەرەكشە قابىلەتتىلىگىن كورسەتە وتىرىپ، وقۋ-ادىستەمەلىك تاريبەلىك جانە عىلىمي جۇمىستارعا بەلسەندى ارالاستى.
شەكاراشىلار ءىس-قيمىلدارىنىڭ جاۋىنگەرلىك تاجىريبەسىن ەنگىزۋ ماقساتىندا ماتۆەي كۋزميچ مەركۋلوۆ وقۋ جوسپارىنا جاڭا تارتىپتە قۇجات ۇلگىلەرىن ازىرلەۋدى ەنگىزدى. سونداي-اق تاۋ-كەن دايىندىعى بويىنشا 3 جانە 4 كۋرس كۋرسانتتارى بار روتالىق تاكتيكالىق جيىنتىقتى ورىستەتە وتىرىپ، جاۋىنگەرلىك اتىسپەن ىلە الاتاۋى تاۋلارىندا تاكتيكالىق وقۋ-جاتتىعۋ ساباقتارىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ جۇيەلى تۇردە وتكىزدى.
ءوز كەزەگىندە ماتۆەي كۋزميچ ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ءوزىنىڭ بارلىق قىزمەتىندە تاباندىلىق، ماقساتتىلىق، ۇلكەن ەڭبەكقورلىق، كەڭ اسكەري عىلىمي كوزقاراس، تەرەڭ اسكەري ءبىلىم، ۇلكەن پراكتيكالىق تاجىريبە، ەرەكشە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتتەر مەن جوعارى ادامي جاۋاپكەرشىلىك سياقتى قاسيەتتەردى ايىقىن كورسەتە ءبىلدى.
وتان الدىنداعى ەڭبەگى جانە سوعىس كەزىندەگى جاۋىنگەرلىك تاپسىرمالاردى ورىنداۋ كەزىندەگى ەلەۋلى ۇلەسى جانە بەيبىت ۋاقىتتا مەملەكەتتىك شەكارانى قورعاۋدى دامىتۋ جانە جەتىلدىرۋ ءۇشىن ادال قىزمەتى ءۇشىن ماتۆەي كۋزميچ: لەنين جانە وكتيابر رەۆاليۋتسياسى وردەنىمەن، 3-ءشى قىزىل تۋ وردەنىمەن، 3-ءشى دارەجەلى سۋۆوروۆ، 3-ءشى دارەجەلى كۋتۋزوۆ، 3-ءشى دارەجەلى بوگدان حمەليتسكي، الەكساندر نەۆسكي، 1-ءشى دارەجەلى وتان سوعىسى، 2-ءشى قىزىل جۇلدىز وردەندەرىمەن، كسرو قارۋلى كۇشتەرىندە «وتانعا قىزمەت ەتكەنى ءۇشىن» 3-ءشى دارەجەلى وردەنمەن جانە باسقا دا كوپتەگەن مەدالدارمەن ماراپاتتالعان ەكەن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2000 جىلعى 5 قىركۇيەكتەگى قاۋلىسىمەن شونجى شەكارا وتريادىنىڭ «ەسەكارتقان» شەكارا زاستاۆاسىنا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى گەنەرال-لەيتەنانت مەركۋلوۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى. سونىمەن قاتار، الماتى قالاسىندا زەنكوۆ كوشەسىندە ماتۆەي كۋزميچ مەركۋلوۆ تۇرعان ۇيگە مەموريالدىق تاقتا ورناتىلدى. ال 2006 جىلى شەكارا اكادەمياسىنىڭ اۋماعىندا گەنەرالدىڭ ءبيۋستى سالتاناتتى تۇردە اشىلدى.
ايتا كەتۋ كەرەك، كەزىندە گەنەرال-لەيتەنانت م.مەركۋلوۆتىڭ ءوزى قازىرگى قر ۇقك شەكارا اكادەمياسىنىڭ 1 وقۋ ديۆيزيونىنىڭ 111 وقۋ زاستاۆاسىنىڭ قۇرمەتتى كۋرسانتى اتانعان بولاتىن.
جىلدا ۇلى جەڭىستىڭ اتاۋلى كۇنىنە وراي اكادەميا باسشىلىعى ونىڭ اسكەري قىزمەتكە دەگەن ادالدىعىنا، ەرلىگىنە قۇرمەت كورسەتە وتىرىپ، بىرقاتار شەكاراشى ارداگەرلەر جانە بۇگىنگى 1 وقۋ ديۆيزيونىنىڭ كۋرسانتتارى اكادەميا باستىعى پولكوۆنيك پوليۆانوۆ پاۆەل كونستانتينوۆيچ باستاعان ءبىر تپ شەكاراشىلار جانە سۇيىكتى قىزى ۆالەتنينا ماتۆەەۆنا جانە شوبەرەسى ارتەم باتىر جاتقان كەسەنەگە بارىپ، گۇل شوقتارىن قويۋدى داستۇرگە اينالدىرعان.
2000 جىلى 2 ساۋىردە 82 جاسىندا ومىردەن وزعان ءومىرى ونەگەگە تولى شەكاراشىنى ارىپتەستەرى الماتى قالاسىنداعى رىسقۇلوۆ جانە برودسكوگو كوشەسىنىڭ قيىلىسىنداعى كەسەنەلەر ورتالىعىنا جەرلەگەن.
ءيا، وتكەن كۇندە بەلگى جوق، اقيقات بار دەمەكشى، شەكاراشىلار باتىردىڭ ءجۇرىپ وتكەن داڭقتى جولىن، قايتالانباس ەرلىگىن، اكادەميانىڭ دامۋىنا قوسقان وزىندىك ۇلەسىن، ياعني ءبىر سوزبەن ايتقاندا اقيقاتىن ەشقاشان ۇمىتپاق ەمەس.
جانات جابىربەكوۆ،
قر ۇقك شەكارا اكادەمياسىنىڭ
ءباسپاسوز حاتشىسى
