تاعى دا ۇنسىزدىك. الىپ اۋديتوريانىڭ شاڭ باسقان كونە پارتالارىندا سىمعا قونعان قارلىعاشتاي بىرىنەن سوڭى ءبىرى قاز-قاتار تىزىلگەن ستۋدەنتتەر جانارلارى مولدىرەپ، ەسىك جاققا جالتاقتاي بەرەدى. كوزدەرىنەن ءبىر كىسىنى كۇتەتىنى كورىنىپ-اق تۇر.
ۇستانىمى مىقتى ۇستازىمىزدىڭ دەن قويىپ تىڭدالاتىن ءدارىس ۋاقىتى. كەرەگەدەگى كونەساعاتتىڭ ءتىلىن اڭدىپ وتىرعان بىزدەر سىقىرلاپ اشىلعان ەسىككە قاراي جالت قارادىق. ءبىر ەمەس بىرنەشە ادامنىڭ اياعىنىڭ دىبىسىن اڭعاردىق. اڭ-تاڭبىز. ارماندارىمەن قوسا التىن دومبىراسىن ارقاسىنا اسىنعان قارا مۇرتتى كىسى مەن ۇستاز اياڭداي كەلىپ، الدىمىزداعى قوس ۇستەلگە جايعاستى. شۋلاسىپ، سىبىرلاسىپ ءبىر-بىرىمىزدەن سۇراماساق تا، ىشتەي "بۇل كىم بولدى ەكەن؟" دەيتىن ساۋالمەن ارقايسىسىمىز ويدىڭ تۇنىعىنا سۇڭگىپ كەتىپ، ميداعى مول اقپاراتتىڭ ىشىنەن تاۋىپ الارداي قازبالاپ جاتقانىمىز انىق ەدى. ورنىمىزدان ءبىر ءسات تۇرىپ، ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، حال-قادىرىمىزشە قۇرمەت كورسەتىپ، مەيىرىمگە تولى جۇزىمىزبەن امانداسقان سوڭ، قايتا جايعاستىق. بىراق ءالى دە وي ۇستىندە ەدىك.
«ال شاكىرتتەرىم، مىنا كىسىنىڭ ءجۇزى تانىس پا ەدى؟ كىم بولدى ەكەن؟ كىم ايتادى؟» شىبىننىڭ ىزىڭا دا ەستىلمەيتىن اۋديتوريانىڭ ىشىندەگىلەردە ءۇن جوق. ادەتتە قانداي جاعداي بولماسىن كوككە كوتەرىپ جۇرەتىن ەڭسەمىزدى ءبارىمىز ءبىر-اق ساتتە تومەن تۇسىردىك. قىسىلساق ۇنەمى شاراسىزدىعىمىزدىڭ بەلگىسى رەتىندە وسىلاي جاسايتىنبىز. الايدا اراداعى ۇنسىزدىكتەن كەيىن، ارتقى جاقتان ءبىر ارۋ نازىك ۇنمەن "ەركىن شۇكىمان ەمەس پە، اعاي؟" دەدى دە، باسىن قايتا تومەن سالدى. شىنىمەن، كەمەدەگىنىڭ جانى ءبىر. ۇيالعاننان سۋعا باتقانداي كۇيدە تاپجىلماي وتىرعان ستۋدەنتتەردى مىنا ەرەكشە جان ەرلىك جاساپ، جالعىز ءوزى قۇتقارىپ العانداي سەزىندىك. تاعى ءبىر رەت تەرەڭ دەم الدىق.
الدىمىزداعى قارا مۇرتتى، سۇستى بەينەلى، وتتى كوزدى وعلان ۇلتتىق انشىلىك ونەردى دامىتۋشى ەركىن اعاي ەكەن. ۇزاق قارادىق. تاڭدانا دا، تامسانا دا، قىزىعا دا، قىزعانا دا كوز الماي قارادىق. "ۇلىلار اڭگىمەسىن وزىنەن ەمەس، ۇستازدارىنان باستايدى" دەيتىن اق جاۋلىقتىاجەم. ول كىسى دە جىلتىراعان ماڭدايدان توگىلگەن شىپ-شىپ تەردى قولىنداعى ورامالىمەن ءسۇرتىپ قويدى دا، ءوزى ءپىر تۇتقان جانىبەك كارمەنوۆتى، ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى اڭگىمەلەي باستادى.
جۋىردا جەتپىسكە تولىپ، ءبىر كۇندەرى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ اتىنداعى كوللەدجدە ءدارىس وقىعان ۇستازى جايلى ەركىن اعاي ماحابباتپەن ايتقان بولۋى كەرەك، شارشاعانىمىزدى دا ەستەن شىعارىپ، شىڭعىستاۋدىڭ تاربيەسىن كورىپ- جەتىلگەن جان جايلى ۇيىپ تىڭداپ قالىپپىز. اباي الەمىنىڭ ەسىگىن اشىپ، العا قاراي قادام باسقان جانىبەك كارمەنوۆ نەبارى 12 جاسىندا الپىستاعى شالدىڭ، قىرىقتا ابىزداردىڭ ءسوزىن سويلەپ، قازاق اندەرىنىڭ تاريحىن زەرتتەۋشى، سال-سەرىلەردىڭ جالعاسى "كىشكەنتاي قاريا" اتانعان دەسەدى. ءبىزدىڭ ۇستاز ساعاتبەك مەدەۋبەكۇلى وتكەننىڭ ەنشىسىنە قالدىرعان تالاي وقيعالاردى ساناسىنداعى مۇراعاتتان شىعارىپ السا كەرەك، 1985 جىلى جانىبەك اعامەن قالاي تانىسقانىن ايتىپ بەردى. «ول كىسى ۇنەمى ىشتەن كۇڭكىلدەپ جۇرەتىن. سويتسەك بۇل ەڭ جاقسى ادەتتەرىنىڭ ءبىرى ەكەن. اۋەلى ايتار ءسوزىن ىشتەن جۇپتاپ الىپ، مەتافورا، سينەكدوحانىڭ ءتۇر-ءتۇرىن قوسىپ، ءتىلىن اسىل تاستارمەن كومكەرىپ، كوركەم ەتەتىن زەرگەر ەدى. بىردە شىراقبەك قابىلباەۆ انسامبلگە ادام ىزدەپتى. وسىنى ەستىگەن جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ وقۋدان قول ۇزگەن اۋىلداعى جانىبەكتى الماتىدان تىكۇشاق جىبەرىپ، الدىرعان ەكەن» دەدى.
اڭگىمەمەن قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىرعان بىزدەر اقىلدىڭ دا، كومەيدىڭ دە، جۇرەكتىڭ دە انشىسىنە اينالعان ج.كارمەنوۆتىڭ جاي عانا شاكىرت ەمەس، "ناعىز ادام" تاربيەلەگەنىنە كوز الدىمىزداعى كەيىپكەرگە قاراپ كۋا بولدىق.
سەمەيدەگى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءتىل جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىن بىتىرگەن ەركىن شۇكىمان : "مەن جازعى دەمالىسقا اۋىلعا كەلگەم. تەلەديدار بەتىنەن جانىبەك اعامدى كوپ كورۋشى ەدىم. بىردە ۇيگە قايتىپ بارا جاتىپ، جول-جونەكەي گازەت الدىم. اقتارىپ وتىرىپ، سۋىق حاباردى كوزىم شالعاندا، ۇستىمنەن بىرەۋ كەلىپ سۋىق سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي كۇيدە ەدىم. ءپىر تۇتاتىن اعامنىڭ ومىردەن وتكەنىن كورگەندە، اعىل-تەگىل پوەزد ۇستىندە جانارىمنان عانا جاس توگىلمەدى، جۇرەگىم قوسا قان جىلادى. ۇلگەرە المادىم..." دەگەن سوزىنەن سوڭ، ءبىر وزەكتى لاۋلاتىپ، جاندىراتىن وكىنىشتىڭ بار ەكەنىن اڭعاردىق. ۇستازىمەن كەزدەسە، جۇزدەسە الماعانى ءۇشىن ەكەن عوي.
العاشقى قورقىنىش، قوبالجۋ بىرتە-بىرتە سەيىلدى. ونىڭ ورنىن ىستىق سەزىمدەر باسىپ، بويىمىزدى بيلەپ-توستەي باستادى. "اقىلبايدىڭ ءانى", "بابالار", "اعالار-اي" تۋىندىلارىنىڭ اۆتورىمەن تەرەڭىرەك تانىس بولعان سوڭ، جۇرەكتىڭ قىلىن شەرتەتىن ۇستەلدە جاتقان دومبىراعا نازار سالدىق. ول كىسى دە تۇسىنگەن بولۋى كەرەك ، قولىنا قوس ىشەكتى اسپاپتى الدى دا، كارمەنوۆتىڭ "تاسبالاعىن" كۇمبىرلەتە جونەلدى. داۋىس دەگەن اۋديتوريانى عانا ەمەس، كەڭ دالانى دا قيىندىقسىز باعىندىراتىنداي. «ءاننىڭ دە ەستىسى بار، ەسەرى بار، تىڭداۋشىنىڭ قۇلاعىن كەسەرى بار». تاپجىلماي تىڭدادىق، ءار كۇيدەن سوڭ قوس قولىمىز تالعانشا شاپالاق ۇردىق. شارشاعاننان ەمەس، ريزا ەدىك. جۇزىمىزدەگى كۇلكىدەن-اق كورىنگەن. سوسىن "الاڭ دا ، الاڭ، الاڭ جۇرت"...
2 ساعات جانىمىزدى بەرىپ، ەشتەڭە ويلاماستان، ارتىق نارسەنى ويعا الماستان، زەيىن قويىپ، قۇلاق ءتۇرىپپىز. سول ءسات بالالىق باتىلدىق بوي بەردى مە ەكەن، ايتەۋىر ستۋدەنتتەر تولاسسىز سۇراقتاردى جاۋدىرا باستادى. مىنە، ءان - بەسىك، تىڭداۋشى - نارەستە، ءانشى – انا. قانشا ءان، كۇي تىڭداساق تا، ونى تۇسىنە دە، قۇدىرەتىن سەزىنە دە المايتىن كەزدەرىمىز بولۋشى ەدى. ال سول ساتتە كوپتەن قوزعالماعان بەسىكتى ءانشى تەربەتىپ، نارەستەنىڭ شىرىلداعان ءۇنىن ءتاتتى ۇيقىعا الماستىرا العانداي كورىندى. عاجاپ كۇيدە ەدىك...
ايجان سىلانوۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
