ارون اتابەك اقىماق ەمەس
زيالى قاۋىم وكىلدەرى 18 جىلعا سوتتالىپ، 15 جىلدان بەرى تۇرمەدە وتىرعان، 68 جاستاعى ارون اتابەكتى دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى بوستاندىققا شىعارۋدى ءوتىنىپ پرەزيدەنت ق.توقاەۆقا حات جازىپتى. حات جازعانداردىڭ ىشىندە جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت، اقىن ولجان سۇلەيمەنوۆ، باقىت بەدەلحان، ونەرتانۋشى مۇرات اۋەزوۆ بار. ءبىر قاراعاندا، حات كۇرەسكەر اقىن ارون اتابەكتىڭ تاعدىرىنا الاڭداعان جاناشىرلىق سيپاتىندا جازىلعان. اقيقاتىندا ولاي ەمەس، اقوردانىڭ نۇسقاۋىمەن جازىلعان بۇل حات - كۇرەسكەرلىك ءومىرىنىڭ قالعان مەرزىمىن تۇرمەدە وتكىزۋگە بەل بۋعان ارون اتابەكتىڭ قۇقىعىن اياقاستى ەتۋدى، وعان دەموكراتيالىق تاڭداۋ بەرمەۋدى، جازا مەرزىمى بىتپەي جاتىپ تۇرمەدەن شىعارىپ جىبەرۋدى كوزدەيدى. مەن بۇل تۇجىرىمدى بايىپپەن ءتۇسىندىرىپ بەرەيىن.
بۇعان دەيىنگى «جىگىتتىڭ جاقسىسى – تۇرمەدە، اتتىڭ جاقسىسى – كەرمەدە» ( https://adyrna.kz/post/60487 ) اتتى ماقالامدا ارون اتابەكتىڭ تۇرمەدەن شىققىسى كەلمەيتىنىن جازعام. تۇرمەگە تۇسكەنگە دەيىن، بوستاندىقتا جۇرگەندە تۇراقتى جۇمىس ىستەمەيتىن، تابىس تاپپايتىن اروننىڭ بالا-شاعاسىنا دا سۇيكىمسىز بولعانى، ءۇي-جايى توزىپ، وتباسى كەدەيشىلىكتىڭ شەگىنە جەتكەنى ايتىلدى. «شاڭىراق وقيعاسىنا» بايلانىستى ارون تۇرمەگە قامالعان سوڭ، وپپوزيتسيا جانە جاناشىر ازاماتتار اياۋشىلىق تانىتىپ، اتابەكتىڭ ءۇيىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزدى، وتباسىنا باسقا دا الەۋمەتتىك جاردەم بەردى، قاپاستاعى اقىننىڭ كىتابىن شىعاردى. ارون اتابەكتىڭ ساياسي كۇرەسكەرلىگى ءۇشىن وعان حالىقارالىق سىيلىقتار الىپ بەرۋگە كۇش سالعان دا وپپوزيتسيا قاۋىمى ەدى. سول كەزدە جاناشىر ازاماتتاردىڭ ىشىندە بۇگىندەرى پرەزيدەنتكە حات جازعىش ۇلىقبەك ەسداۋلەت باستاعان زيالى توپ بولعان جوق. قاتاڭ رەجيمدەگى تۇرمەدە جاتقان ارونعا جىلى كيىم، ءدارى-دارمەك، گازەت-جۋرنال، قاعاز-قالام جىبەرىپ تۇرعان جاناشىرلار پرەزيدەنت توقاەۆقا حات جازعىش اتالمىش زيالى توپ ەمەس. ولار بۇگىن عانا سايقال ساياساتتىڭ ىعىنا جىعىلىپ اروندى ەسكە الىپ وتىر.
اقيقات ءسوز – ارقاشان اششى. اششى بولسا دا، ايتايىن، ارون اتابەكتىڭ قولىنان ەكى ءىس قانا كەلەدى. ونىڭ ءبىرى – ءتاڭىرشىل رۋحتا ولەڭ جازۋ. ەكىنشىسى – قايتپاس كۇرەسكەرلىك. اروننىڭ كۇرەسكەرلىگى - ساياسي پارتيالىق جۇيەلى كۇرەس ەمەس، بارريكادالىق الىس-جۇلىس ءادىسى. اروننىڭ قولىنان كەلەتىن ەكى ءىس تە ونىڭ وتباسىنىڭ ماتەريالدىق-الەۋمەتتىك جاعدايىن جاقسارتقان ەمەس، جاقسارتپايدى دا. ءوزىنىڭ الەۋەتىن جانە وتباسىنىڭ جاعدايىن شىنايى باعالايتىن وعان مۇمكىندىگىنشە تۇرمەدە قالعان اناعۇرلىم ءتيىمدى. ول تۇرمەدەن مەرزىمەن بۇرىن شىعىپ كەتسە، وندا ول «قايتپاس باتىر»، «ءپرينتسيپىشىل كۇرەسكەر» اتاعىنان ايىرلىپ، ساياسي «مۇساپىرگە» اينالادى. سوندىقتان ول جازانىڭ قالعان بولىگىن شارتتى جازاعا اۋىستىرۋعا نەمەسە دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلىعىنا بايلانىستى تۇرمەدەن بوساتۋ جونىندە ارىز جازعىسى كەلمەيدى.
ارون اتابەك 70 جاسقا تايادى، اۋرۋ-سىرقاۋ. قازىر ول بارريكادالىق كۇرەسكە جارامسىز. قالام ۇستاۋعا شاماسى كەلەتىن ارون تۇرمەنىڭ جالعىز كىسىلىك كامەراسىندا ولەڭ جازىپ جاتىر. بۇل – ونىڭ تاڭداۋى. ۇكىمدە كورسەتىلگەن 18 جىل جازا مەرزىمى بىتكەنشە اروندى تۇرمەدەن شىعارىپ جىبەرۋگە ەشكىمنىڭ قاقى جوق. ەرىكسىز تۇرمەدەن شىعارىپ جىبەرۋ ارون اتابەكتىڭ قۇقىن تاپتاۋ، كوپە-كورىنەۋ زاڭ بۇزۋ بولادى.
بيلىك ارون اتابەكتى تۇرمەدەن شىعارىپ جىبەرۋگە كەمى 4-5 جىلدان بەرى اۋرەلەنىپ جاتىر. سوتتالۋشى جازانىڭ ۇشتەن ەكى بولىگىن وتەگەن سوڭ، ونى شارتتى جازامەن بوساتۋعا بولاتىن زاڭ بار. ول ءۇشىن سوتتالۋشى ارىز-ءوتىنىش جازۋى ءتيىس. ارون اتابەك ارىز جازۋدان باس تارتتى. سونىمەن قاتار، سوتتالۋشى بوستاندىققا شىعۋ ءۇشىن دەنساۋلىعىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى ارىزدانۋىنا بولادى. بۇدان دا ارون باس تارتقان.
بەيرەسمي مالىمەت بويىنشا، وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا پرەزيدەنتتىڭ ارنايى ىستەر جونىندەگى كەڭەسشىسى ماقسات ىسقاقوۆ ارون اتابەكتى تۇرمەدەن شىعۋعا ۇگىتتەپتى. بىراق، ادەتتەگىشە قاسارىسقان ارون ىڭعاي بەرمەگەن. بۇدان كەيىن بۇل شارۋاعا تانىمال ادۆوكات شىنقۋات بايجانوۆتىڭ ارالاسقانى جونىندە مالىمەت كەزدەسەدى. ول «ءوز ەركىمەن» اروننىڭ قىزى المادان ادۆوكاتتىق ۋاكىلەتتىك الىپ، ءتيىستى ورگاندارعا ارىز-شاعىم جازۋدى كۇشەيتكەن. ادۆوكاتتىڭ ارىز-شاعىمىنداعى نەگىزىگى ارگۋمەنت مىناداي: سوتالۋشىنىڭ قان قىسىمى جوعارى، قانت ديابەتى بار، ءبىر قولى دۇرىس ىستەمەيدى، اسقازانى، بۋىنى اۋىرادى، ءجۇرىپ تۇرۋى قيىن جانە ت.ب. مۇنداي جاعدايى مۇشكىل ادامدى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 75-بابىنا سايكەس، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى تۇرمەدەن مەزگىلىنەن بۇرىن بوساتۋعا بولادى. مۇنداي تالاپپەن ءتىپتى تۇرمە باسشىسى دا سوتقا ارىزدانا الادى.
سوتالۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋمەن اينالىساتىن ەلەنا سەمەنوۆا تۇرمەگە كىرىپ، ارونمەن كەزدەسكەن. تەلەفون تۇتقاسىن كوتەرۋگە شاماسى كەلمەي تۇرسا دا، ارون قۇقىق قورعاۋشىعا ءوزىنىڭ دەنساۋلىعى «جاقسى» ەكەنىن ايتىپ شىعارىپ سالىپتى. بۇدان كەيىن ادۆوكات شىنقۋات بايجانوۆ پاۆلودار تۇرمەسىنىڭ باسشىلىعىنا ەكىنشى مارتە حات جولداپ، ارون اتابەكتىڭ دەنساۋلىعىن باستان-اياق تەكسەرەتىن وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنان ارنايى كوميسسسيا قۇرعىزعان. ماقسات – اروننىڭ دەنساۋلىعىنىڭ تۇرمەدە وتىرۋعا جارامسىزدىعىن قۇجاتپەن راسىمدەۋ بولاتىن. ەگەر وسى قۇجات دايىن بولسا، وعان جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى ۇلىقبەك ەسداۋلەت باستاعان زيالى قاۋىمنىڭ پرەزيدەنتكە جازىلعان حاتىن قوسىپ، اروندى بوساتىپ الۋعا بولار ەدى. دەسەك تە، بيلىك، زيالى قاۋىم جانە ادۆوكاتتىڭ جوسپارى جۇزەگە اسپاي قالدى. ارون اتابەكتى بوساتۋعا زاڭدىق نەگىزدەمە جاساماق بولعان تۇرمە باسشىلىعى تاعى دا كەدەرگىگە تاپ بولدى. ارون اتابەك وبلىستىق اۋرۋحانادان كەلگەن كوميسسيانى قابىلداماي قويعان. ول ءوز قولىمەن «دەنساۋلىعىمدى تەكسەرتۋگە قارسىمىن» دەگەن ءۇش ءسوزدى تىلدەي قاعازعا جازىپ جىبەرىپتى. تۇرمە باسشىلىعى دا «ارون اتابەكتىڭ رۇقساتى بولماسا، ءبىز ونى مەديتسينالىق تەكسەرىستەن كۇشتەپ وتكىزە المايمىز» دەپ مىسى قۇرىعان.
قازىر بيلىك تۇرمەدەن شىققىسى كەلمەيتىن ارون اتابەككە قانداي امال قىلارىن بىلمەي دال بولىپ وتىر. ساياسي كۇرەسكەرلىگى ءۇشىن حالىقارالىق بىرنەشە سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى اتانعان اقىن تۇرمەدە كوز جۇمسا، بۇل قازاقستان بيلىگى ءۇشىن تاريحتا وشپەيتىن قارا داق بولىپ قالماق. جەتپىستى القىمداعان ارون اتابەكتىڭ قىلىعىنا قاراعاندا، ول تۇرمەدە جان تاپسىرۋعا بەيىل.
ول ماحاتما گاندي نەمەسە نەلسون ماندەلا كۇرەسكەرلىگىنىڭ جاڭا فورماتىن، قايعىلى ءارى قاسىرەتتى فورماتىن جاساماق پا؟ قالاي دەسەك تە، بۇل ونىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى ەكەنىن تاعى دا ەسكە سالامىز. مۇمكىن، ارون اتابەك قازاق قوعامىنىڭ ساياسي-دەموكراتيالىق دامۋى جولىندا ءوزىن وسىلايشا قۇرباندىققا شالۋعا بارىپ وتىرعان شىعار. ونىڭ بۇل ارەكەتىنىڭ زاڭدىق نەگىزى بار. ونىڭ ءتانى قاپاستا جاتسا دا، ونىڭ ويىن ەشكىم قاماۋعا الا المايدى. ونىڭ ۇستىنە، قازاقستان ءوزىن دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق مەملەكەت دەپ جاريالاعان. كونستيتۋتسياعا سايكەس، سوت تورەلىگى بارىنەن بيىك تۇر.نۇربيلىكتىڭ سوتى ارون اتابەكتى ادىلەتسىز بولسا دا 18 جىلعا تۇرمە جازاسىنا كەستى، ولاي بولسا، ونى مەرزىمىنەن بۇرىن تۇرمەدەن شىعارىپ جىبەرۋگە زيالى قاۋىم تۇگىلى، پرەزيدەنتتىڭ دە قاقىسى جوق.
"دەموس"قب توراعاسى
قۇسايىنوۆ تۇراربەك
(اۆتوردىڭ كوزقاراسى رەداكتسيانىڭ ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى)
