باستى بەت
پىكىرلەر
جەلتوقسانشىنىڭ تۇرمەدەگى ءومىرى

قۇرمانعازى راحمەتوۆ: جەلتوقسانشىنىڭ تۇرمەدەگى ءومىرى

23.11.2020

3819

تۇرمەگە ەنىسىمەن ءبىر «حاتاعا» لاقتىردى. تۇنگى سول ون-ون بىرلەردىڭ شاماسى. باسىم مەڭ زەڭ، جەر اينالىپ كەتكەندەي، ونىڭ ۇستىنە اسقازانىم قۇرعىر شۇرىلداپ، ەسكى اۋەنىنە باستاعانى. «سالامىمدى» العان اقساقال، تۇرىمنەن بايقاعان بولار، جانىنداعى جاستاۋ جىگىتكە بىردەڭەنى ىمدادى. وزدەرى وتىرعان تەمىر «داستارحاندارىنا» شاقىرىپ، قابىرعاداعى تەمىر جاشىكتەن ستولگە شىعارا باستادى. ءبىر ءتىلىم قارا نان مەن «اققويدىڭ» ەكى ءتىلىمى، قانت قوسىلعان قارا شايدىڭ سول ءدامى، جىلىشىراي كورسەتكەن ارەستانتاردىڭ قابىلداۋى ءالى ەسىمنەن كەتپەيدى. «شكونكاعا» جاتا كەتىپ، شامنىڭ جارىعىندا، قور ەتىپ ۇيقىعا كەتىپپىن. تاڭەرتەڭىنگى «پروۆەركاعا» جانىمداعىلار تۇرعىزعاندا ، قايدا جاتىپ، قايدا تۇرعانىمدى ونشاما اڭعارا المادىم.
«دۋباكتىڭ» فاميليا، ستاتيا دەگەن سۇراقتارىنان كەيىن،
-راحمەتوۆ، 65,- دەپ جاۋاپ بەرگەن كەزىمدە عانا بارىپ، «كاتورجاندىق» ءومىردىڭ باستالعانىنا كوزىم جەتتى. ءۇش – ءتورت كۇننەن كەيىن مەنى باسقا حاتاعا اۋىستىردى. بۇل مەنىڭ العاشقى «حاتامنان» اناعۇرلىم كەڭ جانە ءىشى ادامدارعا لىق تولى ەكەن. سالامىمدى ايتىپ كىرىپ بارعانىمدا، توردە وتىرعانداردىڭ ءبىرى «ستاتيا» دەدى. مەن 65 دەپ جاۋاپ قايتاردىم.
«و، بۋنتوۆششيكي!»،-دەپ شۋىلداپ ءار جەردەن قويا بەردى. قانشا جىل العانىمدى ەستىگەندە، الدىمنان جىگىتتەر شىعىپ قولدارىن بەرىپ جاتتى.
وتىز مىڭداي جينالعاندارىڭ، ماشينا ورتەگەندەرىڭ، ماگازيندەردى "بومبيت" ەتكەندەرىڭ، بالاباقشادا شارۋالارىڭ نە ەدى، الاڭدا ماشينامەن اراق بولىپتى عوي، وڭشەڭ القاشتار بىرگە قالاي جينالدىڭدار،ماشينالار سۋ دى قالاي شاشتى، يتتەر مەن ساپەر كۇرەكتەرمەن قىرىپتى عوي،سامولەتپەن اسكەر اكەلگەن بە، شەكارانى جاۋىپ تاستاعان با، قىرعىزداردى گرانيتسادان جىبەرمەي قويعان با، قانشا ادام ءولدى؟...، سۇراقتار، سۇراقتار، بىتپەيتىن سۇراقتار.شامام كەلگەنىنشە جاۋابىمدى بەرىپ جاتىرمىن. ءبىر كەزدە ىشتەرىنەن ەگدە تارتقان بىرەۋى:
-جىگىتتەر ، قويىڭدار. ۆسە ەتو كراسسنايا پروپاگاندا. سونى دا تۇسىنبەگەندەرىڭ بە؟! جاس جىگىتتى كوپ مازالاي بەرمەڭدەر، ونسىز دا وعان وڭاي ەمەس دەگەنى. بار نارسە، سۇراقتار دا ساپ تيىلدى. بىرتالايىمەن جاقىن تانىسا دا باستادىم. نارىنقول جاقتىڭ مارات دەگەن تىعىرشىقتاي دەنەلى جىگىتى بار ەكەن، سول جانىنان ورىن دا بەردى. بايقايمىن، ورتادا ءسوزى دە ءوتىمدى جىگىتكە ۇقسايدى. ونىڭ دا فاميلياسى راحمەتوۆ ەكەن. جاسى سول مەنەن ءۇش-ءتورت جاس ۇلكەندەۋ. كەشكىسىن، ەسىك سارت-سۇرت اشىلىپ، ەسىكتىڭ الدىنا قولىندا «دۋبينكاسى» بار دۋباك:
راحمەتوۆ نا ۆىحود،-دەپ وڭ قولىنداعى دۋبينكاسىن سول قولىنىڭ الاقانىنا سوعىپ، شىرەنىپ قاراپ تۇردى. مەن باسىمدى كوتەرە بەرىپ ەدىم، جانىمداعى مارات اتىپ تۇرىپ، ەسىككە قاراي نىق باسىپ بارا جاتتى.
سارت ەتىپ جابىلعان ەسىكتىڭ دىبىسىنان كەيىن ءبىرتالاي ۇنسىزدىك ورنادى. ون-ون بەس مينۋتتاي ۋاقىت ماعان ءبىرتالاي ۋاقىت بولىپ كورىندى. ەسىك اشىلىپ، ەكى دۋباك ەكى قولىنان سۋيرەتىپ ماراتىمدى ەسىكتەن سۋيرەپ اكەپ، تاستاپ كەتتى. ورنىمنان جالما-جان اتىپ تۇرىپ جانىنا بارسام، ىڭىرسىنا باسىن كوتەرىپ، وڭ قولىمەن ەشتەڭە ەتپەيدى دەگەن يشارات ءبىلدىردى. سويتسەم، ءىشى پىسقان دۋباكتاردىڭ 65-تەرمەن جاسايتىن كىشكەنە «ترەنيروۆكالارى» ەكەن. تۇرمەنىڭ ىشىندە مۇنانداي، كەشە عانا تانىسقان جىگىت ، مەنىڭ ورنىما، ءوز ەركىمەن انانداي ناقۇرىستاردان تاياق جەپ قايتۋى، كەشەگى الاڭدا كورسەتكەن زامانداستارىمىزدىڭ ەرلىكتەرىنە پارا-پار. تۇرمەنىڭ ىشىندەگى جىگىتتەرىمىزدىڭ دە قولدارىنان كەلگەنشە قولداۋى دەپ تانىدىم. راحمەت، مارات زامانداسىم! قازىر قايدا ءجۇر ەكەنسىڭ؟!...
بۇرىنىراقتا ءبىر بارىپ قايتقان قارت «كاتورجاننىڭ» ءسوزى دە ەسىمدە قالىپتى. جەتى جىل ما، ءوزىڭدى جەتى جىلعا «ناسترايۆات» ەت. جاقسىلىعى بولسا، كورە جاتارسىڭ. جامانشىلىققا دا توتەپ بەر. سولاي جاساعانىڭ ءجون. سروكتىڭ باسىندا - ارتىڭا، سوڭىندا -باسىڭا يە بول.
كەشكىسىن قۋشىكەشتەۋ بىرەۋى، ەرتەڭ جەكسەنبى، بازارعا تاماق، ول-پۇل، تەمەكى الۋعا كىمدى جىبەرسەك ەكەن،-دەگەنىنە قۇلاعىم ەلەڭ ەتە قالدى. ىشىمنەن، باراحولكاعا ءبىر جەتسەم شىركىن، ار جاعى... ءسويتىپ وي جۋيەسىنە ەنىپ كەتىپ بارا جاتىر ەكەنمىن. ورتا جاستاعى ءبىر جىگىت، مەنى كەلىسىپ جىبەرە الساڭىزدار، بارلىقتارىڭنىڭ سۇراعاندارىڭدى اكەپ بەرەر ەدىم دەگەنى. سول-اق ەكەن «حاتانىڭ» ىشىندە قاربالاس باستالدى. بىرەۋ «كەشارىن» ورتاعا تاستادى، بىرەۋلەرى «زاناچكالارىنان» اقشالارىن شىعارىپ جاتىر، ەندى بىرەۋلەرى قالام مەن قاعازىڭدى قوسا اكەل، مەنىڭ تاپسىرىستارىم كوپ دەپ قويادى.
-سەن ءوزىڭ، اقشالارىمىزدى جيناپ الىپ، قاشىپ كەتپەيسىڭ بە؟
-جوق. جوعا دا. مەن مەكەن جايىمدى، تۋعان-تۋىستارىمدى بىلەسىڭدەر. جاقىندا ۋيلەنگەنمىن، ساعىنىپ كەتتىم. ءبىر كورسەم بولدى. ءۇش جىلدى ءبىر اياقتا تۇرىپ-اق شىداپ بەرەمىن عوي ،-دەپ قويادى. ءانابىر، ءانابىر جەرلەردەن اۋىزدارىن باسىپ، شيقىلداپ جاتقاندارىن دا كوزىم شالىپ قالدى. ال انا جىگىتىمنىڭ ەشكىممەن جۇمىسى جوق، كەرەك زاتتاردىڭ ءتىزىمىن قالاممەن ءتۇرتىپ الىپ جاتىر. جازاتىندارىن جازىپ، داپتەرىن قويىن قالتاسىنا جاقسىلاپ بۇكتەپ سالىپ الدى دا، قولىنا «كەشاردى» الىپ، ال، مەن دايىنمىن،-دەگەندەي يشارات تانىتتى. حاتانىڭ ستارشاگىنىڭ ارتىنا ىلەسىپ بارىپ، ەسىكتى توقىلداتا باستادى. ءبىرازدان سوڭ ەسىكتىڭ «كورمۋشكاسى» اشىلىپ، دۋباكتىڭ نە كەرەك دەگەن داۋىسى دا ەستىلدى. ستارشاك قۇلاعىنا بىردەڭەلەردى سىبىرلاپ جاتقان. قازىر، دايىن وتىرسىن. مەن سويلەسىپ قايتايىن دەپ «كورمۋشكا» تارس جابىلدى. «باراحولشيگىمىز» تىقىرلاپ، تىنىش تاپپاي تۇر. بىرەۋدەن سۇراپ كيگەن قۇلاقشىنىن ءبىر قولىمەن ۋماجداپ العان، ەكىنشى قولىمەن تەر شىعا باستاعان ماڭدايىن ءسۇرتىپ-ءسۇرتىپ قويادى.
ەسىك تە اشىلداۋ ايتەۋىر. بىزدەرگە بۇرىلىپ قاراپ، قولىن كوتەرىپ، ءماز مەيرام بولىپ كەتىپ بارا جاتىر، باراحولكاسىنا.
ون مينۋت وتپەي ەسىك اشىلدى. ەكى قولىنان ەكى دۋباك سۇيرەلەپ الىپ كەلىپ تاستاعان باراحولشيگىمدى كورگەندە، بىردەڭەسى دۇرىس بولمادى-اۋ، ستارشاك دۇرىس كەلىسە المادى ما، جاعالىلاردىڭ باستىقتارى اۋىسىپ كەتتى مە ەكەن دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەي باستادىم. ارتىنان كەشارى ۇشىپ كەلىپ ءتۇستى.
بىرەۋى ءىشىن ۇستاپ، بىرەۋى اۋزىن باسىپ، حاتانىڭ ءىشى ازان-قازان، قىران-توپان كۇلكىگە ۇلاسىپ كەتتى... مەن اڭ تاڭمىن. سويتسەم، بۇل «پروپيسكا»، بىلايشا ايتقاندا "پلوسكىي پريكولدارى" ەكەن.
اباقتى قاتار قاتار بولادى ەكەن.
ىشىنە جاقسى، جامان تولادى ەكەن...، دەگەن دە وسى ەكەن عوي.