Täu eter täuelsızdıgımızdıŋ 30 jyldyǧy men Qazaqstan Respublikasy Ūlttyq qauıpsızdık komitetı Şekara akademiiasynyŋ 90 jyldyǧyna orai şekaraşylar sapynda aty aŋyzǧa ainalǧan Keŋes Odaǧynyŋ batyry general-leitenant Merkulov Matvei Kuzmich turaly jazudy jön kördık. Maqalany jazu barysynda aŋyz adam jaily bırneşe gazet-jurnaldar men kıtaptardy paraqtap şyqtym. Öz zamanynda batyrǧa ainalǧan qart şekaraşy turaly memlekettık tılde materialdar tappadym. Sondyqtan bıraz mälımettı orys tılınen audaryp beruge tura keldı.
Ötken künde belgı joq, aqiqat bar... Ötkenge oralmai bolaşaqty boljai almaisyŋ. Kezınde sol kezdegı F.E.Dzerjinskii atyndaǧy Almaty joǧary şekaralyq uchilişesınıŋ 1-şı oqu divizionyn bıtırgen M.Merkulov 1918 jyly 15 tamyzda Şyǧys Qazaqstan oblysynyŋ Jaŋa Şulba aulynda tuǧan. Onyŋ eŋbek jäne qyzmettık jauyngerlık joly qatardaǧy qarapaiym oqytuşydan bastap mektep direktory, F.E.Dzerjinskii atyndaǧy NKVD şekara jäne ışkı äskerlerı Harykov äskeri uchilişesınıŋ kursanty, bügıngı özınıŋ esımımen atalatyn sol kezdegı «Esekartqan» şekara zastavasynyŋ bastyǧy bolsa, soǧys kezınde batalon komandirıne deiın jürıp öttı. Soǧystan keiıngı jyldary Matvei Kuzmich serjanttar qūramy mektebınıŋ bastyǧy qyzmetın, sodan keiın äskeri inistiutta oqydy. Keiınnen jedel barlau toby bölımşesınıŋ bastyǧy bolyp taǧaiyndaldy. Sonymen qatar, Keŋes Odaǧynyŋ Şekara äskerlerı tobynda jürıp ärtürlı jauapty lauazymdardy abyroily atqara bıldı. Tıptı, Şyǧys şekara okrugı äskerlerınıŋ bastyǧy, 1976 jyldyŋ qaŋtarynda KSRO SM janyndaǧy F.E.Dzerjinskii atyndaǧy memlekettık qauıpsızdık joǧary şekaralyq uchilişesınde 10 jyl boiy özınıŋ bai jauyngerlık jäne ömırlık täjıribesın bölısıp, elımızdıŋ şekarasy üşın jas ofiserlerdı patriottyq tärbieleuge jäne oqytuǧa arnady.
Jeke qūramdy basqaru ürdısınde Matvei Kuzmich jasaǧan ıs-äreket qol astyndaǧy baǧynyştylardyŋ mümkındıkterın, mınez-qūlyqtarynyŋ erekşelıkterın, küştı jäne älsız jaqtaryn tereŋ bılumen qatar olardyŋ bılımı men täjıribesıne ünemı qoldau körsetıp otyrdy. Joǧary talapty eŋbektı obektivtı baǧalaumen jäne adamdarǧa qūrmetpen joldastyq qarym-qatynasty üilestırumen sipattaldy.
Daŋqty batyr şekaraşy sanaly ǧūmyryn Otanymyzdyŋ şekarasyna adal qyzmet etuge jäne ony qorǧauǧa, şekara infraqūrylymyn saluǧa, damytuǧa elımızdıŋ şyǧys öŋırındegı memlekettık şekarany küzetudı attyruǧa jäne jetıldıruge arnady.
M.Merkulov uchilişede bolǧan alǧaşqy künnen bastap-aq şekaraǧa jaŋa formasiiadaǧy ofiserlık kadrlardyŋ qajet ekenın tüsındı. Käsıbi qūzyrettılıktı jäne ideialyq senımdılıktı, şyǧarmaşylyq oilaudy jäne joǧary mädeniettı, qoǧamdyq jäne qyzmettık belsendılıktı joǧary adamgerşılık pen patriotizmdı üilestıretın basqaruşylyq qyzmettıŋ berık daǧdylary bar ofiserlerdıŋ kerek ekenın anyqtady. Iаǧni, däl osy ūstanymymen ol öz qyzmetın qūrdy.
Jauyngerlık jäne ömırlık bai täjıribesı bar batyr şekaraşy uchilişede jürgen alǧaşqy künderınen bastap oqu baǧdarlamasynyŋ eŋ kürdelı taqyryptaryn äzırleude erekşe qabılettılıgın körsete otyryp, oqu-ädıstemelık täribelık jäne ǧylymi jūmystarǧa belsendı aralasty.
Şekaraşylar ıs-qimyldarynyŋ jauyngerlık täjıribesın engızu maqsatynda Matvei Kuzmich Merkulov oqu josparyna jaŋa tärtıpte qūjat ülgılerın äzırleudı engızdı. Sondai-aq tau-ken daiyndyǧy boiynşa 3 jäne 4 kurs kursanttary bar rotalyq taktikalyq jiyntyqty örıstete otyryp, jauyngerlık atyspen ıle Alatauy taularynda taktikalyq oqu-jattyǧu sabaqtaryn ötkızudı josparlap jüielı türde ötkızdı.
Öz kezegınde Matvei Kuzmich ömırınıŋ soŋyna deiın özınıŋ barlyq qyzmetınde tabandylyq, maqsattylyq, ülken eŋbekqorlyq, keŋ äskeri ǧylymi közqaras, tereŋ äskeri bılım, ülken praktikalyq täjıribe, erekşe ūiymdastyruşylyq qabıletter men joǧary adami jauapkerşılık siiaqty qasietterdı aiyqyn körsete bıldı.
Otan aldyndaǧy eŋbegı jäne soǧys kezındegı jauyngerlık tapsyrmalardy oryndau kezındegı eleulı ülesı jäne beibıt uaqytta memlekettık şekarany qorǧaudy damytu jäne jetıldıru üşın adal qyzmetı üşın Matvei Kuzmich: Lenin jäne Oktiabr Revaliusiiasy ordenımen, 3-şı Qyzyl Tu ordenımen, 3-şı därejelı Suvorov, 3-şı därejelı Kutuzov, 3-şı därejelı Bogdan Hmeliskii, Aleksandr Nevskii, 1-şı därejelı Otan soǧysy, 2-şı Qyzyl Jūldyz ordenderımen, KSRO Qaruly Küşterınde «Otanǧa qyzmet etkenı üşın» 3-şı därejelı ordenmen jäne basqa da köptegen medaldarmen marapattalǧan eken.
Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ 2000 jylǧy 5 qyrküiektegı Qaulysymen Şonjy şekara otriadynyŋ «Esekartqan» şekara zastavasyna Keŋes Odaǧynyŋ Batyry general-leitenant Merkulovtyŋ esımı berıldı. Sonymen qatar, Almaty qalasynda Zenkov köşesınde Matvei Kuzmich Merkulov tūrǧan üige memoriialdyq taqta ornatyldy. Al 2006 jyly Şekara akademiiasynyŋ aumaǧynda generaldyŋ biustı saltanatty türde aşyldy.
Aita ketu kerek, kezınde general-leitenant M.Merkulovtyŋ özı qazırgı QR ŪQK Şekara akademiiasynyŋ 1 oqu divizionynyŋ 111 oqu zastavasynyŋ qūrmettı kursanty atanǧan bolatyn.
Jylda Ūly Jeŋıstıŋ atauly künıne orai akademiia basşylyǧy onyŋ äskeri qyzmetke degen adaldyǧyna, erlıgıne qūrmet körsete otyryp, bırqatar şekaraşy ardagerler jäne bügıngı 1 oqu divizionynyŋ kursanttary akademiia bastyǧy polkovnik Polivanov Pavel Konstantinovich bastaǧan bır tp şekaraşylar jäne süiıktı qyzy Valetnina Matveevna jäne şöberesı Artem batyr jatqan kesenege baryp, gül şoqtaryn qoiudy dästürge ainaldyrǧan.
2000 jyly 2 säuırde 82 jasynda ömırden ozǧan ömırı önegege toly şekaraşyny ärıptesterı Almaty qalasyndaǧy Rysqūlov jäne Brodskogo köşesınıŋ qiylysyndaǧy keseneler ortalyǧyna jerlegen.
İä, ötken künde belgı joq, aqiqat bar demekşı, şekaraşylar batyrdyŋ jürıp ötken daŋqty jolyn, qaitalanbas erlıgın, akademiianyŋ damuyna qosqan özındık ülesın, iaǧni bır sözben aitqanda aqiqatyn eşqaşan ūmytpaq emes.
Janat Jabyrbekov,
QR ŪQK Şekara akademiiasynyŋ
baspasöz hatşysy
