راسىندا دا سولاي بولىپ تۇر. ورىسىڭ دا، قىتايىڭ دا، ءشۇرشىتىڭ دە ءبارى بىزگە اقىل ايتقىش. بىلتىر قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى چجان سياو دا ءبىراز سىن ايتقان. بيىل بۇل ءداستۇردى رەسەيدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى بوروداۆكين جالعاستىردى.
ەكى-ءۇش كۇن بۇرىن رەسەيدىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى الەكسەي بوروداۆكين ءبىر سۇحباتىندا قازاقستانداعى ءتىل ماسەلەسىنە بارىنشا نازار اۋداردى. ەلشىگە كەيىنگى كەزدەگى قازاق ۇلتجاندىلارىنىڭ ۇلتتىق جاڭعىرۋعا قاتىستى ويلارى مەن پىكىرلەرى ۇناماي جۇرسە كەرەك.
– كەز كەلگەن قازاقستاندىق ءۇشىن ورىس ءتىلىن ءبىلۋ– ارتىقشىلىق. بۇل يگىلىكتەن باس تارتۋ اقىلعا سىيمايتىن نارسە. ال ەۋرازياداعى ينتەگراتسيالىق پروتسەستەر مەملەكەتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى رەتىندە ورىس ءتىلىنىڭ پوزيتسياسىن نىعايتۋدى كوزدەيدى. قازاقستاندىقتار تمد كەڭىستىگىندەگى باسقالارعا قاراعاندا ورىس ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەن. جاقسى سويلەيدى، ساۋاتتى جازادى. قازاقستاندىقتار مۇنداي ارتىقشىلىقتان باس تارتپاۋى كەرەك. كەرىسىنشە، ورىس ءتىلىن مەڭگەرۋ جانە ونى نىعايتۋعا كۇش سالىپ، بالالارىن تەرەڭ ۇيرەتكەنى ءجون. ءبىز وقىتۋشىلاردى جىبەرىپ، ورتا مەكتەپتەر ءۇشىن مۇعالىمدەردى كوبىرەك دايارلاۋ ارقىلى، وقۋ-ادىستەمەلىك ماتەريالداردى شىعارا وتىرىپ جاعدايدى تۇزەۋگە تىرىسامىز،- دەدى ەلشى الەكسەي بوروداۆكين.
بۇگىنگى ساياسي جاعداي وسى. ول ءبىزدىڭ بالالارىمىزدى ورىس تىلىندە وقىتقىسى كەلەدى. ءبىزدىڭ پارلامەنتكە بارعان بىرقاتار ۇلتجاندىلاردىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن ورىسشا جازىلىپ كەلگەن زاڭداردى مەملەكەتتىك تىلدە جازۋعا قاتىستى تالابى دا ورىس ەلشىسىنە ۇناماسا كەرەك. الەۋمەتتىك جەلىدەگى مەملەكەتتىك تىلگە قاتىستى ەركىن، ازات ويلار دا ەلشىنىڭ جانىنا جاعىپ جاتقان جوق. ەلشىلەر ءبىزدىڭ ەلدە وتىرىپ، نەگە ەركىنسي بەرەدى؟
بۇل عانا ەمەس، 2016 جىلى قىتايدىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى چجان حانحوي دا قازاق بيلىگىنە مىنەز كورسەتىپ، قىزمەتى اياقتالعان سوڭ ەلىنە كەتكەن.
–قازاقستان بيلىگى كىممەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعاندارىن بىلە مە؟ قىتاي – سىزدەردىڭ كورشىلەرىڭىز، ول ەشقاشان قازاقتار مەن قازاقستاننىڭ مۇددەلەرىنە قول سۇقپادى، وسى ۇلتتىڭ، وسى حالىقتىڭ گۇلدەنىپ تۇرعان شاعىندا دا شابۋىل جاساماعان. ول–بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى. ول – ستراتەگيالىق ارىپتەس، قازىر «وتە ماڭىزدى» دەگەن ءسوزدى قوسا ايتىپ ءجۇرمىز. ال، سىزدەر ۆيزا راسىمدەۋ ماسەلەسىندە قورلايتىن ادىستەرگە جۇگىنىپ وتىرسىزدار»، - دەگەن قىتاي ەلشىسىنە ءبىزدىڭ بيلىك «مۇنىڭ نە؟» دەپ جاۋاپ تا قاتپاعان. «حالىقارالىق جاعدايدى شيەلەنىستىرىپ الامىز» دەپ قورىقتى ما، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى سول كەزدە دە ءۇنسىز قالعان.
قازاق بيلىگىنە قىر كورسەتۋدى ودان كەيىن ەلىمىزگە ەلشى بولىپ كەلگەن قىتايلىق چجان سياو دا جالعاستىردى. ول «قىتاي ماسەلەسىنە» قاتىستى نارازىلىق ءبىلدىرىپ، كوشەگە شىققان قازاقستاندىقتاردىڭ ارەكەتىن ءتىپتى قۇپتامايتىنىن ايتقان.
–نارازىلىق بىلدىرۋشىلەردىڭ ارتىندا قىتايعا جانە ءبىزدىڭ ەكىجاقتى قارىم-قاتىناسىمىزدىڭ دامۋىنا سەلكەۋ ءتۇسىرۋدى ماقسات ەتەتىن قانداي دا ءبىر كۇشتەر تۇر. سولار اراعا وت سالۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ كوڭىل-كۇيىن بۇزىپ، نارازىلىققا يتەرمەلەۋدە. بارى وسى، باسقا تۇك ەمەس. ولاردىڭ بۇل ارەكەتىنەن تۇك شىقپايدى. –دەدى قازاقستانداعى قىتاي ەلشىسى چجان سياو.
كەشە قىتاي، بۇگىن رەسەي ەلشىسى وسىلاي دەيدى. ال مۇنداي جاعداي قاشانعى جالعاسا بەرەدى؟ تاۋەلسىز ەلدىڭ ايتارى، ايبارى بولۋى كەرەك قوي. ەشكىم ەگەمەن ەلدىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسپاۋى قاجەت. ال ەلشىسى وسىلاي دەسە، پرەزيدەنتى نە دەمەيدى؟ پۋتين دە كەزىندە «قازاقستان دەگەن مەملەكەت بولماعان» دەپ، نامىسقا تيگەن. كىنانىڭ ءبارى – وزىمىزدەن. وسىلاي دەپ ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەمىز. تاريحىمىزدىڭ تىم تەرەڭدە، ونداعان عاسىرلاردان ارى جاتقانىن دالەلدەپ، ايتىپ بەرە المايمىز. باس اۋىرتقىمىز كەلمەيدى. «قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى 1991 جىلدان باستالادى» دەگەن جاعىمپاز جاندايشاپتاردىڭ كەسىرىنەن وسىلاي بىزگە اقىل ايتقىش، ەلشىسىماقتار مەن رەسەيلىك ارانداتۋشىلار كوبەيىپ كەتتى. مەملەكەتتىگىمىز مىعىم بولسىن دەسەك، ەلدىگىمىزدى نىعايتۋىمىز كەرەك. ەلىمىزدى وتىرىپ، ەركىنسىگەن ەلشىلەرگە توقتاۋ سالاتىن بيلىكتەگى تۇلعالار قايدا؟ باسقا ماسەلە جوق.
...تەك نامىسىمىز كەلگەسىن ايتامىز.
ەركىن قالدان، «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
